آشنایی با روش لایفو (LIFO) و فایفو (FIFO)

موجودی کالا یکی از مهمترین داراییهای شرکتها است که بخش قابلتوجهی از ترازنامه را به خود اختصاص میدهد به همین دلیل، روشها و شیوههای مختلفی برای کنترل و ارزیابی موجودیها وجود دارد که از میان آنها میتوان به دو روش لایفو و فایفو اشاره کرد. این دو روش میتوانند تأثیر زیادی بر صورتهای مالی و محاسبات مالیاتی شرکتها بگذارند. در ادامه، به بررسی این دو روش رایج مدیریت موجودی خواهیم پرداخت.
دسترسی سریعتر به مطالب
روش فایفو چیست؟
روش فایفو یا «اولین ورودی، اولین خروجی» یک روش مدیریتی و حسابداری است که بر اساس آن کالاهایی که زودتر وارد انبار شدهاند، زودتر نیز از آن خارج میشوند. این روش بهویژه در صنایعی که کالاها دارای تاریخ انقضا هستند، بسیار اهمیت دارد.
برای مثال، در یک فروشگاه مواد غذایی، محصولات قدیمیتر مانند کنسروها، غذاهای منجمد یا شیرینیهایی که تاریخ مصرف آنها نزدیکتر است، باید اول از انبار خارج شوند تا از فساد و کاهش کیفیت آنها جلوگیری شود. همچنین در داروخانهها، داروهایی که تاریخ انقضای آنها نزدیک است، باید به سرعت به فروش برسند تا از مصرف داروهای بیاثر و خطرات احتمالی جلوگیری گردد. این روش به کسبوکارها کمک میکند تا موجودیهای خود را بهطور مؤثر مدیریت کرده و از ضررهای مالی ناشی از فاسد شدن یا از دست دادن خاصیت محصولات جلوگیری کنند.
روش فایفو علاوه بر مزایای فراوانی که در مدیریت موجودی و جلوگیری از هدررفت کالاهای فاسدشدنی دارد، ممکن است با برخی چالشها و معایب نیز همراه باشد. این مزایا و معایب میتوانند بسته به نوع کسبوکار و شرایط بازار متفاوت باشند. در ادامه به بررسی جنبههای مثبت و منفی این روش میپردازیم.
مزایا
- جلوگیری از فساد و انقضای کالاها: در این روش، کالاهای قدیمیتر که تاریخ انقضای آنها نزدیکتر است، ابتدا از انبار خارج میشوند، بنابراین از فساد و بیاعتبار شدن محصولات جلوگیری میکند.
- صرفهجویی در هزینه و زمان: این روند به کسبوکارها کمک میکند تا قیمتها را بر اساس ترتیب ورود کالاها و جریان نقدی تنظیم کنند.
- سادگی و کاربری آسان: به دلیل سادگی در پیادهسازی و کاربردی بودن، این روش برای بسیاری از کسبوکارها مناسب است.
- شناسایی سریع محصولات معیوب: کالاهایی که دچار آسیب یا فساد شدهاند، سریعتر شناسایی شده و اقدامات پیشگیرانه مانند مرجوع کردن انجام میشود.
- پیشگیری از خواب سرمایه: با مصرف سریعتر کالاهای قدیمی، سرمایه در گردش به حداقل میرسد و از خواب رفتن سرمایه جلوگیری میشود.
- کاهش ضایعات: اجرای این روش باعث میشود که ضایعات در انبارها کاهش یابد و کالاها بهطور بهینه استفاده شوند.
- کاهش موجودی در گردش: با حرکت سریعتر کالاهای قدیمیتر، موجودی در گردش به حداقل میرسد و از هزینههای اضافی انبارداری جلوگیری میشود.
معایب
- مالیات بیشتر در دورههای تورمی: در شرایط تورم، به دلیل افزایش قیمت کالاها، سود گزارششده بیشتر خواهد شد و در نتیجه مالیات بر درآمد افزایش مییابد.
- قیمتگذاری نادرست در دورههای تورمی: در شرایط تورمی، به دلیل اینکه قیمت خرید کالاهای جدیدتر بیشتر از کالاهای قدیمیتر است، این روش باعث میشود که سود گزارششده بیشتر از واقعیت به نظر برسد.
- نادیدهگرفتن هزینههای جایگزینی: به دلیل استفاده از قیمت قدیمی در محاسبه سود، هزینههای جایگزینی جدید در نظر گرفته نمیشود، که میتواند منجر به نادرست بودن محاسبات مالی شود.
- عدم دقت در پیشبینی نوسانات بازار: در شرایط نوسانات شدید بازار، این روش ممکن است نتایج دقیقی ارائه ندهد، زیرا هزینههای کالا ممکن است با دورههای خرید اولیه متفاوت باشند.
- عدم در نظر گرفتن فاکتورهای دیگر: این روش تنها بر اساس نرخ تورم قیمتگذاری میکند و عوامل دیگری مانند عرضه و تقاضا، نرخ ارز و قیمتگذاری انتقالی را نادیده میگیرد. در دورههای تورمی، این موضوع میتواند باعث گزارش سود بالاتر از واقعیت شود. بنابراین، این روش ممکن است تصویر دقیقی از سود و وضعیت مالی شرکت ارائه ندهد.
این مزایا و معایب به کسبوکارها کمک میکند تا با دقت بیشتری از این روش استفاده کرده و تصمیمات بهتری در مورد مدیریت موجودی، هزینهها و سودآوری بگیرند.

روش لایفو چیست؟
روش لایفو یا «آخرین ورودی، اولین خروجی»، یکی دیگر از روشهای مدیریت موجودی و حسابداری است که بر اساس آن کالاهایی که جدیدتر وارد انبار شدهاند، ابتدا از آن خارج میشوند. به عبارت دیگر، در این روش، کالاهایی که آخرین بار خریداری یا تولید شدهاند، اولین کالاهایی هستند که به فروش میرسند یا مصرف میشوند.
این روش بهویژه در شرایطی که قیمت کالاها به طور پیوسته در حال افزایش است، میتواند کاربردی باشد. زیرا با استفاده از لایفو، هزینههای تمامشده کالاهای فروختهشده معمولاً بالاتر از قیمت خرید کالاها در گذشته خواهد بود، که در نتیجه، سود شرکت کمتر و مالیات آن کاهش مییابد.
برای مثال، در یک فروشگاه لوازم الکترونیکی، فرض کنید گوشیهای موبایل جدیدی به انبار وارد میشوند. در این روش، فروشگاه ابتدا گوشیهای جدیدتر که به قیمت بالاتر وارد شدهاند را میفروشد. این امر موجب میشود که فروشگاه سود بیشتری از فروش کالاهایی که به قیمت بالاتر خریداری کرده است، کسب کند. در ادامه به بررسی مزایا و معایب روش LIFO (آخرین وارد، اولین صادر) خواهیم پرداخت.
مزایا
- رعایت اصل تطابق: در این روش، هزینههای کالاهای فروختهشده با درآمدهای حاصل از آنها بهطور مؤثر مطابقت داشته باشد، بهویژه در شرایطی که قیمتها بهطور مداوم در حال تغییر هستند.
- کاهش مالیات بر درآمد: بهدلیل محاسبه هزینهها با قیمتهای بالاتر، درآمد خالص کاهش مییابد که در نتیجه مالیات کمتری پرداخت میشود.
- محافظهکاری در تورم: در شرایط تورمی، با استفاده از این روش، شرکتها میتوانند هزینههای بالاتر را ثبت کنند و از این طریق از اثرات منفی تورم در گزارشهای مالی خود محافظت کنند.
- تحلیل دقیقتر موجودی: با استفاده از این روش، موجودیهای انبار بهطور دقیقتری منعکس میشود و بهویژه در شرایط تورمی، اثرات این تورم در موجودیها مشاهده خواهد شد.
معایب
- تحریف سود: این روش در در شرایط تورمی، کالاهای جدیدتر که قیمت بالاتری دارند، ابتدا فروخته میشوند. این باعث افزایش هزینه تمامشده کالاهای فروش رفته و در نتیجه کاهش سود ناخالص میشود. بنابراین، سود نهایی ممکن است کمتر از آنچه که واقعاً بهدست میآید، نشان داده شود.
- ارزیابی نادرست موجودی: در این روش، موجودی پایان دوره بهطور دقیق نشان داده نمیشود زیرا قیمتها بر اساس آخرین خریدها ثبت میشوند که ممکن است با واقعیتهای بازار مغایرت داشته باشد.
- تأثیر منفی بر تصویر مالی شرکت: بهدلیل استفاده از هزینههای قدیمیتر در ترازنامه، ممکن است وضعیت مالی شرکت کمتر از آنچه که در واقعیت است به نظر برسد.
- افزایش خطرات خریدهای غیرضروری: بهخاطر محاسبات مالیاتی و سودآوری، برخی شرکتها ممکن است اقدام به خرید مقادیر زیاد کالا کنند که این کار ممکن است در آینده مشکلاتی ایجاد کند.
- امکان دستکاری گزارشها: با استفاده از این روش، در برخی موارد ممکن است گزارشهای مالی دچار دستکاری شوند تا سود و هزینهها به نفع شرکت تغییر کنند.
شباهتها و تفاوتهای روش لایفو و فایفو چیست؟
روشهای LIFO (آخرین ورودی، اولین خروجی) و FIFO (اولین ورودی، اولین خروجی) دو روش برای مدیریت موجودی و محاسبه هزینه کالاهای فروختهشده هستند. در روش اول، کالاهایی که زودتر وارد انبار میشوند، ابتدا به فروش میرسند، به این ترتیب موجودیهای باقیمانده بر اساس قیمتهای جدیدتر ارزیابی میشوند. این شیوه بیشتر در بازارهایی که قیمتها ثابت یا نوسان کمی دارند، کاربرد دارد.
در روش دوم، آخرین کالاهایی که وارد انبار شدهاند، ابتدا به فروش میرسند و موجودیهای باقیمانده معمولاً با قیمتهای قدیمیتر سنجیده میشوند. این روش برای بازارهایی که نوسانات قیمتی بالایی دارند، مناسبتر است. در شرایط تورمی، روش اول معمولاً هزینه تمامشده بالاتری به دنبال دارد و سود کمتری را نشان میدهد، در حالی که روش دوم موجودیهای بیشتری را به نمایش میگذارد و به طور معمول سود بیشتری ایجاد میکند.
چرا روش لایفو در ایران ممنوع است؟
در ایران، استفاده از روش LIFO «آخرین ورودی، اولین خروجی» ممنوع است زیرا این شیوه میتواند منجر به تحریف گزارشهای مالی و مالیاتی شرکتها شود. به ویژه در شرایط تورمی، با استفاده از این روش، هزینه کالای فروشرفته افزایش مییابد که در نتیجه سود خالص کاهش مییابد و مالیات پرداختی کمتر میشود. این تغییرات ممکن است با اصول مالیاتی و قوانین موجود در تضاد باشد.
علاوه بر این، این روش با استانداردهای بینالمللی حسابداری مانند IFRS همخوانی ندارد و میتواند موجب ایجاد تفاوتهای غیرمنطقی در ارزیابی موجودیها و گزارشهای مالی گردد. این مسائل میتوانند شفافیت مالی را کاهش دهند و اعتماد سرمایهگذاران به صورتهای مالی شرکتها را به چالش بکشند. به همین دلیل، در ایران از روشهای دیگری مانند FIFO و میانگین وزنی برای گزارشدهی مالی استفاده میشود تا از این مشکلات جلوگیری شود.
در نهایت، انتخاب روش مناسب برای مدیریت موجودی میتواند تأثیر زیادی بر گزارشهای مالی و مالیاتی شرکتها داشته باشد. روشهای لایفو و فایفو هرکدام مزایا و معایب خاص خود را دارند که بسته به شرایط اقتصادی و نوع صنعت، باید با دقت انتخاب شوند. در حالی که FIFO در بسیاری از صنایع برای مدیریت بهینه موجودی و جلوگیری از فساد کالا مفید است، روش LIFO به دلیل تأثیرات منفی که ممکن است بر دقت گزارشهای مالی و مالیاتی داشته باشد، در برخی کشورها از جمله ایران محدودیت دارد.
سوالات متداول
۱- روش FIFO چیست؟
روش FIFO (اولین ورودی، اولین خروجی) یک شیوه مدیریت موجودی است که در آن کالاهایی که زودتر وارد انبار شدهاند، ابتدا فروخته میشوند. این روش معمولاً برای کالاهایی با تاریخ انقضا یا محدودیت زمانی استفاده میشود.
۲- روش LIFO چیست؟
روش LIFO (آخرین ورودی، اولین خروجی) به این صورت عمل میکند که کالاهایی که جدیدتر وارد انبار شدهاند، ابتدا از انبار خارج میشوند. این روش در شرایط تورمی کاربرد بیشتری دارد، زیرا هزینههای جدیدتر با قیمت بالاتر ثبت میشوند.
۳- در چه صنایعی استفاده از روش FIFO ضروری است؟
روش FIFO بهویژه در صنایعی که کالاها تاریخ انقضا دارند، مانند داروخانهها و فروشگاههای مواد غذایی، ضروری است. این روش به جلوگیری از فساد و از دست رفتن خاصیت کالاهای فاسدشدنی کمک میکند.