بررسی صنعت پتروشیمی

در این گفت‌وگو به بررسی صنعت پتروشیمی که از صنایع مهم بازار سرمایه است می‌پردازیم. واژه‌ی پتروشیمی از دو کلمه پترول و شیمی تشکیل شده و معنی لغوی آن مواد شیمیایی حاصله از نفت است. شما می‌توانید ویدیو این گفت‌و‌گو را مشاهده نمایید یا متن زیر، که گزارشی از مهم‌ترین بخش‌های این گفت‌وگو است را مطالعه کنید.

سهم بازار صنایع مختلف

در این بخش، سهم بازار شرکت‌هایی که به صورت مستقیم به بازار سهام وارد شده‌اند، مورد بررسی قرار می‌گیرد. در این بررسی، شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی به دلیل اینکه تمام‌ آن‌ها در بورس فعالیت ندارند، در نظر گرفته نشده‌اند.

بر این مبنا، شرکت‌های شیمیایی ۲۰ درصد، آهن و فولاد ۱۸درصد، کانی‌های فلزی ۱۲ درصد، بانک‌ها و موسسات اعتباری و فرآورده‌های نفتی هر کدام ۸ درصد از کل سهام بازار را به خود اختصاص داده‌اند. همچنین شرکت‌های تولید فلزات گران‌بهای غیر آهن ۶ درصد، شرکت‌های بیمه‌ای ۴ درصد، خودرویی، مخابرات، دارویی و فعالیت‌های مهندسی هرکدام ۲ درصد، شرکت‌های نرم‌افزار و خدمات، سیمان و آهک و گچ نیز هرکدام ۱ درصد از سهم ارزش بازار را دارند. لازم به‌ذکر است که سایر صنعت‌ها مانند صنعت کاشی و سرامیک و انفورماتیک نیز روی هم رفته ۱۲ درصد از سهم بازار را به خود اختصاص داده‌اند.

بررسی و مقایسه بازدهی شاخص صنعت شیمیایی با دیگر شاخص‌ها

با بررسی شاخص صنعت شیمیایی در مقایسه با سایر شاخص‌ها از شهریور ماه ۱۳۹۰ تا شهریور ماه ۱۴۰۰، به این نتیجه خواهیم رسید که در این دهه بازدهی سکه ۱۹۰۶ درصد، دلار ۲۰۷۷ درصد، شاخص کل بورس ۵۳۷۸ درصد و شاخص صنعت شیمیایی ۱۰۱۴۵ درصد بوده است. همانطور که کاملا در این آمار مشهود است، سرمایه‌گذاری در صنعت شیمیایی در ۱۰ سال اخیر بسیار پر بازده‌تر از سایر شاخص‌ها و بازارها بوده است و افرادی که با دید بلندمدت در این صنعت سرمایه‌گذاری کرده‌اند، از این سود زیاد بهره‌مند شده‌اند. 

با بررسی این شاخص‌ها در ۴ سال گذشته ( از سال ۹۶ تا ۱۴۰۰) که تورم بیشتری در کشور تجربه شد نیز مشاهده می‌کنیم که سکه ۹۲۰٪ دربا بررسی این شاخص‌ها در ۴ سال گذشته یعنی از سال ۹۶ تا ۱۴۰۰ که تورم بیشتری در کشور تجربه شد نیز مشاهده می‌کنیم که سکه طلا ۹۲۰ درصد، دلار ۵۹۱ درصد، شاخص کل بورس ۱۶۶۶ درصد و شاخص صنعت شیمیایی ۲۰۴۲ درصد رشد داشته‌اند. در این مقایسه نیز شاخص صنعت شیمیایی نسبت به سایر شاخص‌ها و بازار‌ها بازدهی بیشتری داشته است.

صنعت پتروشیمی و نفت خام

نفت خام پایه صنعت پتروشیمی (که یکی از بزرگ‌ترین صنعت کشور حساب می‌شود) است. نفت خام از مولکول‌های هیدروکربنی تشکیل شده است. کوچک‌ترین مولکول نفت خام که برای فرآیندهای جداسازی از آن استفاده می‌شود، یک اتم کربن و ۴ اتم هیدروژن دارد. هرچقدر تعداد کربن در این مولکول‌ها بیشتر باشد، حالت ماده بیشتر به سمت مایع خواهد رفت. متان و اتان از جمله حالت‌های گازی و پروپان و بوتان از جمله حالت‌های مایع نفت خام هستند.

دسته‌بندی پتروشیمی‌ها

پتروشیمی‌ها را می‌توان از نظر خوراک به دو دسته خوراک گازی و خوراک مایع تقسیم کرد. شرکت‌های پتروشیمی که از اتان و متان استفاده می‌کنند، خوراک گازی و پتروشیمی‌هایی که از پروپان، بوتان، پنتان و موارد این چنینی استفاده می‌کنند را خوراک مایع می‌گویند.

شرکت‌های خوراک گازی نسبت به شرکت‌های خوراک مایع، حاشیه سود بیشتری دارند. چرا که به علت وجود منابع گازی فراوان در کشور و عدم استفاده از قیمت جهانی برای فروش گاز به شرکت‌ها، فروش گاز با نرخی بسیار پایین‌تر از نرخ جهانی آن انجام می‌شود. در صورتی‌ که شرکت‌هایی که خوراک آن‌ها گاز مایع است، گاز مایع را با قیمت جهانی خریداری می‌کنند و اگر شرکت‌های داخلی اقدام به خرید با این قیمت نکنند، امکان فروش گاز مایع به قیمت جهانی و به سایر کشورها وجود دارد.

صادرات و انتقال گاز ایران به کشورهای عراق و ترکیه، از طریق خطوط انتقال لوله‌ای انجام می‌شود و ایجاد خطوط لوله، هزینه‌های خاص خود را در بر دارد. اما برای جابه‌جایی گاز مایع، نیاز به ایجاد خطوط انتقال لوله‌ای نیست. به همین دلیل قیمت گاز را به‌صورت منطقه‌ای و قیمت گاز مایع را به‌صورت جهانی محاسبه می‌کنند.

تماشا کنید: بررسی صنعت پالایشگاه

تفکیک هیدروکربن‌های گازی توسط پالایشگاه‌های گاز

زمانی که گاز از چاه‌های گازی استخراج می‌شود، به پالایشگاه‌ها وارد می‌شود تا از نظر ساختاری و بر اساس میزان مولکول‌های تشکیل دهنده آن به‌صورت متان، اتان و… تفکیک شود. از جمله شرکت‌هایی که این اقدام را انجام می‌دهند می‌توان به پتروشیمی خارک و پتروشیمی پارس اشاره نمود. 

فرآیند تفکیک در پتروشیمی ها چگونه است؟

فرآیند تفکیک در پتروشیمی‌ها به خوراک پتروشیمی بستگی دارد، به‌عنوان مثال پتروشیمی خارگ گاز ترش به همراه نفت را از پاه‌های نفرآیند تفکیک در پتروشیمی‌ها به خوراک پتروشیمی بستگی دارد. به‌عنوان مثال پتروشیمی خارک، گاز ترش به همراه نفت را از چاه‌های نفتی و گازی دریافت می‌کند و پس از انجام فرآیند شیرین‌سازی (جداسازی سولفور و گوگرد) اقدام به تفکیک متان، پروپان، بوتان و نفتا می‌کند. نفتا از مولکول‌های هیدروکربنی تشکیل می‌شود که تعداد اتم‌های کربن در آن بیشتر است و حالت آن مایع است. گاز ترش رفتار خورندگی دارد و نتیجه آن ایجاد خوردگی در لوله‌ها می‌شود. تا قبل از احداث پتروشیمی خارک و امثال آن، این گاز ترش در پالایشگاه‌ها سوزانده می‌شد. اما پس از احداث زیرساخت‌ها برای تفکیک گاز ترش، سولفور و گوگرد آن در پالایشگاه جدا می‌شود و گوگرد جدا شده از گاز ترش، در مخازن گوگرد پالایشگاه ذخیره شده و خود مصارف دیگری دارد. 

موارد مصرف متان

یکی از موارد استفاده متان،یکی از موارد استفاده متان، مصرف به‌ عنوان سوخت است. گاز خانگی  و گاز مورد استفاده در جایگاه‌های سوخت از نوع متان است. متان در شرکت‌های اوره‌سازی و متانول سازی نیز استفاده می‌شود. شرکت‌های پردیس، خراسان، کرمانشاه و شیراز برای تولید اوره و شرکت‌های زاگرس، فن‌آوران و خارک برای تولید متانول از گاز متان استفاده می‌کنند.

موارد مصرف اتان

همانطور که قبلا گفته شد، هر چه تعداد اتم‌های کربن در مولکول‌های هیدروکربنی نفت خام بیشتر باشد، رفتار ماده مایع شکل خواهد بود که به این دسته از مواد اولفین می‌گویند. اولفین شامل اتیلن، پروپیلن، بوتادین و… است. در این بین شرکت‌هایی هستند که اولفین‌های تولید شده را دریافت کرده و آن‌ها را طی فرآیندهای خاص به پلی‌پروپیلن، PVC، پلیمر و… تبدیل می‌کنند. پتروشیمی مارون، جم و اراک، از جمله شرکت‌های تولید کننده اولفین هستند. این شرکت‌ها بخشی از اولفین تولید شده را خودشان مصرف کرده و مابقی را برای ساخت پلیمر و … به شرکت‌های دیگر می‌فروشند. از پلیمر و PVC و امثال آن در ساخت قطعات و وسایل پلاستیکی استفاده می‌شود.