نگاهی به انواع اختیار معامله

دسترسی سریع‌تر به مطالب:

• قرارداد اختیار معامله خرید
• قرارداد اختیار‌ معامله‌ فروش‌
• قراردادهای اختیار معامله از نظر سبک اعمال
• سوالات متداول

اختیار معامله یک ابزار مشتقه در مباحث مالی است. اختیار معامله یک قرارداد قانونی است که توسط یک فروشنده به یک خریدار در ازای مبلغ معینی فروخته می‌شود. خریدار این قرارداد آنگاه این اختیار را به دست می‌آورد که یک دارایی‌ (اعم از سهام یا کالا) را تا مدت مشخصی به مبلغ تعیین شده‌ای بخرد یا بفروشد. در ادامه درباره انواع قراردادهای اختیار معامله بیشتر توضیح خواهیم داد.

نوسانات شدید قیمتی و مکانیزم اهرم مالی موجود در این بازار، می‌تواند سرمایه افراد را متوجه زیان کرده یا حتی منجر به از بین رفتن کل سرمایه آن‌ها شود. برای فعالیت در بازار اختیار معامله، کسب دانش تخصصی و به‌کارگیری استراتژی‌های مناسب برای مدیریت این ریسک‌ها ضروری است.

ویژگی‌های قرارداد اختیار معامله

قرارداد اختیار معامله دارای چند ویژگی اصلی است که به شرح زیر می‌باشد:

• دارایی پایه (Underlying Asset): هر قرارداد اختیار معامله به یک دارایی خاص مانند سهام شرکت‌ها، شاخص‌های بورس، ارزها یا کالاها وابسته است.
• قیمت اعمال (Strike Price): این قیمت تعیین می‌کند که دارایی پایه با چه مبلغی قابل خرید یا فروش خواهد بود.
• تاریخ انقضا (Expiration Date): تاریخ انقضا مشخص می‌کند که تا چه زمانی خریدار می‌تواند از حق خود استفاده کند. پس از این تاریخ، قرارداد به طور خودکار منقضی می‌شود و هیچ ارزشی ندارد.
• نوع اختیار معامله:
  • اختیار خرید (Call Option): به خریدار این امکان را می‌دهد که دارایی پایه را با قیمت مشخص خریداری کند.
  • اختیار فروش (Put Option): به خریدار این اختیار را می‌دهد که دارایی پایه را با قیمت مشخص به فروش برساند.
• پرمیوم (Premium): مبلغی است که خریدار برای دریافت حق خرید یا فروش دارایی پایه باید به فروشنده پرداخت کند. این مبلغ به عنوان هزینه قرارداد اختیار معامله شناخته می‌شود.

قرارداد اختیار معامله خرید

یکی از انواع قراردادهای اختیار معامله، اختیار خرید است. این نوع اختیار معامله به خریدار این اجازه را می‌دهد که مقدار مشخص از یک دارایی را در آینده، در زمانی مشخص و به‌ قیمتی معین خریداری کند. به‌عنوان‌مثال فرض کنید قرارداد اختیار معامله‌ی خرید با دارایی پایه سکه در شرکت بورس کالای ایران قابل معامله است. مثلا قیمت هر سکه در بازار نقدی در دی‌ماه امسال برابر ۹۵۰ هزار تومان است. چنانچه فردی اختیار خرید مذکور را با قیمت اعمال ۹۵۰ هـزار تومان برای سررسید اسفند ماه به قیمت ۵۰ هزار تومان (قیمت اختیار معامله) خریداری کند، در پایان اسفند، این فرد حق دارد هر سکه را با قیمت ۹۵۰ هزار تومان از فروشنده اختیار معامله خریداری کند.

حال چنانچه قیمت نقدی سکه تا زمان سررسید به یک میلیون و ۶۰ هزار تومان رسیده باشــد، خریدار اختیار معامله به ازای هر ســکه، ۱۱۰ هزار تومان سود می‌کند (البته با در نظر گرفتن هزینه خرید اختیار و کسر ۵۰ هزار تومان، در کل معادل ۶۰ هزار تومان ســود می‌کند) و چنانچه قیمت نقدی سکه تا زمان سررسید به ۹۰۰ هزار تومان رسیده باشد، خریدار اختیار معامله از حق خرید خود استفاده نمی‌کند و اختیار معامله را اعمال نمی‌کند (چراکه می‌تواند در بازار، ســکه را به قیمت کمتر بخرد) و در نتیجه فقط زیانی معادل ۵۰ هزار تومان (هزینه خرید اختیار که در ابتدای انعقاد قرارداد پرداخته بود) را متحمل می‌شود.

قرارداد اختیار‌ معامله‌ فروش‌

ایــن نوع اختیار معامله به خریدار خود این اجــازه را می‌دهد که مقدار مشخص از یک دارایی را در آینده در زمانی مشخص و با قیمتی معین به فروشنده اختیار معامله بفروشد. به‌عنوان‌مثال فرض کنید قرارداد اختیار معامله‌ فروش با دارایی پایه سکه در شرکت بورس کالای ایران قابل معامله است.

قیمت هر سکه در بازار نقدی در دی‌ماه امسال برابر ۹۵۰ هزار تومان است. چنانچه فردی اختیار فروش مذکور را با قیمت اعمال ۹۵۰ هزار تومان برای سررسید اسفند، به قیمت ۳۰ هزار تومان (قیمـت اختیار معامله) خریداری کند، در پایان اسفند این فرد حق دارد هر سکه را با قیمت ۹۵۰ هزار تومان به فروشنده اختیار معامله بفروشد.

حال چنانچه قیمت نقدی سکه تا زمان سررســید به ۸۵۰ هزار تومان رسیده باشد، خریدار اختیار معامله فروش روی هر قرارداد ۱۰۰ هزار تومان ســود می‌کند (که البته با در نظر گرفتن هزینه خرید اختیار به مبلغ ۳۰ هزار تومان، در کل معادل ۷۰ هزار تومان سود می‌کند) و چنانچه قیمت نقدی سکه تا زمان سررســید به یک میلیون تومان رسیده باشــد، بدیهی است خریدار اختیار معامله از حق فروش خود استفاده نمی‌کند و اختیار معامله را اعمال نمی‌کند (چراکه می‌تواند در بازار سـکه را به قیمت بیشتری بفروشد). در نتیجه در این حالت تنها زیانی که وی متحمل می‌شود، مبلغ ۳۰ هزارتومانی است که بابت خرید اختیار در ابتدای انعقاد قرارداد پرداخته بود.

*برای آشنایی کامل با قرارداد‌های اختیار معامله، مطلب «اختیار معامله سهام» را بخوانید.

قراردادهای اختیار معامله از نظر سبک اعمال

اختیار معامله اروپایی: در این نوع از معاملات اختیار، خریدار می‌تواند در سررسید مشخص شد‌ه، از اختیار خود استفاده کند و امکان استفاده از اختیار تا پیش از تاریخ سررسید وجود ندارد. برای مثال، اگر سررسید قرارداد اختیار یک ساله باشد، خریدار در پایان یک سال می‌تواند از حق اختیار خود استفاده کند. توجه داشته باشید که قراردادهای اختیار معامله در ایران از نوع اروپایی است.

اختیار معامله آمریکایی: در این نوع قرارداد، خریدار می‌تواند در طول زمان مشخص شد‌ه نیز از اختیار خود استفاده کند و نیاز نیست حتما به تاریخ سررسید رسیده باشد.

مزایای معاملات آپشن

• اهرم مالی: سرمایه‌گذاران می‌توانند با پرداخت مبلغ کمتری به‌عنوان پرمیوم، موقعیت‌های مالی بزرگ‌تری را کنترل کنند و سود یا زیان بیشتری کسب کنند.
• کاهش ریسک: با خرید اختیار معامله، ریسک سرمایه‌گذار محدود به مبلغ پرداختی برای خرید قرارداد است و از نوسانات قیمت دارایی پایه محافظت می‌شود.
• کسب درآمد: با فروش اختیار معامله، سرمایه‌گذار می‌تواند از فروش این قرارداد سود کسب کند، بدون نیاز به تغییر قیمت دارایی پایه.
• کسب سود از نوسانات قیمت بدون دارایی پایه: برای ورود به موقعیت‌های خرید یا فروش، نیازی به داشتن دارایی پایه نیست.
• مزیت زمانی: قراردادهای اختیار معامله به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که با پرداخت بخشی از قیمت دارایی، تصمیمات آینده را بر اساس شرایط بازار اتخاذ کنند.

معایب معاملات آپشن

• پیچیدگی در محاسبه پاداش: محاسبه سود و زیان در اختیار معامله به دلیل تعدد متغیرهای مختلف، می‌تواند دشوار باشد و نیاز به تحلیل‌های دقیق دارد.
• ریسک بالا برای فروشندگان: فروش اختیار معامله به دلیل وجود ریسک‌های نامحدود و وابستگی به نوسانات بازار، برای فروشندگان می‌تواند زیان‌های بزرگی به همراه داشته باشد.
• نوسانات بالا در پاداش: پاداش معاملات اختیار وابسته به تغییرات قیمت دارایی پایه و زمان انقضا است که ممکن است موجب نوسانات شدید در سود یا زیان شود.

در نتیجه، اختیار معامله به عنوان ابزاری پیچیده و پرریسک در بازارهای مالی، می‌تواند فرصت‌های سودآوری را به همراه داشته باشد، اما برای بهره‌برداری موفق از آن، آگاهی از انواع قراردادها، نحوه عملکرد و استراتژی‌های مدیریت ریسک امری ضروری است. انتخاب بین اختیار خرید یا فروش و همچنین نوع قرارداد (اروپایی یا آمریکایی) باید با توجه به شرایط بازار و اهداف سرمایه‌گذار انجام شود. در نهایت، افرادی که قصد ورود به این بازار را دارند، باید به‌طور کامل به تحلیل و برنامه‌ریزی برای مدیریت ریسک بپردازند تا از زیان‌های احتمالی جلوگیری کنند.

سوالات متداول