آشنایی با انواع شاخص های بورس

شاخص بورس چیست؟
زمان مطالعه: 8 دقیقه
انتشار ۲۶ مرداد ۱۴۰۲
تعداد بازدید: 30594
سطح مبتدی

به صورت کلی، شاخص ابزاری برای ارزیابی تغییرات داده‌های اقتصادی است. شاخص‌ها در بازارهای مالی معیار مهمی برای سنجش سرمایه‌گذاری هستند. شاخص‌ های بورس در واقع معیارهای مهمی هستند که با بررسی و تحلیل آن‌ها، می‌توان وضعیت گذشته و حال بورس را از جنبه‌های مختلف، ارزیابی کرد. تحلیل شاخص‌های بورس و نوسانات آن‌ها، نقش مهمی در تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران دارد. بنابراین تمامی فعالین بازار سرمایه که ممکن است بر اساس تحلیل بنیادی، تحلیل تکنیکال، تابلوخوانی یا ترکیبی از این روش‌ها فعالیت کنند، همواره شاخص های بازار را تحت نظر دارند.

از مهم‌ترین شاخص‌ های بورس در جهان می‌توان به شاخص‌های S&P 500 و Dow Jones اشاره کرد.

شاخص کل TEDPIX

در بورس تهران ‌‌شاخص بازدهی یا همان شاخص قیمت و بازده نقدی با نام TEDPIX نیز شناخته می‌شود. این ‌شاخص همان شاخصی است که همیشه در اخبار و رسانه‌ها از آن به عنوان ‌شاخص بورس تهران یاد می‌شود. شاخص کل در بین فعالان بازار و سرمایه‌گذاران یکی از پرکاربردترین شاخص‌هاست. این ‌شاخص بیانگر سطح عمومی قیمت و سود سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس است. به عبارت دیگر تغییرات ‌شاخص کل بیانگر میانگین بازدهی سرمایه‌گذاران در بورس است. برای درک ساده‌تر مفهوم ‌شاخص کل، فرض کنید که شما از تمام شرکت‌های بورسی متناسب با وزن آن‌ها در ‌شاخص کل بورس سهام خریداری کنید. در این صورت، تغییرات شاخص کل بورس برابر با میزان بازدهی سبد سهام شما خواهد بود. در واقع ‌‌شاخص کل تغییرات قیمت سهام و سودهای سالیانه‌ای را که شرکت‌ها به شما پرداخت می‌کنند را محاسبه می‌کند.

نکته‌ای که هنگام بررسی شاخص باید به آن بیشتر توجه کنیم، میزان تغییرات ‌‌شاخص کل است. مثلا اگر شاخص کل بورس در طی یک سال از عدد ۸۰ هزار به ۱۲۰ هزار واحد برسد، نشان‌دهنده این است که میانگین بازدهی بورس طی یکسال اخیر برابر با ۵۰ درصد بوده است. در این شرایط، چنانچه شما سبدی از سهام تمام شرکت‌های بورسی متناسب با وزن آن‌ها در ‌شاخص کل بورس داشته باشید، ۵۰ درصد بازدهی کسب کرده‌اید. این موضوع به هیچ وجه بدین معنانیست که همه سرمایه گذاران ۵۰ درصد سود کرده‌اند.

طبق فرمول محاسبه ‌شاخص کل، هر چه شرکت‌ها بزرگتر باشند و سرمایه بیشتری داشته باشند، تاثیر بیشتری بر روی شاخص کل خواهند داشت. به‌عنوان مثال تاثیرگذاری تغییرات قیمت شرکت‌‌های بزرگی مانند صنایع پتروشيمی خليج فارس یا فولاد مبارکه خیلی بیشتر از تاثیرگذاری شرکت‌های کوچکی مانند سیمان خاش یا قند هکمتان بر شاخص کل است.

بیشتر بخوانید: حداقل سرمایه برای ورود به بورس چقدر است؟

شاخص کل هم‌وزن در بورس

برخی از کارشناسان و فعالان بازار سرمایه اعتقاد دارند شاخص کل معیار مناسبی برای ارزیابی شرکت‌های بورسی و نشان دهنده برآیند عمومی تغییرات بازار سهام نیست. به‌دلیل اینکه تاثیرگذاری شرکت‌ها با سرمایه بزرگتر بر شاخص کل بیشتر است. به‌طوری‌که در مواقعی شاهد آن هستیم که اکثر بازار سهام در وضعیت کاهشی قرار دارند، اما با افزایش قیمت سهام چند شرکت بزرگ، شاخص کل مثبت می‌شود.

در شاخص کل هم‌وزن، شرکت‌های پذیرفته شده در بورس با وزنی برابر در محاسبه ‌شاخص کل سهیم هستند. بنابراین نوسانات مثبت و منفی شرکت‌های کوچک، به اندازه نوسان مثبت و منفی شرکت‌های بزرگ در این ‌شاخص تاثیرگذار است.

‌شاخص قیمت TEPIX

شاخص قیمت نیز یکی از اصلی‌ترین شاخص‌های بورس است. این ‌شاخص بیانگر روند عمومی تغییر قیمت سهام همه شرکت‌های پذیرفته در بورس اوراق بهادار است. برخلاف ‌شاخص کل، سود تقسیمی شرکت‌ها در این شاخص لحاظ نمی‌شود. مثلا اگر شاخص قیمت بورس در مدت یکسال ۲۰ درصد رشد داشته باشد، به این معنی است که سطح عمومی قیمت‌ها در بورس نسبت به یکسال گذشته به طور متوسط ۲۰ درصد رشد داشته است. تفاوت عمده این شاخص با ‌شاخص کل این است که در ‌شاخص قیمت، فقط قیمت سهام شرکت‌های بورسی در فرمول شاخص مورد محاسبه قرار می‌گیرد. در صورتی که در شاخص کل علاوه بر قیمت، سود پرداختی سالیانه شرکت‌ها هم در محاسبه شاخص لحاظ می‌شود. در این ‌شاخص نیز مثل ‌شاخص کل، وزن شرکت‌ها در تاثیر آن‌ها بر شاخص قیمت اهمیت دارد، یعنی هرچه شرکت بزرگتر باشد، تاثیر آن بر شاخص قیمت نیز بیشتر است.

شاخص قیمت هم‌وزن در بورس

در شاخص قیمت هم وزن، شرکت‌های پذیرفته شده در بورس با وزنی برابر در محاسبه ‌‌شاخص قیمت سهیم هستند. بنابراین نوسانات مثبت و منفی شرکت‌های کوچک، به اندازه نوسان مثبت و منفی شرکت‌های بزرگ در این ‌شاخص تاثیرگذار است.


‌شاخص سهام آزاد شناور TEFIX

پیش از آنکه درباره شاخص سهام آزاد شناور توضیح دهیم، لازم است مفهوم «سهام شناور آزاد» را مرور کنیم. سهام شناور آزاد (Free float) به بخشی از سهام یک شرکت سهامی گفته می‌شود که دارندگان آن آماده عرضه و فروش آن هستند. به عبارت دیگر، انتظار می‌رود این بخش از سهام شرکت در آینده‌ای نزدیک قابل معامله باشد. مالکان سهام شناور آزاد قصد ندارند با حفظ آن در مدیریت شرکت مشارکت کنند. برای محاسبه سهام شناور آزاد باید ترکیب سهامداران را بررسی و سهامداران راهبردی را مشخص کرد. سهامدار راهبردی، سهامدارانی هستند که در کوتاه مدت، قصد واگذاری سهام خود را نداشته و معمولاً می‌خواهند برای اعمال مدیریت خود، این سهام را حفظ کنند.

محاسبه شاخص سهام شناور آزاد، مشابه ‌شاخص کل است. با این تفاوت که در وزن‌دهی شرکت‌های موجود در سبد ‌شاخص، به جای استفاده‌ از کل سهام منتشر شده، تنها از سهام شناور آزاد شرکت‌ها استفاده‌ می‌شود. هدف اصلی استفاده‌ از سهام شناور آزاد در محاسبه شاخص‌ها، در واقع پیگیری رفتار قسمتی از بازار است که از قدرت نقدشوندگی بیشتری برخوردار است.

سایر شاخص های بورس

در بورس اوراق بهادار تهران، شاخص‌های دیگری نظیر شاخص صنعت، شاخص مالی، ‌شاخص قیمت به تفکیک هر صنعت و ‌شاخص قیمت ۵۰ شرکت فعال‌تر وجود دارد. هر یک از این شاخص‌ها در واقع یک زیر شاخص از کل بازار سرمایه است. به عنوان مثال تغییرات ‌شاخص صنعت بیانگر میانگین بازدهی سرمایه‌گذاران در شرکت‌های تولیدی است و تغییرات ‌شاخص مالی نیز بیانگر میانگین بازدهی سرمایه‌گذاران در گروه خدمات مالی و سرمایه‌گذاری است.

دو نکته قابل‌توجه در خصوص شاخص کل که باید مد نظر سرمایه‌گذاران باشد:

  • نکته اول اینکه افزایش ‌شاخص کل، لزوماً به معنای سودآوری سهام همه شرکت‌های حاضر در بورس نیست. همان‌طور که کاهش شاخص کل نیز لزوماً به معنای ضرردهی سهام همه شرکت‌ها در بورس نیست. زیرا همان‌گونه که گفته شد، ‌شاخص کل، بیانگر میانگین بازدهی بورس است. چه‌بسا، در برخی موارد، علیرغم رشد قابل‌توجه ‌شاخص کل بورس، برخی سهام با افت قیمت مواجه شده و سهامداران خود را با زیان مواجه سازند. یا در شرایطی که شاخص کل با کاهش مواجه است، برخی سرمایه‌گذاران که سهام ارزنده‌ای را در سبد سهام خود دارند، سود قابل قبولی به دست می‌آورند. بنابراین، سرمایه‌گذاران نباید صرفاً با اتکا به اخبار رشد ‌شاخص کل و بدون بررسی کامل در خصوص ارزش ذاتی سهام، اقدام به سرمایه‌گذاری در بورس کنند. سرمایه گذاران باید حتی در شرایط رشد مستمر ‌شاخص‌ کل نیز در انتخاب سهام، کاملاً دقت کنند.
  • نکته دوم ارتباط بین ‌شاخص کل و سبد سهام است. حتما به خاطر دارید که یکی از اصول بسیار مهم سرمایه‌ گذاری در بورس، تشکیل سبد سهام متنوع است. هر اندازه سبد سهام یک سرمایه‌گذار، متنوع‌تر و به ترکیب سهام شرکت‌های موجود در بورس نزدیک‌تر باشد، بازدهی آن سرمایه‌گذار نیز به متوسط بازدهی کل بورس که توسط شاخص کل نشان داده می‌شود، نزدیک‌تر خواهد بود. اگر فردی بتواند ترکیب سهام موجود در سبد سهام خود را به‌طور کامل، منطبق بر ترکیب تمامی سهام حاضر در بورس کند، بازدهی وی نیز به‌طور کامل منطبق بر نوسانات شاخص کل بورس خواهد بود. مثلا با رشد ۳۰ درصدی ‌شاخص، وی نیـز حدودا ۳۰ درصد سود به دست خواهد آورد.

سوالات متداول

مفهوم شاخص بورس چیست؟

شاخص های بورس معیارهای مهمی هستند که با بررسی و تحلیل آن‌ها، می‌توان وضعیت گذشته و حال بورس را ارزیابی کرد.

شاخص کل TEDPIX چیست؟

در بورس تهران ‌‌شاخص بازدهی یا همان شاخص قیمت و بازده نقدی با نام TEDPIX نیز شناخته می‌شود. این ‌شاخص همان شاخصی است که همیشه در اخبار و رسانه‌ها از آن به عنوان ‌شاخص بورس تهران یاد می‌شود.

شاخص کل هم‌وزن به چه معناست؟

در شاخص کل هم‌وزن، شرکت‌های پذیرفته شده در بورس با وزنی برابر در محاسبه ‌شاخص کل سهیم هستند. بنابراین نوسانات مثبت و منفی شرکت‌های کوچک، به اندازه نوسان مثبت و منفی شرکت‌های بزرگ در این ‌شاخص تاثیرگذار است.

سهام شناور آزاد چیست؟

سهام شناور آزاد به بخشی از سهام یک شرکت گفته می‌شود که دارندگان آن آماده عرضه و فروش آن هستند. به عبارت دیگر، انتظار می‌رود این بخش از سهام شرکت در آینده‌ای نزدیک قابل معامله باشد.

Reza Aliasgari کارشناس بازار سرمایه
guest
8 دیدگاه
قدیمی ترین
جدیدترین پر بحث ترین
Inline Feedbacks
View all comments
رویا

سلام وقت بخیر
ممنون از توضیحاتتون
شاخص کل مربوط به شرکت های فرابورسی هم هست یا فقط شرکت های بورسی هست؟
مرسی

کارگزاری مفید

با سلام
ضمن عرض تشکر از بازخورد ارزنده شما، شاخص کل تنها مربوط به تمام شرکت‌‌های پذیرفته‌شده در بورس است.

Last edited 2 سال قبل by کارگزاری مفید
فاطمه

سلام وقت بخیر. ببخشید فرق شاخص کل با شاخص کل بازار اول چیه. اینطور نیست که شاخص کل بشه جمع شاخص کل بازار اول با شاخص کل بازار دوم؟؟؟ لطفا راهنماییم کنین .

کارگزاری مفید

با سلام
در محاسبه شاخص کل، ارزش هر شرکت وزن آن شرکت در محاسبه است. در نتیجه هر چه شرکت بزرگ‌تر باشد و سرمایه بیش‌تری داشته باشد، تاثیر بیش‌تری بر شاخص کل دارد. همچنین شرکت‌های بورسی با توجه به پارامترهایی مانند میزان سرمایه شرکت، تعداد سهامداران، وضعیت سودآوری، تعداد سهام شناور آزاد و… به دو بازار اول و دوم تفکیک می‌شوند. شرکت‌های بورسی که ساختار مالی قوی‌تری دارند، در بازار اول و سایر شرکت‌ها، در بازار دوم قرار گرفته‌اند. شاخص بازار اول و شاخص بازار دوم براساس عملکرد این بازارها تعیین می‌شوند. جهت کسب اطلاعات بیش‌تر مقاله‌‌ «بررسی شاخص‌های بورس و مقایسه آن‌ها» را مطالعه نمایید.

MitrA

عالی بود، خسته نباشید.

کارگزاری مفید

باسلام
از همراهی شما سپاس‌گزاریم.

مهدی

سلام
بسیار مفید و مختصر نوشتید
ممنون

کارگزاری مفید

با سلام
رضایت شما افتخار ماست. با تشکر از حسن توجه شما

Last edited 7 ماه قبل by کارگزاری مفید