بورس کالا چیست؟

بورس کالا، بازاری سازمان‌یافته و قانون‌مند است که کالاهای مختلفی در آن بر اساس عرضه و تقاضا قیمت‌گذاری و عرضه می‌شوند. در این بازار، کالاهای مختلفی از جمله محصولات پتروشیمی، انواع فلزات، فرآورده‌های نفتی و… عرضه می‌شود.

همچنین خرید انواع خودرو نیز در بورس کالا امکان پذیر است. برای آشنایی بیشتر می‌توانید مطلب «خرید خودرو در بورس کالا» را مطالعه کنید.

یکی از مزایای این بازار، حضور نهادهای نظارتی و تنظیم‌کننده بازار است که تمامی تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان و تجار کالا با حضور این نهادها، از مزایای قوانین و مقررات حاکم بر بورس برخوردار می‌شوند.

روند پیدایش و تکامل بورس‌های کالا در جهان

بررسی روند پیدایش و تکامل بورس‌های کالا در جهان حاکی از آن است که این‌گونه بازارها در عرصه اقتصاد کشورها از قرن ۱۹ به بعد در پی پاسخ‌گویی به برخی از نیازمندی‌های اقتصادی و در بسیاری موارد رفع برخی تنگناها و موانع در بازار کالاهای مختلف بوده است.

در واقع نارسایی‌های بازارهای سنتی در شکل‌ نوسانات کاذب و عدم شفافیت در کشف قیمت و فقدان تضمین‌های لازم برای معامله‌گران از مهم‌ترین دلایل راه‌اندازی بورس‌های کالایی در کشورهای جهان بوده است.

در چنین شرایطی وجود بورس‌های کالایی و استفاده از ابزارهای مشتقه به پدید آمدن یک نظام سازمان‌یافته دادوستد و توزیع کالاها در کشورهای مختلف منجر شده و راه ورود به بازارهای جهانی را برای کشورها تسهیل کرده است.

از این‌رو هم‌اکنون صدها بورس‌کالایی مدرن در سراسر جهان دایر است که از قدیمی‌ترین آن‌ها می‌توان به بورس معروف و تجاری شیکاگو (CME) با ۱۷۰ سال سابقه، بورس فلزات لندن (LME) با ۱۳۰ سال سابقه، بورس‌کالای نیویورک (NYMEX)، بورس‌کالای توکیو (TOCOM)، بورس کالای شانگهای (SHFE)، بورس کالای هند (MCX) اشاره کرد.

چه کسانی به بورس‌کالا مراجعه می‌کنند؟

۱- گروه اول كسانی هستند كه می‌خواهند از ريسک نوسان كاذب قيمت‌ها در امان باشند. در واقع بورس‌های كالا به عنوان عاملی موثر برای کاهش ریسک توليدكنندگان كالا و مصرف‌ كنندگان عمده در بازار شناخته می‌شود.

۲- گروه دوم بر خلاف گروه اول، از نوسانات قيمت استفاده كرده و سود خود را حداكثر می‌كنند. در بورس‌های كالا، اين گروه با نام سوداگران (Speculator) شناخته می‌شوند.

بورس کالا در ایران

در راستای تحقق اهداف برنامه سوم و چهارم توسعه که مطابق با آن‌ها شورای عالی بورس موظف به راه‌اندازی و گسترش بورس‌های کالایی در ایران شناخته شده بود، بورس فلزات در شهریور ۱۳۸۲ (نخستین بورس کالایی در ایران) و بورس کالای کشاورزی در شهریور ۱۳۸۳ آغاز به فعالیت کردند.

بر مبنای قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران و با تصویب شورای عالی بورس، شرکت بورس کالای ایران در آذر ۱۳۸۵ با درهم آمیختن بورس فلزات و بورس کالای کشاورزی تشکیل شد و پس از پذیره‌نویسی و برگزاری مجمع عمومی، از مهر ۱۳۸۶ کار خود را زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار آغاز کرد. گفتنی است ارکان شرکت بورس کالای ایران هم اکنون شامل «مجمع عمومی»، «هیئت مدیره»، «مدیرعامل»، «بازرس/حسابرس» می‌شود.

پذیرش و معامله در این بورس، مزایا و معافیت‌های مالیاتی متعددی به همراه دارد که به اختصار شامل موارد زیر می‌شود:

• معاملات سازمان‌یافته، قابل نظارت و رقابتی
• پوشش، توزیع و انتقال ریسک
• کمیت، کیفیت، مبلغ معامله و مدت معامله تضمین‌شده
• کشف قیمت به صورت حراج
• استاندارد اجباری داشتن کالاها
• استفاده از ابزارهای مالی متفاوت و امکان تامین مالی با توجه به این تنوع
• شفافیت در معاملات
• معافیت‌های مالیاتی متفاوت با توجه به نوع معاملات و بازاری که در آن پذیرفته شده‌اند.

انواع قراردادها و بازارها در بورس کالای ایران

همه داد و ستدها در بورس کالا در قالب قراردادهای استاندارد انجام می‌گیرد. به طور کلی، قراردادهای «نقدی»، «سلف»، «نسیه»، «آتی»، «اختیار معامله»، «صلح» و «معاوضه» برای داد و ستد هر کالا وجود دارد.

بورس کالای ایران شامل سه بازار اصلی «بازار فیزیکی»، «بازار مشتقه» و «بازار مالی» و یک بازار فرعی است که هر کدام از آن‌ها شامل زیرمجموعه‌هایی می‌شوند. در ادامه به جزئیات بیشتری در رابطه با هر یک از این بازارها اشاره خواهد شد.

• بازار فیزیکی: هدف اصلی این بازار مبادله کالا بوده و شامل بازار اصلی، بازار فرعی، رینگ داخلی، رینگ صادراتی، برگزاری مزایده، برگزاری مناقصه، املاک و مستغلات می‌شود. قراردادهایی از جمله قرارداد نقد، قرارداد نسیه، قرارداد سلف و قرارداد کشف پریمیوم در این بازار معامله معامله می‌شوند.

• بازار مشتقه: هدف اصلی این بازار، مدیریت ریسک قیمت است و از بازارهای قراردادهای آتی و اختیار معامله تشکیل می‌شود.

• بازار مالی: هدف اصلی این بازار تامین مالی است. در این بازار سلف موازی استاندارد، اوراق خرید دین کالایی،‌ گواهی سپرده کالایی و صندوق‌های کالایی معامله می‌شوند.

• بازار فرعی:این بازار نیز ماهیتی شبیه بازار فیزیکی دارد. تنها تفاوت این بازار با بازار فیزیکی این است که با مقررات آسان‌تری در خصوص قواعد پذیرش کالا راه‌اندازی شده است. در بازار فرعی بورس کالای ایران، کالا‌هایی که طبق مقررات شرایط پذیرش در بازار معاملات کالای فیزیکی را از دست می‌دهند و اموال غیر‌منقول معامله می‌شوند.

معامله در بازار فیزیکی بورس کالا

برای شروع معاملات، مشتریان حقیقی و حقوقی ابتدا باید اقدام به دریافت کد نموده و سپس در سامانه EBGO درخواست سفارش خود را مطابق با اطلاعیه عرضه ارسال و حساب وکالتی خود را شارژ کنند.

در این بازار، شاهد معاملاتی مبتنی بر شفافیت کامل خواهیم بود، به طوری که قیمت‌ها به طور لحظه‌ای و بر اساس عرضه و تقاضا به روز می‌شوند. این امر اعتماد و اطمینان را در میان مشارکت‌کنندگان بازار افزایش و انجام معاملات را تسهیل می‌بخشد.علاوه بر این، با وجود سیستم‌های نظارتی قوی، ریسک‌های موجود در بازار به طور موثری مدیریت شده و از بروز تخلف یا سوء استفاده جلوگیری می‌شود.

اطلاعات بازار فیزیکی در سایت بورس کالا

برای مشاهده اطلاعات بازار فیزیکی در سایت بورس کالا، با ورود به آدرس ime.co.ir، می‌توانید اطلاعات مربوط به بازار مورد نظر را با کلیک بر روی گزینه مربوط به آن در منوی «بازار» مشاهده کنید.

سوالات متداول