اسپرد (Spread Option) چیست؟
در بازارهای مالی معامله‌گران حرفه‌ای برای کنترل ریسک، از استراتژی‌های هدفمند استفاده می‌کنند. استراتژی اسپرد (Spread) یکی از ابزارهای هوشمند در معاملات اختیار است. این استراتژی برای موقعیت‌هایی به‌کار می‌رود که معامله‌گر، با وجود عدم قطعیت کامل، چشم‌اندازی نسبی از صعود یا نزول قیمت دارایی دارد. برخلاف استراتژی‌هایی مثل کاوردکال که تنها در یک مسیر مشخص کاربرد دارند، اسپردها انعطاف بیشتری دارند و امکان مدیریت بهتر ریسک را با ترکیب موقعیت‌های خرید و فروش فراهم می‌کنند. در این مطلب به بررسی مفهوم این ابزار، انواع آن و زمان مناسب استفاده از این استراتژی در بازار اختیار می‌پردازیم.
دسترسی سریع‌تر به مطالب
اختیار معامله چیست؟
اختیار معامله (Option) نوعی ابزار مشتقه است که به خریدار آن، حق (نه الزام) خرید یا فروش یک دارایی پایه را با قیمتی مشخص و در زمانی معین می‌دهد. اختیار معامله ابزاری قدرتمند برای پوشش ریسک، سرمایه‌گذاری با اهرم و اجرای استراتژی‌های ترکیبی است. این ابزار به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:
- اختیار خرید (Call Option): حق خرید دارایی پایه
- اختیار فروش (Put Option): حق فروش دارایی پایه
دارایی پایه ممکن است سهام، کالا، ارز یا حتی قرارداد آتی باشد. در این نوع قراردادها، اگر خریدار تصمیم به اعمال اختیار بگیرد، فروشنده موظف است مفاد قرارداد را اجرا کند.
مفهوم اسپرد
Spread نوعی قرارداد اختیار معامله است که ارزش خود را از تفاوت یا «اسپرد» بین قیمت دو یا چند دارایی به‌دست می‌آورد. این استراتژی معمولاً در بازارهای جهت‌دار یا دارای روند به کار می‌رود. بازارهایی که قیمت‌ها در مسیر مشخصی (مثلاً صعودی یا نزولی) حرکت می‌کنند، اما ممکن است در آینده جهت روند تغییر کند. این استراتژی زمانی مفید است که تحلیل‌گر انتظار رشد یا افت قیمت دارایی پایه را دارد، اما از پیش‌بینی خود اطمینان کامل ندارد. در چنین شرایطی، Spread می‌تواند ابزار مناسبی برای کاهش ریسک باشد.
در این نوع استراتژی، معامله‌گر به‌صورت هم‌زمان یک موقعیت خرید و یک موقعیت فروش را روی قراردادهای اختیار هم‌نوع (فقط Call یا فقط Put) و با دارایی پایه یکسان اتخاذ می‌کند. نکته مهم این است که نمی‌توان در یک اسپرد، اختیار خرید و فروش را با هم ترکیب کرد؛ زیرا پایه این استراتژی بر یکسان بودن نوع قراردادها استوار است.
انواع اسپرد در اختیار معامله
در معاملات اختیار، این استراتژی به چهار دسته اصلی تقسیم می‌شوند که هر یک با هدف خاصی طراحی شده‌اند:
۱. اسپردهای افقی یا زمانی (Horizontal / Calendar Spread)
در این نوع، معامله‌گر دو قرارداد اختیار با قیمت اعمال یکسان اما تاریخ‌های سررسید متفاوت را خرید و فروش می‌کند. هدف اصلی در این نوع استراتژی، استفاده از تفاوت در زوال زمانی (Time Decay) و نوسانات ضمنی بین سررسیدهای مختلف برای کسب سود است.
۲. اسپردهای عمودی (Vertical Spread)
در این استراتژی، دو قرارداد اختیار با قیمت‌های اعمال متفاوت اما سررسید یکسان مورد معامله قرار می‌گیرند. هدف اصلی، بهره‌برداری از تغییرات قیمت دارایی پایه بین دو سطح قیمتی مختلف است. انواع رایج اسپردهای عمودی عبارت‌اند از:
۳. اسپردهای مورب (Diagonal Spread)
این نوع استراتژی ترکیبی از ویژگی‌های اسپردهای عمودی و افقی است. به‌طوری که دو قرارداد اختیار با قیمت اعمال متفاوت و تاریخ سررسید متفاوت به‌صورت هم‌زمان خرید و فروش می‌شوند. هدف از اسپرد مورب، استفاده هم زمان از مزایای مربوط به اختلاف قیمت اعمال و تفاوت در زمان سررسید برای مدیریت بهتر ریسک و افزایش فرصت کسب سود است.
۴. اسپردهای اهرمی (Leveraged Spreads)
این دسته شامل استراتژی‌هایی با نسبت نامتقارن بین موقعیت‌های خرید و فروش است که معمولاً شامل دو استراتژی رایج می‌شود:
- بک‌اسپرد (Ratio Backspread)
در این استراتژی، تعداد موقعیت‌های خرید بیشتر از فروش است و نسبت معمول آن معمولاً ۲ به ۱ یا ۳ به ۲ در نظر گرفته می‌شود. این استراتژی زمانی مؤثر است که انتظار افزایش نوسانات و حرکت شدید قیمت (به‌ویژه صعودی) در دارایی پایه وجود داشته باشد.
در چنین شرایطی، بک‌اسپرد می‌تواند سود قابل توجهی ایجاد کند. افزایش نوسانات و جهش قیمتی به سمت بالا یا حتی افت شدید، می‌تواند سودآور باشد. اما در حالتی که قیمت دارایی تقریباً ثابت بماند، این استراتژی معمولاً به ضرر معامله‌گر تمام می‌شود.
- خرید نسبتی (Ratio Call Spread)
در این استراتژی، تعداد اختیارهای فروش‌رفته بیشتر از خریداری‌شده است. نسبت رایج آن معمولاً ۲ به ۱ یا ۳ به ۲ است؛ برای مثال، معامله‌گر دو اختیار خرید می‌فروشد و در مقابل یک اختیار خرید با قیمت اعمال متفاوت می‌خرد.
این استراتژی زمانی مناسب است که انتظار می‌رود قیمت دارایی پایه تغییر چندانی نداشته باشد یا تنها نوسانات محدودی تجربه کند. در صورت افزایش شدید قیمت، ریسک این استراتژی می‌تواند نامحدود باشد. همچنین، بالا رفتن نوسانات ضمنی معمولاً به زیان معامله‌گر منجر می‌شود.
اجزای اصلی اسپردها در اختیار معامله
۱. نوع قرارداد (Call یا Put): اسپردها همیشه از قراردادهای هم‌نوع تشکیل می‌شوند؛ یا هر دو Call یا هر دو Put.
۲. دارایی پایه (Underlying Asset): هر دو قرارداد باید بر روی یک دارایی پایه یکسان (مثل سهام مشخص یا کالای خاص) باشند.
۳. قیمت اعمال (Strike Prices): در اسپردها، قراردادها دارای قیمت‌های اعمال متفاوت یا یکسان هستند (با توجه به نوع Spread عمودی، افقی یا مورب).
۴. تاریخ سررسید (Expiration Dates): تاریخ انقضای قراردادها ممکن است یکسان یا متفاوت باشد. این عنصر در تمایز انواع Spread (افقی، عمودی، مورب) نقش دارد.
۵. نسبت موقعیت‌ها (Position Ratios): در اسپردهای استاندارد، نسبت معمولاً ۱ به ۱ است، اما در اسپردهای اهرمی مانند بک‌اسپرد، نسبت می‌تواند ۲ به ۱ یا ۳ به ۲ باشد.
۶. جهت موقعیت‌ها (Long / Short): معامله‌گر یک قرارداد را می‌خرد (Long) و دیگری را هم‌زمان می‌فروشد (Short) تا ساختار Spread شکل بگیرد.
بیشتر بخوانید: اصطلاحات اختیار معامله را بیشتر بشناسید
کاربردهای اسپرد آپشن
- پوشش ریسک: Spread Option ابزاری موثر برای پوشش ریسک‌های مربوط به تغییرات نسبی قیمت بین دو دارایی است. شرکت‌های تولیدی، پالایشگاه‌ها و فعالان بازار انرژی از آن برای کنترل هزینه‌ها و حاشیه سود استفاده می‌کنند.
- تحلیل ساختار بازار: با استفاده از Spread Option می‌توان تغییرات قیمتی بین سررسیدهای مختلف یا کیفیت‌های متفاوت یک دارایی را تحلیل کرد و از آن برای شناسایی فرصت‌های معاملاتی بهره گرفت.
- ساده‌سازی معاملات پیچیده: به‌جای اجرای هم‌زمان چند موقعیت بر دارایی‌های مختلف، Spread Option معامله‌گر را قادر می‌سازد تا با یک ابزار واحد، بر روی اختلاف قیمت تمرکز کند و معامله‌ای ساده‌تر ولی هدفمندتر انجام دهد.
مزایا و معایب اسپرد آپشن
مزایا
- تمرکز بر روابط نسبی قیمت به‌جای قیمت مطلق
- امکان پوشش ریسک‌های پیچیده
- کارایی در بازارهای بدون روند
- ابزار مناسب برای شرکت‌های تولیدی و صنایع
معایب
- نقدشوندگی پایین‌تر نسبت به سایر استراتژی ها
- پیچیدگی در تحلیل و نیاز به دانش تخصصی
- در دسترس نبودن برای همه معامله‌گران خرد
- سود محدود و ریسک بالقوه
Spread Option یکی از ابزارهای پیشرفته در دنیای مشتقات است که با تمرکز بر اختلاف قیمت میان دو دارایی، به معامله‌گران امکان می‌دهد تحلیل‌های دقیق‌تر و استراتژی‌های کنترل‌شده‌تری را اجرا کنند. این ابزار، به‌ویژه در بازارهای جهت‌دار و نوسانی، می‌تواند راهکاری مؤثر برای پوشش ریسک و کسب سود در شرایطی باشد که پیش‌بینی‌ها با درصدی از عدم‌قطعیت همراه هستند. با وجود مزایای مهمی چون افزایش احتمال موفقیت و انعطاف‌پذیری در طراحی استراتژی، Spread Option نیازمند دانش تخصصی و آگاهی از ساختار بازار است. بنابراین، استفاده از آن برای معامله‌گران حرفه‌ای و آگاه توصیه می‌شود.
سوالات متداول
۱. استراتژی اسپرد در اختیار معامله چیست؟
اسپرد، ترکیبی از خرید و فروش هم‌زمان دو قرارداد اختیار هم‌نوع روی یک دارایی پایه است که با هدف کنترل ریسک و محدود کردن هزینه‌ها طراحی می‌شود.
۲. چه زمانی استفاده از اسپرد آپشن مناسب‌تر است؟
زمانی که معامله‌گر انتظار نوسان در قیمت دارایی دارد اما از جهت آن اطمینان کامل ندارد.
۳. آیا اسپرد آپشن برای همه معامله‌گران قابل استفاده است؟
به دلیل پیچیدگی و نیاز به تحلیل پیشرفته، این ابزار بیشتر برای معامله‌گران حرفه‌ای توصیه می‌شود. دسترسی محدود و نیاز به دانش فنی باعث شده استفاده از اسپرد بیشتر در میان کاربران با تجربه رایج باشد.
