خطاهای معامله‌گری
در این گفتوگو در خصوص خطاهای معامله‌گری صحبت خواهیم کرد، چرا که اگر در زمان انجام معاملات سرمایه‌گذاران و معامله‌گران می‌توانستند بر هیجانات خود کنترل داشته باشند یا با هیجانات بازار آشنایی داشتند، می‌توانستند از ضررهای مالی خود جلوگیری کنند. شما می‌توانید ویدیو این گفتوگو را مشاهده نمایید یا متن زیر که گزارشی از مهم‌ترین بخش‌های این گفتوگو است را مطالعه کنید.
اقتصاد رفتاری چیست؟
دانش اقتصاد رفتاری یک دانش تقریبا نوپا و نوظهور است. این دانش زمانی فراگیر شد و بر سر زبان‌ها افتاد که نویسنده‌ای خوشنام به «ریچارد تالر» که از برندگان جایزه نوبل اقتصادی بود، کتابی را تحت عنوان «کج رفتاری» منتشر کرد. این نویسنده سعی داشت تا به همگان بفهماند چنین علمی نیز وجود دارد که در تقابل با علم اقتصاد کلاسیک فرض شده است.
علم اقتصاد کلاسیک چیست؟
انسان یک موجود است که کاملا عقلایی رفتار می‌کند. انسان بر اساس عقل و منطق خود عقیده دارد که اگر در یک بازار مالی مثل بازار سرمایه یک تحلیل را انجام دهد، و بر اساس آن تحلیل همه‌چیز روی کاغذ درست باشد و محاسبات دقیقی برای پیش‌بینی وضعیت یک نماد در آینده شکل گرفته باشد، پس حتما باید آن سهم در آینده سود ساز باشد. در صورتی که اینگونه نیست، چرا که در بازار انواع ریسک‌ها از جمله ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک وجود دارد. بنابراین دانش اقتصاد رفتاری این موضوع را بیان می‌کند که انسان یک موجود عقلایی نیست و یک موجود عادی است و تصمیمات او می‌تواند بر حسب هیجانات و رفتارهایش متفاوت باشد. او نباید تنها به تحلیل‌ها اکتفا کند، چرا که ممکن است همه چیز به‌صورت تصادفی تغییر کند.
برخی از سال‌ها یادآور رکودها و بحران‌های وحشتناکی هستند. آغاز پیدایش علم اقتصاد رفتاری را می‌توان به رخداد چند بحران گسترده در دنیا نیز نسبت داد. در گذشته بازارهای مالی شاهد بحران‌های مختلفی بوده‌اند که در ادامه به شرح این بحران‌ها خواهیم پرداخت:
چند بحران مالی جهانی در گذشته
۱.بحران حباب گل لاله اولین بحران مالی جهانی
در قرن هفدهم و در کشور هلند بحرانی به‌نام بحران گل لاله رخ داد. در آن تاریخ برخی حاضر بودند برای خرید چند شاخه گل لاله، خانه و زمین خود را بفروشند. چراکه آن‌ها مطمئن بودند چند روز بعد می‌توانند با فروش همان گل‌ها، به جای یک خانه دو خانه بخرند. این همان «حباب گل لاله» یا «جنون گل لاله» است که در قرن هفدهم اقتصاد هلند را درگیر خود کرد.
۲.بحران حباب دریای جنوب
این بحران حباب قیمتی که به‌نام بحران دریای جنوب شناخته می‌شود، در سال ۱۷۱۱ در انگلستان رخ داد. در ابتدای بحران سهام شرکت دریای جنوب ۱۰۰۰ پوند انگلستان در حال معامله بود در نیمه دوم سال۱۷۲۰، ارزش آن به صفر کاهش یافت. در این بحران مالی پول زیادی از بین رفت و عده زیادی متضرر شدند.
۳.سقوط وال استریت
سقوط وال استریت در اکتبر سال ۱۹۲۹ رکود بزرگ نام گرفت و همگان را دچار بهت و وحشت کرد. این وحشت موجب شد که سرمایه‌گذاران دارایی‌های خود را از این بازار خارج کنند. بعد از این واقعه، هزینه مصرف‌کننده‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها بسیار کم شد. آنچه در ادامه اتفاق افتاد تعدیل نیروی کار توسط کارخانه‌ها بود. چنین مسئله‌ای کاهش تولید و نرخ اشتغال را به دنبال داشت. مسائلی که به بسیاری از افراد جامعه ضربه سنگینی وارد کرد.
۴.بحران املاک در ۲۰۰۷
در سال‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ میلادی، اقتصاد آمریکا با یکی از شدیدترین بحران‌های مالی تاریخ مواجه شد. این بحران به سرعت از آمریکا به دیگر کشورها گسترش یافت و تمام جهان را درگیر کرد. بحران اعتباری ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ از بازار املاک و مستغلات آمریکا شروع شد و بعد به دیگر بخش‌های بازار مالی و اقتصاد گسترش یافت و ضربه زد.
سوگیری در اقتصاد رفتاری به چه معنی است؟
سوگیری به معنی طرفداری و پیروی کردن از یک موضوع خاص و در حالی است که از آن موضوع اطلاعات کافی را نداشته باشیم. در بحث سوگیری یک رفتار تحت عنوان توهم کنترلی داریم. به‌عنوان مثال در سال ۹۹ افرادی که قصد ورود به بازار سرمایه را داشتند، از این موضوع آگاه بودند که به یک حوزه که اطلاعات کافی را ندارند به صورت مستقیم وارد نشوند. این افراد یا از طریق صندوق‌های سرمایه گذاری یا از طریق شرکت‌های سبدگردانی به بازار سرمایه ورود می‌کردند. افرادی نیز که به اصطلاح دچار توهم کنترلی شده بودند و خود را آگاه از همه چیز می‌دانستند، به صورت مستقیم وارد بازار می‌شدند و اقدام به معامله کردند. این افراد با نزولی شدن سهم‌هایشان نمی‌توانستند بر معاملات خود تسلط داشته باشند و با ورود و خروج‌های اشتباه به سهم‌های دیگر نیز بیشتر متضرر می‌شدند. همیشه باید این موضوع را مد نظر داشت که نوسان ذات بازار سرمایه است و ممکن است برخی سهم‌ها دوره‌های نزولی را سپری کنند، در این مواقع کنترل احساسات و تصمیم‌گیری درست می‌تواند راهی برای خروج از ضررهای پی‌درپی باشد.
سوگیری خطای انفعال در معاملات
سوگیری خطای انفعال یعنی شرایطی که انفعال و بیکار نشستن به نفع معامله‌گر است اما او ترجیح می‌دهد کاری را انجام دهد. در این نوع سوگیری افراد سعی دارند در بازار فعالیتی داشته باشند، اما باید این را در نظر داشته باشید که گاهی و در شرایط خاصی معامله نکردن یا هیچ اقدامی انجام ندادن بهتر از انجام دادن آن است. به‌عنوان مثال ممکن است بازاری در حال اصلاح باشد، در این زمان سهام‌دار ممکن است درگیر این موضوع شود که حتما باید یک معامله انجام دهد تا از ضرر خارج شود، در صورتی که در چنین شرایطی صبر کردن شاید بهترین گزینه باشد.
سوگیری خطای خوش‌بینی در معاملات
گاهی اوقات افراد دچار سوگیری خوش‌بینی می‌شوند، به این صورت که همیشه نیمه پر لیوان را می‌بینند. در معاملات نیز ممکن است افراد آنقدر به بازار خوش‌بین باشند که گمان کنند می‌توانند سود کنند و خود را از افراد زیان دیده جدا کنند. این افراد آنقدر خوش‌بین هستند که ریسک‌ها و خطرات بازار را در نظر نمی‌گیرند. معامله‌کردن در بازار و کسب سود از آن را برای خود یک عمل بسیار راحت تلقی می‌کنند.
