ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک چیست؟

ریسک به معنای احتمال انحراف از بازده مورد انتظار یا وقوع زیان مالی است و در حقیقت بیانگر عدم قطعیت در رابطه با وقایع مختلف است. هر تصمیم مالی، در بازار سهام، سرمایه‌گذاری در طلا یا سایر دارایی‌ها، با درجات مختلفی از ریسک همراه است. این مفهوم شامل احتمالات و پیامدهای ناشی از رویدادهای قابل پیش‌بینی یا غیرقابل پیش‌بینی می‌شود.  ریسک می‌تواند ناشی از عوامل کلی بازار مانند تغییرات اقتصادی و سیاسی یا عوامل خاص یک شرکت یا صنعت باشد. شناخت و مدیریت ریسک، برای کاهش آسیب‌ها و افزایش بهره‌وری سرمایه‌گذاری، اهمیت اساسی دارد. در سطح کلان، ریسک‌ها به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: سیستماتیک و غیرسیستماتیک.

ریسکی که مربوط به کل بازار است، ریسک سیستماتیک نامیده می‌شود. این نوع ریسک که به «ریسک غیرقابل‌حذف» یا «ریسک بازار» نیز شناخته شده، بر کل بازار و نه فقط سهام یک شرکت یا صنعت خاص تأثیر می‌گذارد. ریسک غیرسیستماتیک را «ریسک مشخص» هم می‌گویند. این ریسک یکی از انواع ریسک‌های سرمایه‌ گذاری بوده و ناشی از ریسک منحصر بفرد شرکت یا صنعتی خاص است که در آن سرمایه‌گذاری می‌کنید.

۱- ریسک سیستماتیک

ریسکی که  بر کل بازار و نه فقط سهام یک شرکت یا صنعت خاص تأثیر می‌گذارد، ریسک سیستماتیک نامیده می‌شود. این ریسک  با نام‌های «ریسک غیرقابل‌حذف» یا «ریسک بازار» نیز شناخته می‌شود. باید توجه داشت که این نوع ریسک هم غیرقابل‌پیش‌بینی بوده و هم اجتناب کامل از آن امکان‌پذیر نیست.

ریسک سیستماتیک در بازار سهام از طریق متنوع‌سازی حذف نمی‌شود. تنها راه کاهش آن از طریق به‌کارگیری استراتژی‌های پوشش ریسک یا با استفاده از استراتژی تخصیص دارایی است.

برای مثال استراتژی قرار دادن مقداری از دارایی‌هایتان در اوراق مشارکت یا سرمایه‌گذاری در املاک می‌تواند ریسک سیستماتیک ناشی از سرمایه‌گذاری در بورس را کاهش دهد؛ اما از سوی دیگر بر عملکرد بازده پرتفوی شما نیز اثر می‌گذارد.

برای آگاهی از ریسک سیستماتیک یک اوراق بهادار، یک صندوق سرمایه‌گذاری یا یک پرتفوی می‌توان بتای آن را بررسی نمود. بتا مشخص می‌کند که یک سرمایه گذاری در مقایسه با کل بازار چه میزان بی‌ثبات‌تر و نوسان‌پذیرتر است. به لحاظ آماری بتای بیشتر از یک یعنی سرمایه‌گذاری در سهام مورد نظر ریسک بیشتری نسبت به بازار دارد. همچنین بتای کمتر از یک به این معنی است که ریسک دارایی نسبت به بازار کمتر است. در نهایت بتای برابر با یک یعنی ریسک دارایی و بازار با هم برابر هستند.

به‌طور کلی، موارد زیر در دسته‌بندی ریسک‌های سیستماتیک قرار می‌گیرند:

ریسک سیاسی: تغییرات و تنش‌های سیاسی مانند جنگ، تحریم‌ها یا اختلافات حکومتی که اثرات بلندمدت بر اقتصاد دارند.

ریسک تورم: تورم بالا می‌تواند به ابر تورم یا فروپاشی اقتصادی منجر شود. این ریسک، یکی از جدی‌ترین چالش‌ها برای سیستم‌های اقتصادی است.

ریسک بازار: ریسک بازار تحت تأثیر رویدادهای کلان دیگری مانند همه‌گیری‌ها یا بحران‌های جهانی قرار می‌گیرد. به‌عنوان مثال، شیوع ویروس کرونا نمونه‌ای از ریسک‌هایی است که تأثیرات آن در بازارهای بورس، کالا  و سایر بخش‌های اقتصادی به‌وضوح مشاهده شد.

نرخ بهره: زمانی که نرخ تورم افزایش می‌یابد، بانک‌های مرکزی معمولاً نرخ بهره را برای کنترل تورم بالا می‌برند. این اقدام می‌تواند به شکل‌گیری رکود تورمی منجر شود و تمامی بازارها را تحت تاثیر قرار دهد. از سوی دیگر، افزایش شدید نرخ بهره ممکن است خطر باعث افزایش ایجاد حباب‌های اقتصادی شود.

۲- ریسک غیرسیستماتیک

نوعی از ریسک‌های سرمایه‌گذاری بوده که ناشی از ریسک منحصر بفرد شرکت یا صنعتی است که در آن سرمایه‌گذاری می‌کنید. ریسک غیر سیستماتیک را «ریسک مشخص» هم می‌گویند.

ریسک‌های غیرسیستماتیک را می‌توان به صورت کلی در سه دسته اصلی زیر قرار داد:

• ریسک کسب‌وکار
  عوامل داخلی یا خارجی می‌توانند عملکرد یک شرکت را تحت تأثیر قرار دهند و منجر به ریسک غیرسیستماتیک شوند. به‌عنوان مثال،  وقتی کارکنان شرکتی که در آن سرمایه‌گذاری کرده‌اید، اعتصاب می‌کنند؛ ریسک غیر سیستماتیک بر قیمت سهام آن تاثیر می‌گذارد.
• ریسک مالی
  این نوع ریسک یکی از رایج‌ترین ریسک‌های غیرسیستماتیک است که می‌تواند به‌شدت بر سودآوری و ثبات مالی یک شرکت تأثیر بگذارد. برای نمونه، مدیریت ضعیف منابع مالی ممکن است منجر به مشکلات اعتباری یا از دست دادن نیروی انسانی متخصص شود.
• ریسک عملیاتی
  ریسک عملیاتی ناشی از اختلالات داخلی، خطاهای انسانی یا عوامل محیطی است. برای مثال، در فصول سرد سال به دلیل مصرف بالای گاز و اولویت تأمین انرژی شهری، ممکن است گاز برخی کارخانه‌های تولیدی قطع شود، که این موضوع می‌تواند کاهش تولید و عرضه محصولات را به دنبال داشته باشد.

در پرتفویی که به‌خوبی تنوع‌بخشی شده باشد، ریسک غیرسیستماتیک ناچیز است و می‌توان از آن صرف نظر کرد.

بد نیست بدانید به ریسک غیرسیستماتیک، ریسک حذف شدنی هم گفته می‌شود. این ریسک را می‌توان از طریق متنوع‌سازی و تشکیل سبد سرمایه‌گذاری کاهش داد. در پرتفویی که به‌خوبی تنوع‌بخشی شده باشد، ریسک غیرسیستماتیک ناچیز است و می‌توان از آن صرف نظر کرد. اصولا ریسک چنین پرتفویی فقط تحت عنوان ریسک سیستماتیک‌ قابل بررسی است.

در صورتی‌که قصد دارید یک سرمایه گذاری بدون ریسک را آغاز کنید، پیشنهاد ما به شما استفاده از صندوق قابل معامله درآمد ثابت «آوند» کارگزاری مفید است.

تفاوت ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک در چیست؟

تفاوت اساسی ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک در میزان تأثیرگذاری آن‌ها بر بخش‌های مختلف اقتصاد است. ریسک سیستماتیک شامل عواملی است که کل اقتصاد یا بازار را تحت تاثیر قرار می‌دهند و معمولاً مدیریت و کنترل آن دشوارتر است. این نوع ریسک ناشی از عدم قطعیت‌ها و رویدادهای کلان مانند بحران‌های اقتصادی یا تغییرات سیاسی است. در مقابل، ریسک غیرسیستماتیک محدود به بخش خاصی از اقتصاد یا یک شرکت است و می‌توان آن را با تدابیر مدیریتی کاهش داد. به عنوان مثال، ریسک ناشی از قیمت‌گذاری دستوری در صنایع، یک نوع ریسک غیرسیستماتیک است که به‌صورت آگاهانه انجام می‌شود و اثرات آن تا حد زیادی قابل پیش‌بینی و مدیریت است.

 شناخت این دو نوع ریسک به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا با ارزیابی شرایط بازار و شرکت‌ها، تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرند و اثرات منفی رویدادهای غیر منتظره را به حداقل برسانند. در نهایت، استفاده از ابزارهای مدیریت ریسک، می‌تواند سرمایه‌گذاران را در دستیابی به اهداف مالی و کاهش زیان‌ها یاری کند.

سوالات متداول