اوراق گام چیست و چگونه می‌توان آن را معامله کرد؟

اوراق گواهی اعتبار مولد که به اختصار «گام» نامیده می‌شوند، سازوکاری را ایجاد خواهند کرد که واحدهای تولیدی به‌جای دریافت تسهیلات از بانک‌ها، به اعتبار و ضمانت بانک تکیه کرده و از این طریق تامین مالی خود را انجام دهند. این طرح مناسب گروه‌های تولیدی است که در تامین مواد اولیه خود دچار کمبود نقدینگی هستند. 

عناوین اصلی مقاله

• اوراق‌گام چیست؟

• مبلغ اسمی در اوراق‌گام چیست؟

• کد بورسی، اولین قدم برای دریافت اوراق‌گام

• مراحل دریافت اوراق‌گام
• معاملات اوراق‌گام
• اوراق‌گام در بورس کالا
• نکات مهم در خصوص اوراق‌گام
• سوالات متداول

اوراق گام چیست؟

اوراق گام یک ابزار کارآمد در خصوص تامین مالی برای بنگاه‌های اقتصادی است که قابلیت نقل و انتقال در بازارهای پول و سرمایه را دارد. تولیدکنندگان این اوراق را بر مبنای فاکتور خرید مواد اولیه از بانک درخواست می‌کنند. بانک نیز به‌عنوان یک واسط، این اوراق را منتشر و در اختیار تولیدکنندگان قرار می‌دهد. این اوراق دارای تاریخ سررسید هستند که دارنده اوراق می‌تواند تا زمان سررسید آن را نزد خود نگهداری کرده یا برای خرید مواد اولیه آن را به جای پول به فروشنده مواد اولیه تحویل دهد. سررسید این اوراق به صورت یک ساله بوده و وظیفه پرداخت مبلغ اسمی در سررسید این اوراق به عهده بانک است. رفع موانع پولی رونق تولید و هدایت منابع مالی مولد به تامین سرمایه در گردش سالم و پایدار از اهداف انتشار اوراق‌گام است.

مبلغ اسمی در اوراق گام چیست؟

ارزش اسمی اوراق گام در واقع ارزش صوری این اوراق است که به آن اطلاق می‌شود. این رقم در زمان انتشار هر برگه در فرابورس تعیین می‌شود که در حال حاضر برای هر برگه اوراق گام مبلغ اسمی برابر با ۱۰۰۰,۰۰۰ ریال و معادل ۱۰۰ هزار تومان است. در واقع پس از کشف قیمت اوراق‌گام، مبلغ اسمی از ارزش هر برگه کسر می‌شود و برگه با قیمت کسر شده معامله می‌شود.

کد بورسی، اولین قدم برای دریافت اوراق گام!

بنگاه‌هایی که برای تامین کالا و مواد اولیه به بانک‌ها معرفی می‌شوند، برای فعالیت در بازار سرمایه و تنزیل یا انتقال اوراق در این بازار ملزم به داشتن کد بورسی هستند. چنانچه تا کنون کد بورسی خود را دریافت نکرده‌اید، می‌توانید از طریق لینک زیر نسبت به دریافت کد بورسی اقدام کنید:

مراحل دریافت اوراق گام

۱. اعتبار سنجی متعهد

به عنوان مثال یک شرکت خودروسازی (شرکت متعهد) که قصد دریافت اوراق گام را دارد، ابتدا باید درخواست خود را به بانک ارسال نماید. بانک در این مرحله نسبت به اعتبار سنجی شرکت درخواست دهنده اقدام می‌کند و میزان سقف اوراق‌گام قابل دریافت شرکت را مشخص می‌کند.

۲. معرفی فروشنده (متقاضی) به بانک عامل

در این مرحله شرکت خودروسازی باید فروشنده محصول مورد نیاز خود (مواد اولیه) را به بانک معرفی کند. به عنوان مثال اگر این شرکت خودروسازی قصد خرید قطعات را داشته باشد و برای تامین مالی خود نیازمند اوراق‌گام باشد، در این مرحله باید شرکت تامین کننده مواد اولیه (فروشنده قطعات) را به بانک معرفی می‌کند.

۳. درخواست صدور اوراق گام توسط متقاضی (تامین کننده مواد اولیه)

در این مرحله شرکت متقاضی (تامین کننده مواد اولیه) در ازای اسناد دریافتی که از شرکت متعهد (خودرو ساز) داشته و آن‌ها را به بانک تحویل خواهد داد، درخواست صدور اوراق گام و واگذاری به بنگاه متقاضی را انجام خواهد داد.

۴. صدور اوراق گام

در این مرحله بانک بر اساس اعتبار سنجی انجام شده، نسبت به صدور اوراق‌گام به نام بانک می‌کند.

 اصطلاحات رایج در اوراق گام

  موسسه اعتباری عامل: بانک یا موسسه مالی که مجوز انتشار اوراق گام را داشته و در سررسید به دارنده اوراق مبلغ اسمی را پرداخت می‌کند. 

 بنگاه: اشخاص حقوقی دارای مجوز که در بخشهای اقتصادی مولد فعالیت می‌کنند. 

بنگاه متعهد: این بنگاه همان خریدار کالا یا خدمات است که وظیفه دارد فروشنده (متقاضی) را به بانک عامل برای صدور اوراق گام معرفی کند. شرط صدور این اوراق، داشتن حداقل یک سال سابقه فعالیت توسط بنگاه متعهد است.

بنگاه متقاضی: پس از آنکه اوراق گام از بانک صادر شد، متقاضی (شخص حقیقی یا حقوقی) با ارائه فاکتور نهایی و اسناد تجاری مربوطه که توسط خریدار صادر شده است، قادر به دریافت اوراق از بانک خواهد بود.

سامانه گام: سامانه گام سامانه صدور و مديريت اوراق گام در بازار سرمایه است. این سامانه نقش کلیدی در نقل و انتقالات مربوط به اوراق گام دارد. نقل و انتقال این اوراق، در سامانه گام فقط بر اساس قیمت اسمی اوراق امکان دارد و این تغییرات و ثبت اطلاعات مربوط به متقاضیان بعدی توسط بانک یا موسسه اعتباری در سامانه گام انجام می‌شود.

 سقف ضمانت: حداکثر میزان مجاز ضمانت اوراق گام برای موسسه اعتباری عامل را سقف ضمانت می گویند. 

سقف اعتباری: حداکثر میزان بهره مندی بنگاه متعهد از اوراق گام را سقف اعتباری می‌گویند.

معاملات اوراق گام 

این اوراق با سررسیدی یک ساله ارائه می‌شوند که معاملات آن از طریق فرابورس، بورس کالا و سامانه گام انجام می‌شود. پس از صدور اوراق گام، متقاضی چند انتخاب خواهد داشت. متقاضی می‌تواند این اوراق را تا زمان سررسید نگهداری کند و پس از اتمام تاریخ سررسید پول نقد را از بانک دریافت کند. 

در واقع متقاضی می‌تواند برای تسویه خرید مواد اولیه خود، اوراق‌گام دریافتی را به سایر بنگاه‌های تولیدی منتقل کند. این انتقال می‌تواند در سامانه گام و در دو مرحله صورت گیرد.

همچنین در زمان صدور، اوراق گام در فرابورس پذیرش می‌شوند. معاملات اوراق‌گام در فرابورس، در چهارچوب ضوابط فرابورس انجام شده و هر برگه از اوراق به صورت الکترونیک و با ارزش اسمی یک میلیون ریال صادر می‌شود. در واقع راه دیگر معامله اوراق گام، انتقال به صورت بلوکی به سایر بنگاه‌های تولیدی است. آن شرکت‌ها نیز می‌توانند اوراق را نگهداری یا به سایر بنگاه‌های دیگر منتقل کنند. همچنین بنگاه‌های تولیدی می‌توانند این اوراق را به‌صورت رقابتی در سامانه‌های معاملاتی بورسی بفروش برسانند. 

اوراق گام در بورس کالا

اوراق گام به عنوان یک سند که ضمانت بانک را حامل می‌شود، می‌تواند به‌جای پول نقد در معاملات استفاده شود. برای خرید در بورس کالا نیز واحدهای تولید کننده می‌توانند به جای پرداخت پول، اوراق‌گام را به فروشنده منتقل کنند و کالای مورد نیاز خود را تهیه کنند.

نکات مهم در خصوص اوراق گام 

• بانک مرکزی هر سال سقف ضمانت اوراق‌گام را مشخص کرده و به بانک‌ها و موسسات اعتباری ابلاغ می‌کند.
• گواهی اعتبار مولد سه شاخصه دارد؛ بانک، بنگاه متعهد و متقاضی
• بانک‌های عامل انتشار اوراق‌گام  موظفند تاریخ سررسید اوراق را مشخص کنند. این سررسید براساس زمان مندرج در فاکتوری که بنگاه متعهد از متقاضی دریافت کرده است قابل تعیین است.
•  سررسید این اوراق یک ساله است و پرداخت مبلغ در سررسید به عهده بانک است.
• شرکت‌ها در صورت نکول در ایفای تعهدات، از دریافت مجدد اوراق‌گام محروم خواهند شد.
• سقف اعتباری هر بنگاه متعهد معادل ۱۲۰ درصد از فروش سال آخر آن بنگاه بر مبنای صورت‌های مالی حسابرسی شده پس از کسر مانده تسهیلات مرتبط با تامین مالی سرمایه در گردش بنگاه مربوطه و تعهدات ناشی از اوراق گام قبلی منتشر شده نزد شبکه بانکی تعیین می‌شود.

بیشتر بخوانید: صندوق بخشی چیست؟

سوالات متداول