تورم خزنده چیست؟

تورم یکی از موضوعات مهم در اقتصاد کشورهای در حال توسعه و جهان سوم است که تأثیرات عمیقی بر زندگی مردم و سیاست‌های اقتصادی دارد. این پدیده نه تنها به جنبه‌های مالی مربوط می‌شود، بلکه بر ابعاد اجتماعی نیز تأثیرگذار است و به همین دلیل مورد توجه سیاستمداران قرار می‌گیرد. انواع مختلفی از تورم وجود دارد که هر یک تأثیرات خاصی بر اقتصاد می‌گذارند. در ادامه، به بررسی  مفهوم تورم خزنده خواهیم پرداخت.

تورم چیست؟

تورم به عنوان افزایش مداوم سطح عمومی قیمت‌ها تعریف می‌شود و یکی از شاخص‌های کلیدی در تحلیل وضعیت اقتصادی هر کشور به شمار می‌آید. این پدیده می‌تواند به کاهش ارزش پول ملی در طول زمان منجر شود و تأثیرات قابل توجهی بر قدرت خرید مردم دارد. در حالی که تعاریف مختلفی از سوی اقتصاددانان ارائه شده است، تمامی آن‌ها به این نکته مشترک اشاره دارند که تورم به معنی افزایش مستمر و نامنظم قیمت‌هاست.

انواع تورم از نظر سرعت رشد

انواع تورم اقتصادی از لحاظ نرخ رشد را می‌توان به چهار دسته اصلی تقسیم کرد:

۱- تورم خزنده
تورم خزنده به شرایطی اطلاق می‌شود که در آن سطح عمومی قیمت‌ها به طور تدریجی و با نرخ کم در طول زمان افزایش می‌یابد. این نوع تورم که به عنوان تورم خفیف نیز شناخته می‌شود، به رشد اقتصادی کشورها کمک می‌کند. در این وضعیت، مردم با توجه به پیش‌بینی افزایش قیمت‌ها در آینده، به خرید کالاها و خدمات اقدام می‌کنند. این افزایش تقاضا به نوبه خود به رونق اقتصادی منجر می‌شود. این تورم به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:

الف) تورم خزنده ناشی از افزایش تقاضا
این نوع تورم زمانی رخ می‌دهد که تقاضا برای کالاها افزایش یابد در حالی که عرضه آن‌ها ثابت بماند. در این حالت، قیمت‌ها به دلیل عدم تطابق جریان پولی با عرضه کالاها بالا می‌رود.

ب) تورم خزنده ناشی از رکود
این نوع از تورم خزنده، به افزایش مداوم و تدریجی قیمت‌ها در سطح پایین اطلاق می‌شود که معمولا در شرایط رکود اقتصادی رخ می‌دهد. این نوع تورم معمولاً زمانی شکل می‌گیرد که هزینه‌های تولید افزایش می‌یابد یا فشارهای قیمتی ناشی از شوک‌های عرضه (مانند افزایش قیمت مواد اولیه یا انرژی) وجود دارد، در حالی که تقاضای کل در اقتصاد ضعیف باقی مانده و رشد اقتصادی کند است یا حتی کاهش پیدا می‌کند. در این وضعیت، با کاهش تقاضا، تولیدکنندگان به‌منظور جبران هزینه‌ها، قیمت‌ها را به آرامی بالا می‌برند.

۲- تورم رونده
در شرایط تورم رونده، قیمت‌ها به‌طور مداوم و ملایم در حال افزایش هستند. در این وضعیت، مردم تمایل دارند بیش از نیاز واقعی خود کالاها و خدمات را خریداری کنند تا از افزایش قیمت‌ها در آینده جلوگیری کنند. این رفتار باعث ایجاد فشار بر تقاضا می‌شود و عرضه قادر نخواهد بود به‌طور کامل پاسخگوی این میزان تقاضا باشد.

۳- تورم سواره
تورم سواره به وضعیتی اطلاق می‌شود که در آن قیمت‌ها به‌طور ناگهانی و به شدت افزایش می‌یابند. در این شرایط، ارزش پول ملی کاهش یافته و اقتصاد دچار ضعف می‌شود. این نوع تورم به طور قابل توجهی قدرت خرید مردم را کاهش می‌دهد و تأثیرات منفی زیادی بر معیشت افراد دارد.

۴- ابرتورم
ابرتورم به وضعیتی اشاره دارد که در آن قیمت‌ها به‌طور غیرقابل کنترلی افزایش می‌یابند. به‌طور کلی، زمانی که نرخ تورم بیشتر از ۵۰ درصد در یک ماه رشد کند، ابرتورم به وجود می‌آید. این وضعیت می‌تواند به فروپاشی اقتصادی و اجتماعی منجر شود و اثرات مخربی بر زندگی مردم داشته باشد.

نرخ رشد تورم در تورم خزنده

تورم خزنده، که به‌عنوان تورم ضعیف نیز شناخته می‌شود، زمانی اتفاق می‌افتد که نرخ رشد قیمت‌ها در یک سال به حدود ۳ درصد یا کمی بیشتر برسد. برخی از اقتصاددانان نرخ‌های اندکی از افزایش قیمت، در حدود ۱ تا ۶ درصد را به‌عنوان نشانه‌ای از این تورم شناسایی می‌کنند، در حالی که برخی دیگر محدوده‌ای بالاتر را نیز در این دسته‌بندی قرار می‌دهند. به‌طور کلی، این نوع از تورم به افزایش‌های ملایم قیمت‌ها اشاره دارد که می‌تواند تأثیرات مثبتی بر ثبات اقتصادی و بهبود شرایط مالی در کشورها داشته باشد و به رشد اقتصادی کمک کند.

آثار این تورم

تورم در اقتصاد می‌تواند نقش دوگانه‌ای داشته باشد. میزان کمی از تورم برای اقتصاد ضروری و مفید است، زیرا باعث تشویق سرمایه‌گذاری و تحریک فعالیت‌های اقتصادی می‌شود. تورم خزنده، یا تورم با افزایش تدریجی و مداوم قیمت‌ها می‌تواند ارزش واقعی بدهی‌ها را کاهش دهد و انگیزه‌ای برای وام‌گیری و سرمایه‌گذاری ایجاد کند. این نوع تورم همچنین به افزایش درآمد تولیدکنندگان و توسعه کسب‌وکارها کمک می‌کند.

با این حال، تورم شدید می‌تواند به کاهش قدرت خرید مصرف‌کنندگان، افزایش هزینه‌های تولید و ناپایداری اقتصادی منجر شود. بنابراین، کنترل و مدیریت دقیق تورم برای حفظ تعادل و پایداری اقتصادی ضروری است.

مدیریت تورم خزنده

مدیریت تورم خزنده به منظور جلوگیری از تبدیل آن به تورم افسارگسیخته یا تورم منفی اهمیت زیادی دارد. برخی از راهکارهای مؤثر در این زمینه شامل سیاست‌های پولی محتاطانه است که در آن بانک‌های مرکزی می‌توانند با استفاده از ابزارهایی مانند نرخ بهره و عملیات بازار باز، عرضه پول را کنترل کرده و تورم را در محدوده قابل قبول نگه دارند.

علاوه بر این، دولت‌ها می‌توانند با تنظیم مخارج و درآمدهای خود، تقاضای کل را مدیریت کنند و از ایجاد فشارهای تورمی جلوگیری کنند. کنترل انتظارات تورمی نیز یکی دیگر از جنبه‌های مهم مدیریت تورم است؛ بانک‌های مرکزی و دولت‌ها می‌توانند با ارائه اطلاعات شفاف و دقیق، انتظارات تورمی را به درستی مدیریت کنند و از بروز انتظارات ناپایدار جلوگیری کنند.

ایجاد تورم خزنده در برخی کشورها

دولت‌ها برای مقابله با رکود اقتصادی، گاهی به سیاست ایجاد تورم مصنوعی روی می‌آورند. در شرایطی که قیمت‌ها در یک مدت طولانی ثابت باقی بمانند و کالاها افزایش قیمتی نداشته باشند، نظام اقتصادی و بازارها به تدریج دچار رکود می‌شوند و پویایی خود را از دست می‌دهند. در این وضعیت، دولت می‌تواند با راه‌اندازی یک تورم کنترل‌شده، به احیای مجدد فعالیت‌ها و جنب‌وجوش اقتصادی کمک کند.

برای مثال، کشور ژاپن در طول سال‌ها به اجرای سیاست‌های انقباضی مالی پرداخته است که نتیجه آن رسیدن نرخ تورم به صفر و حتی منفی بود. این روند به رکود در اقتصاد این کشور انجامید. بنابراین، دولت ژاپن تصمیم به ایجاد تورم خزنده مصنوعی گرفت تا به این ترتیب با رکود مقابله کند. همچنین، این دولت مدت زمان سررسید اوراق قرضه را از سه سال به هفت سال افزایش داد و حتی اقدام به صدور اوراق قرضه با سررسید چهل‌ساله کرد. هدف این اقدامات، تولید یک تورم خزنده کوچک و کنترل‌شده به منظور خروج از وضعیت رکود بود.

با این حال، لازم است به این نکته توجه شود که چنین تصمیماتی تنها از سوی دولت‌هایی قابل اجراست که توانایی کنترل و نظارت بر اجزای مختلف نظام اقتصادی را داشته باشند. در غیر این صورت، جلوگیری از رشد بی‌رویه تورم و تبدیل آن به وضعیت‌های ناپایدار و شدید میسر نخواهد بود.

این نوع تورم با افزایش تدریجی و کم‌نوسان قیمت‌ها، نقش مهمی در اقتصاد کشورهای در حال توسعه ایفا می‌کند و می‌تواند به تحریک فعالیت‌های اقتصادی و افزایش تقاضا منجر شود. با این حال، کنترل آن ضروری است تا از تبدیل به تورم شدید یا ابرتورم جلوگیری شود. مدیریت صحیح این نوع تورم نیازمند سیاست‌های پولی و مالی مناسب و افزایش بهره‌وری است. در نهایت، درک و مدیریت صحیح تورم خزنده می‌تواند به بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی و تأثیر مثبت بر زندگی مردم کمک کند.

سوالات متداول