نقطه سر به سر در اختیار معامله چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟

اختیار معامله، به عنوان یکی از ابزارهای نوین و پیشرفته در بازارهای مالی، این امکان را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند تا با بهره‌گیری از استراتژی‌های متنوع، در شرایط مختلف بازار از فرصت‌های سودآوری استفاده کنند. با این حال، موفقیت در این حوزه نیازمند درک عمیق مفاهیم کلیدی آن است. یکی از این مفاهیم مهم، «نقطه سر به سر در اختیار معامله» است که به سرمایه‌گذار کمک می‌کند مرز دقیق میان سود و زیان را شناسایی کرده و تصمیماتی آگاهانه و مبتنی بر تحلیل ریسک اتخاذ کند. در ادامه، به بررسی دقیق مفهوم نقطه سر به سر در اختیار معامله خواهیم پرداخت.

نقطه سر به سر در اختیار معامله چیست؟

نقطه سر به سر (Break-even Point) مفهومی کلیدی در معاملات اختیار معامله است که نشان می‌دهد یک موقعیت معاملاتی در چه سطح قیمتی بدون سود یا زیان بسته می‌شود. به بیان ساده، این نقطه زمانی حاصل می‌شود که درآمد ناشی از اعمال قرارداد، دقیقاً هزینه پرداختی بابت پرمیوم را جبران کند.
درک دقیق نقطه سر به سر در اختیار معامله به معامله‌گران کمک می‌کند تا وضعیت سودآوری یا زیان‌ده بودن موقعیت‌های خود را بهتر ارزیابی کرده و تصمیمات آگاهانه‌تری برای ورود یا خروج از قرارداد اتخاذ کنند. محاسبه صحیح نقطه سر به سر در اختیار معامله بخشی جدایی‌ناپذیر از مدیریت ریسک و طراحی استراتژی‌های معاملاتی مؤثر در بازار اختیار است.

چگونه قیمت سر به سر در آپشن را محاسبه کنیم؟

محاسبه نقطه سر به سر در اختیار معامله برخلاف تصور برخی از معامله‌گران، فرایندی پیچیده نیست، اما نقشی حیاتی در مدیریت ریسک و تصمیم‌گیری‌های معاملاتی ایفا می‌کند. این محاسبه به سرمایه‌گذار نشان می‌دهد که قیمت دارایی پایه باید حداقل به چه سطحی برسد تا هزینه‌های انجام معامله (به‌ویژه پرمیوم پرداختی یا دریافتی) جبران شده و موقعیت بدون سود یا زیان بسته شود.

برای هر نوع موقعیت در قراردادهای اختیار، فرمول محاسبه نقطه سر به سر متفاوت است:

مشاهده نقطه سر به سر در قرارداد اختیار معامله در ایزی تریدر

برای مشاهده  نقطه سر به سر در قرارداد اختیار معامله به‌صورت دقیق ، می‌توانید از سامانه ایزی‌تریدر استفاده کنید. کافی است در نوار ابزار کنار صفحه گزینه معاملات آپشن را انتخاب کنید، سپس با انتخاب بخش زنجیره آپشن اطلاعات مختلف از جمله نقطه سر به سر در قرارداد اختیار معامله را مشاهده کنید.

بیشتر بخوانید: اختیار معامله در ایزی تریدر

مثال‌ محاسبه نقطه سر به سر در قرارداد اختیار معامله

با توجه به نوع قرارداد اختیار (خرید یا فروش، Call یا Put)، فرمول محاسبه نقطه سر به سر متفاوت است و شناخت دقیق این تفاوت‌ها برای طراحی استراتژی‌های معاملاتی موفق اهمیت زیادی دارد. در ادامه، به بررسی نحوه محاسبه نقطه سر به سر در هر یک از این قراردادها همراه با مثال‌های عملی خواهیم پرداخت.

قرارداد خرید اختیار خرید 

در قرارداد اختیار خرید، خریدار با پرداخت مبلغی تحت عنوان پرمیوم، حق خرید سهمی را در آینده و با قیمتی مشخص (قیمت اعمال) به‌دست می‌آورد. برای آنکه این معامله سودآور باشد، قیمت سهم در زمان سررسید باید حداقل برابر با مجموع قیمت اعمال و مبلغ پرمیوم پرداختی باشد. این قیمت، که به «نقطه سر به سر» معروف است، نقطه‌ای است که در آن خریدار نه سود می‌کند و نه متحمل زیان می‌شود.

فرمول نقطه سر به سر: قیمت اعمال + مبلغ پرمیوم پرداختی

 مثال 

• قیمت فعلی سهم در بازار: ۳۱۰ تومان
• قیمت اعمال قرارداد: ۲۶۰ تومان
• مبلغ پرمیوم پرداختی: ۳۵ تومان
• نقطه سر به سر در اختیار معامله:  ۲۹۵ = ۳۵ + ۲۶۰

 تحلیل سناریوها در روز سررسید

• اگر قیمت سهم برابر ۲۹۵ تومان باشد، خریدار قرارداد سهم را به قیمت اعمال خریداری می‌کند و با قیمت بازار می‌فروشد؛ بنابراین سود و زیان خالص برابر صفر است.
• اگر قیمت سهم کمتر از ۲۹۵ تومان باشد، اعمال قرارداد به زیان خریدار خواهد بود و بیشترین ضرر او معادل مبلغ پرمیوم پرداختی است.
• اگر قیمت سهم بیشتر از ۲۹۵ تومان باشد، قرارداد سودآور است و سود خالص برابر تفاوت قیمت بازار با نقطه سر به سر خواهد بود. برای مثال، اگر قیمت سهم در سررسید به ۳۲۵ تومان برسد، خریدار آن را با قیمت ۲۶۰ تومان خریداری کرده و با قیمت بازار می‌فروشد. سود ناخالص او برابر ۶۵ تومان خواهد بود که با کسر پرمیوم ۳۵ تومانی، سود خالص ۳۰ تومان به ازای هر سهم به دست می‌آید.

قرارداد فروش اختیار خرید

در موقعیت فروش قرارداد اختیار خرید (فروش Call)، فروشنده قرارداد متعهد می‌شود که در صورت درخواست خریدار، سهم را با قیمت مشخصی (قیمت اعمال) به او بفروشد. در مقابل این تعهد، پرمیوم دریافت می‌کند.

مثال:

• قیمت فعلی سهم: ۲۷۰ تومان
• قیمت اعمال: ۲۲۰ تومان
• پرمیوم دریافتی: ۵۰ تومان
• نقطه سر به سر در اختیار معامله:  ۲۷۰ = ۵۰ + ۲۲۰

تحلیل سناریوها در سررسید

• اگر قیمت سهم دقیقا ۲۷۰ تومان باشد، زیان فروشنده بابت فروش سهم به قیمت ۲۲۰ تومان، با پرمیوم دریافتی جبران شده و معامله سر به سر است.
• اگر قیمت سهم بالاتر از ۲۷۰ تومان باشد، فروشنده وارد زیان می‌شود. به عنوان مثال در قیمت ۲۹۰ تومان، زیان خالص برابر ۲۰ تومان خواهد بود.
• اگر قیمت سهم پایین‌تر از ۲۷۰ تومان باشد، فروشنده به اندازه پریمیوم سود می‌کند.

قرارداد خرید اختیار فروش

در موقعیت خرید قرارداد اختیار فروش، خریدار حق دارد سهم را با قیمت مشخصی (قیمت اعمال) در زمان سررسید بفروشد. این حق مستلزم پرداخت پرمیوم (هزینه قرارداد) است.

فرمول نقطه سر به سر: قیمت اعمال – مبلغ پرمیوم پرداختی

مثال:

• قیمت فعلی سهم: ۲۷۵ تومان
• قیمت اعمال: ۳۲۰ تومان
• پرمیوم دریافتی: ۷۵ تومان
• نقطه سر به سر در اختیار معامله:  ۲۴۵ = ۷۵ – ۳۲۰

تحلیل سناریوها در سررسید:

• اگر قیمت سهم دقیقا ۲۴۵ تومان باشد، خریدار نه سود می‌کند و نه زیان. با خرید سهم از بازار به این قیمت و فروش به قیمت اعمال (۳۲۰ تومان) هزینه پرمیوم نیز جبران می‌شود.
• اگر قیمت سهم کمتر از ۲۴۵ تومان باشد، این موقعیت سودآور است. مثلاً در قیمت ۲۳۰ تومان، خریدار سهم را به قیمت بازار می‌خرد و با اعمال قرارداد به قیمت ۳۲۰ تومان می‌فروشد که سود مناسبی دارد.
• اگر قیمت سهم بالاتر از ۲۴۵ تومان باشد، خرید اختیار فروش زیان‌ده خواهد بود، زیرا مجموع هزینه بازار و پرمیوم از قیمت اعمال بیشتر است.

قرارداد فروش اختیار فروش 

در موقعیت فروش قرارداد اختیار فروش، فروشنده متعهد می‌شود که در صورت درخواست خریدار، سهم را با قیمت اعمال مشخص از او خریداری کند. در قبال این تعهد، مبلغی تحت عنوان پرمیوم دریافت می‌کند که به عنوان درآمد اولیه او در نظر گرفته می‌شود.

مثال:

• قیمت سهم در بازار نقدی: ۲۹۰ تومان
• قیمت اعمال قرارداد: ۳۵۰ تومان
• پرمیوم دریافتی: ۸۰ تومان
• نقطه سر به سر در اختیار معامله:  ۲۷۰ = ۸۰ – ۳۵۰

سناریوهای احتمالی در سررسید

• اگر قیمت سهم در سررسید دقیقاً ۲۷۰ تومان باشد، فروشنده قرارداد مجبور است سهم را از خریدار به قیمت ۳۵۰ تومان خریداری کرده و آن را در بازار به قیمت ۲۷۰ تومان بفروشد. زیان ایجادشده برابر با ۸۰ تومان است، اما چون فروشنده پیش‌تر ۸۰ تومان پرمیوم دریافت کرده، این زیان جبران می‌شود و معامله در نقطه سر به سر قرار می‌گیرد؛ بدون سود یا زیان نهایی.
• اگر قیمت سهم کمتر از ۲۷۰ تومان باشد، فروشنده وارد زیان می‌شود. به عنوان مثال اگر قیمت بازار به ۲۳۰ تومان برسد، فروشنده باید سهم را با قیمت ۳۵۰ تومان از خریدار بگیرد و آن را تنها به ۲۳۰ تومان بفروشد. زیان این معامله ۱۲۰ تومان است و پس از کسر پرمیوم دریافتی (۸۰ تومان)، زیان خالص ۴۰ تومان باقی می‌ماند.
• اگر قیمت سهم بالاتر از ۲۷۰ تومان باشد، احتمال اعمال قرارداد از سوی خریدار کاهش می‌یابد. در این صورت، فروشنده نیازی به خرید سهم نخواهد داشت و پرمیوم دریافتی (۸۰ تومان) به‌طور کامل به عنوان سود خالص برای او حفظ می‌شود.

عواملی موثر بر نقطه سر به سر در اختیار معامله 

نقطه سر به سر در آپشن عددی ثابت نیست و تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار دارد. برخی از مهم‌ترین عوامل مؤثر عبارتند از:

۱- نوسانات بازار
افزایش نوسانات قیمتی در بازار باعث می‌شود احتمال نوسان شدید قیمت دارایی پایه بیشتر شود. همین موضوع پرمیوم را افزایش می‌دهد و در نتیجه نقطه سر به سر را نیز جابجا می‌کند. معمولاً در بازارهای بی‌ثبات، پرمیوم بالاتر و در نتیجه نقطه سر به سر دورتر از قیمت اعمال قرار می‌گیرد.

۲- مدت باقی‌مانده تا سررسید
هرچه زمان بیشتری تا تاریخ سررسید قرارداد باقی مانده باشد، ریسک تغییرات قیمتی بالاتر است. این موضوع باعث می‌شود پرمیوم بیشتری برای قرارداد تعیین شود که در نهایت نقطه سر به سر را افزایش می‌دهد. برعکس، نزدیک شدن به سررسید معمولاً باعث کاهش پرمیوم و پایین آمدن نقطه سر به سر می‌شود.

۳- قیمت دارایی پایه
قیمت فعلی دارایی پایه یکی از عوامل کلیدی در محاسبه سود و زیان معامله‌گر نسبت به نقطه سر به سر است. معامله‌گران با بررسی روند قیمت دارایی، تحلیل می‌کنند که آیا معامله به نقطه سر به سر خواهد رسید یا نه و تصمیم به نگهداری یا خروج از موقعیت می‌گیرند.

نقطه سر به سر در اختیار معامله، مرز بین سود و زیان را مشخص می‌کند و ابزاری کلیدی در مدیریت ریسک است. این نقطه بسته به نوع قرارداد (خرید یا فروش) و پرمیوم پرداختی یا دریافتی متفاوت است. آگاهی از آن، به معامله‌گر کمک می‌کند تصمیمات دقیق‌تری در ورود، نگهداری یا خروج از موقعیت بگیرد.

سوالات متداول