تفاوت قراردادهای فوروارد و فیوچرز

قراردادهای فوروارد و فیوچرز از مهم‌ترین انواع اوراق مشتقه در بازارهای مالی هستند که هر کدام ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند. با وجود شباهت‌های اولیه، تفاوت قرارداد فوروارد و فیوچرز در ساختار، ریسک‌ها و نحوه معامله است. درک تفاوت فوروارد و فیوچرز برای علاقه‌مندان به اوراق مشتقه ضروری است، زیرا انتخاب مناسب میان این ابزارها می‌تواند تأثیر زیادی بر نحوه مدیریت ریسک و استراتژی‌های سرمایه‌گذاری داشته باشد. این قراردادها به خریداران و فروشندگان امکان می‌دهند تا ریسک تغییرات قیمت را با تعیین قیمت در زمان حال کاهش دهند.

قراردادهای فوروارد

قراردادهای فوروارد (Forward Contract) نوعی توافق سفارشی بین دو طرف است که بر اساس آن، یک دارایی خاص در تاریخ معین و با قیمت توافق شده‌ای در آینده تحویل داده می‌شود. این قراردادها اغلب بین دو طرف خصوصی (مانند شرکت‌ها یا موسسات مالی) منعقد می‌شوند. قراردادهای فوروارد در بازارهای عمومی مانند بازار بورس قابل معامله نیستند و تنها یک‌بار، در پایان قرارداد، تسویه می‌شوند. شرایط قرارداد به‌صورت خصوصی منعقد می‌شود، درنتیجه این قراردادها ریسک نکول دارند، زیرا ممکن است یکی از طرفین قرارداد نتواند به تعهدات خود عمل کند.

قراردادهای فیوچرز

قراردادهای آتی یا فیوچرز (Futures Contract)، مانند قراردادهای فوروارد، شامل توافق برای خرید و فروش یک دارایی با قیمت مشخص در تاریخی معین در آینده است. بازار فیوچرز معمولاً دارای نقدشوندگی بالایی است و به سرمایه‌گذاران امکان خرید و فروش آن را در هر زمان که مایل باشند می‌دهد. این قراردادها اغلب توسط «پوشش‌دهندگان ریسک» (Hedgers) و «سفته بازان» (Speculators) استفاده می‌شوند که به دنبال سود از تغییرات قیمت دارایی هستند.

قراردادهای فیوچرز در بازار بورس‌ اوراق بهادار معامله می‌شوند و دارای تاریخ‌های سررسید ثابت هستند. قراردادهای آتی به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد که طیف وسیعی از کالاها و دارایی‌ها مانند محصولات کشاورزی، انرژی، فلزات و ارزها معامله کنند. 

این قراردادها برای تعیین قیمت کالاها و دارایی‌های مختلف در بازارهای بزرگ استفاده می‌شوند. به عنوان مثال، قراردادهای آتی محصولات کشاورزی شامل گندم، پنبه و دام، قراردادهای انرژی شامل نفت خام و گاز طبیعی است و قراردادهای فلزات شامل طلا و مس است. در بازار بورس ایران نیز قرارداد آتی محصولاتی مانند زعفران، صندوق طلا و نقره قابل معامله است. 

مارجین در قراردادهای فیوچرز و تفاوت آن با مارجین در قراردادهای فوروارد 

مارجین در قراردادهای فیوچرز به سپرده اولیه‌ایی اشاره دارد که برای ورود و حفظ یک موقعیت معاملاتی نیاز است. مارجین به‌صورت روزانه بر اساس تغییرات قیمت بازار تنظیم می‌شود تا ریسک نکول کاهش یابد. در مقابل، قراردادهای فوروارد معمولاً نیازی به مارجین ندارند، زیرا این قراردادها به‌صورت خصوصی بین دو طرف منعقد می‌شوند و ریسک نکول از طریق بررسی اعتبار طرفین مدیریت می‌شود. این تفاوت باعث می‌شود که قراردادهای فیوچرز از امنیت بیشتری برخوردار باشند اما انعطاف کمتری نسبت به قراردادهای فوروارد داشته باشند.

بیشتر بخوانید: نحوه ورود به قرارداد آتی و انجام معامله

تفاوت قرارداد فوروارد و فیوچرز

تفاوت فوروارد و فیوچرز شامل مواردی است که در ادامه با آن‌ها بیشتر آشنا خواهیم شد.

۱. بازار معاملاتی

اولین تفاوت فوروارد و فیوچرز در این است که قراردادهای فوروارد در بازارهای خارج از بورس (Over-the-Counter – OTC) معامله می‌شوند و به‌صورت خصوصی بین دو طرف مبادله می‌گردند. این بدان معناست که قراردادهای فوروارد تحت نظارت بازار بورس‌ قرار ندارند و امکان عدم اجرای قرارداد توسط یکی از طرفین بالاتر است. در مقابل، قراردادهای فیوچرز در بازار بورس‌ معامله می‌شوند و توسط نهادهای نظارتی کنترل می‌شوند.

۲. ریسک 

دومین تفاوت فوروارد و فیوچرز در این موضوع است که میزان ریسک در قراردادهای فوروارد بالاتر است، زیرا این قراردادها هیچ مکانیزمی برای تضمین اجرای تعهدات ندارند. اگر یکی از طرفین قرارداد نتواند تعهدات خود را اجرا کند، طرف دیگر ممکن است با زیان مالی مواجه شود. در مقابل، قراردادهای فیوچرز توسط اتاق تسویه پایاپای (Clearing House) تضمین می‌شوند که میزان ریسک را به‌شدت کاهش می‌دهد. اتاق تسویه پایاپای به‌عنوان واسطه بین خریدار و فروشنده عمل می‌کند و اجرای تعهدات مالی هر دو طرف را تضمین می‌کند.

۳. وجه تضمین

وجه تضمین مبلغی است که از طرفین قرارداد به‌عنوان ضمانت دریافت می‌شود و به‌صورت روزانه تسویه می‌شود تا ریسک نکول کاهش یابد. در قراردادهای آتی، این وجه تضمین تا زمان سررسید نگه‌داشته می‌شود. اما در قراردادهای فوروارد، معمولاً وجه تضمین وجود ندارد.

۴. تسویه روزانه

قراردادهای فیوچرز به‌صورت روزانه تسویه می‌شوند، به این معنا که سود و زیان هر روز براساس تغییرات قیمت بازار در همان روز محاسبه و در حساب‌های طرفین اعمال می‌شود. این فرآیند ریسک نکول قرارداد را به حداقل می‌رساند. در قراردادهای فوروارد، تسویه تنها در تاریخ انقضای قرارداد انجام می‌شود، بنابراین ریسک‌های مالی تا زمان سررسید باقی می‌ماند.

۵. قیمت‌گذاری و شفافیت بازار

قیمت‌ قراردادهای فیوچرز در هر لحظه برای همه معامله‌گران در بازار قابل بررسی است. این شفافیت قیمت به معامله‌گران کمک می‌کند تا تصمیمات بهتری در مورد خرید و فروش اتخاذ کنند. از سوی دیگر، قراردادهای فوروارد در بازارهای خصوصی و خارج از بورس معامله می‌شوند و قیمت‌ها معمولاً به‌طور عمومی در دسترس نیستند. این عدم شفافیت می‌تواند منجر به اطلاعات ناقص و تصمیم‌گیری نادرست شود.

۶. انعطاف‌پذیری در مقابل تعهدات ثابت

قراردادهای فوروارد به دلیل سفارشی بودن، انعطاف‌پذیری بیشتری در  میزان دارایی پایه و نحوه تحویل دارند که می‌توانند به نیازهای خاص دو طرف پاسخ دهند. در مقابل، قراردادهای فیوچرز به دلیل استاندارد بودن، انعطاف‌پذیری کمتری دارند و ممکن است برای موقعیت‌هایی که نیاز به تنظیم دارند مناسب نباشند.

نمونه‌هایی از تفاوت قراردادهای فوروارد و فیوچرز

۱. قرارداد فوروارد در شرکت‌های صادراتی

فرض کنید یک شرکت صادراتی که به‌طور مرتب مواد اولیه خاصی را از یک کشور خارجی خریداری می‌کند و نگران افزایش قیمت آن مواد در آینده است. این شرکت می‌تواند با یک تأمین‌کننده خارجی قرارداد فورواردی منعقد کند که بر اساس آن، مقدار مشخصی از مواد اولیه با قیمت توافق شده و در تاریخ معین در آینده تحویل داده شود. این قرارداد به شرکت امکان می‌دهد تا هزینه‌های خود را کنترل کرده و از نوسانات بازار جلوگیری کند.

۲. قرارداد فیوچرز در بازارهای مالی

یک سرمایه‌گذار در بازار بورس اوراق بهادار معتقد است که قیمت نفت در آینده افزایش خواهد یافت. او می‌تواند قرارداد فیوچرز (آتی) نفت را خریداری کند که بر اساس آن، مقدار مشخصی از نفت را با قیمت فعلی در تاریخ معین در آینده خریداری کند. اگر قیمت نفت در آینده افزایش یابد، سرمایه‌گذار می‌تواند قرارداد فیوچرز خود را با سود بفروشد. این مثال نشان می‌دهد که چگونه قراردادهای فیوچرز می‌توانند برای سودآوری از نوسانات بازار استفاده شوند.

قراردادهای فوروارد و فیوچرز هر دو ابزارهای مؤثر در مدیریت ریسک و سرمایه‌گذاری هستند، اما تفاوت فیوچرز و فوروارد باعث می‌شود که هر یک برای موقعیت‌های خاصی مناسب باشند. قراردادهای فوروارد به دلیل سفارشی بودن و انعطاف‌پذیری، برای معاملات خصوصی و شرکت‌های بزرگ مناسب‌تر هستند، در حالی که قراردادهای فیوچرز به دلیل شفافیت، کاهش ریسک و تسویه روزانه، برای معاملات عمومی در بازارهای مالی ایده‌آل‌اند. به علت تفاوت فوروارد و فیوچرز، انتخاب بین این دو نوع قرارداد باید بر اساس نیازها، اهداف و میزان تحمل ریسک سرمایه‌گذار انجام شود.

سوالات متداول