ارز دیجیتال چیست؟

آنچه در این مطلب می‌خوانید:

• ارز دیجیتال چیست و چگونه به‌وجود می‌آید؟
• رمز ارز چیست؟
• بلاک‌چین
• نحوه کارکرد ارز دیجیتال
• استخراج ارز دیجیتال به چه معنی است؟
• کیف پول ارز دیجیتال
• مزایای ارز دیجیتال
• معایب ارز دیجیتال
• معرفی برخی از ارزهای دیجیتال
• مخاطرات ارزهای دیجیتال
• سوالات متداول

ارز دیجیتال چیست و چگونه ساخته می‌شود؟ نحوه نگهداری و معاملات آن چگونه است؟ رمز ارز چیست؟ آیا ارز دیجیتال با رمز ارز متفاوت است؟ و… . این‌ها سوالاتی است که ممکن است برای افراد تازه واردی که به بازار ارزهای دیجیتال راه پیدا کرده‌اند به‌وجود بیاید. در این مقاله قصد داریم تا به اصلی‌ترین سوال این افراد (ارز دیجیتال چیست؟) و موضوعات مرتبط با این موضوع بپردازیم.

ارز دیجیتال چیست و چگونه به‌وجود می‌آید؟

قبل از پرداختن به این سوال که ارز دیجیتال چیست،‌ نیاز است تا مقدمه‌ای کوتاه را در خصوص ارزهای دیجیتال عنوان کنیم. با پیشرفت علم و حرکت صنایع به سمت دنیای دیجیتال، بازار‌های مالی نیز از این قاعده مستثنی نماندند. در راستای این تغییرات، شاخه جدیدی به نام ارزهای دیجیتال به جهان معرفی شد.

حال می‌توانیم پاسخی برای سوال ارز دیجیتال چیست را مطرح کنیم. ارزهای دیجیتال در حقیقت پول‌هایی هستند که با پروتکل‌های رمزنگاری طراحی می‌شوند و ارزش آن‌ها وابسته به پول با ماهیت فیزیکی نیست. ارز دیجیتال مفهوم وسیعی دارد که رمز ارزها (cryptocurrency) بخشی از آن هستند. در ادامه در خصوص اینکه رمز ارز چیست صحبت خواهیم کرد.

رمز ارز چیست؟

شاید بپرسید که رمز ارز چیست و چه تفاوتی با ارز دیجیتال دارد. در پاسخ به این سوال باید گفت در واقع رمز ارز نوعی از ارز دیجیتال است. «کرپیتوکارنسی» یا «رمز ارز» در واقع دسته‌ای از ارزهای دیجیتال است که در آن‌ از پروتکل رمزنگاری (کدگذاری) برای انجام تراکنش‌های مالی استفاده می‌شود.

با توجه به عدم وجود پول‌های دیجیتال در کشور ما و تحریم خدمات مربوطه، عموما ارز دیجیتال در ایران برای اشاره به مفهوم رمز ارز استفاده می‌شود. اولین ارز دیجیتال به اسم بیت کوین توسط شخص یا گروهی ناشناس به نام ساتوشی ناکاموتو طراحی و عرضه شد. 

یکی از ویژگی‌هایی که توجه‌ها را به سمت ارز دیجیتال جلب کرده غیر متمرکز بودن آن است. این بدان معناست که هیچ گروه یا سازمانی آن‌ها را کنترل نمی‌کند. به بیان ساده‌تر برای انتقال رمز ارزها نیاز به وجود بانک‌ها یا اشخاص ثالث نیست و می‌توان آن را مستقیم به شخص دیگری منتقل کرد. این نقل و انتقالات بر پایه سیستم‌های رمزنگاری مانند بلاک‌چین (Blockchain) انجام می‌گیرد.

بلاک‌چین

پیش‌تر در خصوص این سوالات که ارز «دیجیتال چیست»، «رمز ارز چیست و چه تفاوتی با ارز دیجیتال دارد» صحبت کردیم، حال در ادامه «بلاک چین» را تعریف می‌کنیم. بلاک‌چین متشکل از دو کلمه Block و Chain است که به‌صورت تحت‌اللفظی می‌توان آن را زنجیره‌ای از بلوک‌ها معنی کرد. در واقع نوعی سیستم ثبت اطلاعات و گزارش است که پایگاه داده (دیتابیس) آن را اصطلاحا دفتر کل توزیع شده می‌نامند. علت آن نیز این است که پایگاه‌های داده در سراسر جهان پخش بوده و جزئیات آن برای همه اعضای این شبکه در دسترس است.

به عبارت دیگر، اطلاعات در ساختاری متشکل از بلوک‌ها ذخیره می‌شوند و هر یک از این بلوک‌ها ظرفیت محدودی دارد. هنگامی که ظرفیت یک بلوک تکمیل شود، آن بلوک به زنجیره بلوک‌های قبلی اضافه می‌شود. این اطلاعات پس از ثبت قابلیت حذف نداشته و به صورت شفاف در اختیار همه کاربران عضو این شبکه قرار می‌گیرد. با توجه به توزیع اطلاعات بین کاربران و رمزنگاری آن‌ها، امکان هک شدن اطلاعات تقریبا وجود ندارد.

نحوه کارکرد ارز دیجیتال

هر کدام از رمز ارزها، برای اجرای تراکنش‌های خود، از روش‌های مختلفی استفاده می‌کنند. به عنوان مثال هنگامی که یک تراکنش بیت کوین ارسال می‌شود ابتدا وارد شبکه‌ای از ماینرها می‌شود. سپس در این شبکه اعتبار تراکنش و وضعیت کاربر توسط الگوریتم‌های پیچیده سنجیده می‌شود. پس از تایید، این تراکنش در بلاک‌چین ذخیره می‌شود. تراکنش‌ ارزهای دیجیتال به صورت همتا به همتا (P2P) عمل می‌کند؛ در نتیجه نیاز به واسطه‌ها را از بین می‌برد. برای تغییر در این پایگاه داده لازم است که تمامی کامپیوتر‌هایی که به این سیستم متصل هستند آن را تایید کنند. به این فرآیند مدل اثبات عمل می‌گویند.

استخراج ارز دیجیتال به چه معنی است؟

به فرآیندی که در آن ارز دیجیتال جدید تولید می‌شود، اصطلاحا استخراج ارز دیجیتال می‌گویند. تولید ارز دیجیتال جدید یا اصطلاحا ماینینگ نیز به کمک حل مسائل و معادلات دیجیتال و ثبت آن‌ها انجام می‌شود. به زبان ساده ماینر‌ها در ازای حل مسائل دیجیتال و ثبت آن‌ها، ارز دیجیتال دریافت می‌کنند. انجام فرآیند استخراج از چند روش امکان‌پذیر است که از جمله متداول‌ترین آن‌ها استفاده از پردازنده مرکزی (CPU)، پردازنده گرافیکی (GPU) و تراشه‌های ای سیک (ASIC) است. در ادامه به توضیح اجمالی هر یک می‌پردازیم.

• CPU: در این روش ماینر به کمک پردازنده مرکزی کامپیوترهای شخصی اقدام به استخراج رمز ارز می‌کند. با توجه به اینکه پردازنده‌های کامپیوترهای خانگی دارای توان محدود هستند، استفاده از این روش می‌تواند کند و زمان‌بر باشد. البته در صورتی که ماینر به تعداد زیادی کامپیوتر و منبع الکتریسیته ارزان دسترسی داشته باشد، استفاده از این روش به صرفه خواهد بود.
• GPU: در این روش از  از کارت گرافیک یا همان GPU کامپیوترهای شخصی برای استخراج استفاده می‌شود. برای بکارگیری این روش که به GPU ماینینگ نیز معروف است، به یک سیستم پردازنده گرافیکی قوی نیاز است.
• ASIC: نوعی دستگاه الکترونیکی است که به صورت اختصاصی برای استخراج ارزهای دیجیتال طراحی شده است. در این روش ماینر با خرید این دستگاه اقدام به تولید رمز ارز می‌کند. از جمله مزایای استفاده از این روش سرعت و سهولت بیشتر نسبت به استفاده از CPU و GPU است. اما از آن جایی که این دستگاه‌ها از الگوریتم‌های خاصی پیروی می‌کنند، هر دستگاه ASIC تنها توان تولید یکی از انواع ارز دیجیتال را دارد. در نتیجه لازم است ماینر قبل از خرید آن‌ها نوع ارز استخراجی خود را مشخص کند.

کیف پول ارز دیجیتال

همانطور که از نامش پیداست، کیف پول ارز دیجیتال وظیفه نگهداری از رمزارزها را بر عهده دارد. این نوع کیف پول‌ها به ۲ دسته کیف پول گرم و کیف پول سرد تقسیم می‌شوند. هر شخص می‌تواند بسته به کاربرد و نیاز خود از هر یک از انواع کیف پول‌های ارز دیجیتال استفاده کند.

• کیف پول سرد (Cold wallet): کیف پول سرد از اتصال به اینترنت بی‌نیاز است و می‌توان به صورت آفلاین از آن‌ استفاده کرد. به دلیل عدم نیاز به اتصال آنلاین این نوع کیف پول‌ها امنیت بالاتری نسبت به کیف پول‌های گرم دارند و نمی‌توان به راحتی از راه دور آن‌ها را هک کرد. کیف پول‌های سرد به صورت کلی به سه دسته‌ی کیف‌ پول‌های سخت‌افزاری، کیف پول‌های کاغذی و کیف پول‌های ذهنی تقسیم‌بندی می‌شوند.

• کیف پول گرم (Hot Wallet): کیف پول گرم نوعی از کیف پول ارزهای دیجیتال است که به اینترنت متصل و آنلاین است. اتصال به اینترنت این نوع کیف پول‌ها،  آن‌‌ها را به هدفی جذاب برای هکرها تبدیل می‌کند. به همین جهت، حفظ امنیت کیف پول‌های گرم اهمیت فراوانی دارد. از طرف دیگر، کیف پول‌های گرم می‌توانند از نوع سرپرستی (custodial) یا غیر سرپرستی (non-custodial) باشند. در نوع سرپرستی، یک شخص ثالث، کلیدهای خصوصی مرتبط به دارایی‌های موجود در کیف پول را نگهداری می‌کند و این موضوع خود می‌تواند به یک ریسک امنیتی تبدیل شود. کیف پول‌های گرم به صورت کلی به ۲ دسته‌ی کیف‌ پول‌های نرم‌افزاری و کیف پول‌های آنلاین تقسیم‌بندی می‌شوند.

مزایای ارز دیجیتال

یکی از علل استقبال گسترده از ارزهای دیجیتال مزایای آن نسبت به سایر اشکال پول و ارز است. در ادامه به بررسی برخی از این مزیت‌ها می‌پردازیم.

• به دلیل استفاده از الگوریتم‌های پیچیده رمزنگاری، رمز ارزها امنیت بالایی دارند و احتمال تقلب در آن‌ها بسیار کم است.
• به دلیل عدم وجود محدودیت پول‌های رایج، انتقال پول و انجام معامله در مبالغ بالا بسیار راحت است.
• هویت خریدار و فروشنده در معاملات رمز ارزها مشخص نیست، در نتیجه امکان ردیابی تراکنش‌ها وجود ندارد.
• به دلیل اینکه این معاملات بدون واسطه انجام می‌پذیرد، انجام تراکنش آسان‌تر و با پیچیدگی کمتری همراه است.

معایب ارز دیجیتال

علی رغم مزایایی که رمز ارزها دارند، معایبی نیز در استفاده از آن‌ها وجود دارد. در ادامه به بررسی برخی از این معایب می‌پردازیم.

•   سرمایه‌گذاری در بازار رمزارزها به دلیل نوسانات شدید قیمت‌ها، با ریسک‌های قابل توجهی همراه است. این نوسانات می‌توانند به سرعت منجر به تغییرات عمده در ارزش دارایی‌ها شوند. این وضعیت می‌تواند هم فرصت‌های قابل توجهی برای کسب سود ایجاد کند و هم خطرات قابل توجهی برای از دست دادن سرمایه به همراه داشته باشد.
• به طور کلی امروزه رمز ارزها گسترش قابل توجهی یافته‌اند اما هنوز در برخی کشور‌ها رواج زیادی ندارند و حتی در بعضی نقاط دنیا نیز ممنوع هستند.
• به علت ارتباط تنگاتنگ ارزهای دیجیتال با اینترنت، این بازار همواره هدف کلاهبرداران و هکرها قرار دارد. سرمایه‌گذاران باید با دقت به امنیت کیف پول‌های دیجیتال و پلتفرم‌های معاملاتی خود توجه کنند تا از سوء استفاده‌ها و حملات سایبری محافظت شوند.
• به دلیل مخفی بودن هویت معامله‌گران ارز دیجیتال، امکان استفاده برای بسیاری از فعالیت‌های غیرقانونی فراهم است.

معرفی برخی از ارزهای دیجیتال

به طور کلی ارزهای دیجیتال به غیر از بیت کوین به دو دسته کلی توکن‌ها و کوین‌ها تقسیم می‌شوند. گاهی در حوزه ارزهای دیجیتال دو واژه کوین و توکن به جای یک‌دیگر بکار می‌روند، در صورتی که ساختاری کاملا متفاوت از هم دارند. عموما هر کدام از کوین‌ها بلاک‌چین مخصوص خودشان را دارند. برخی از آن‌ها با ایجاد تغییرات جزئی در متغیرها مانند تعداد سکه‌ها، الگوریتم استخراج، زمان ایجاد بلاک‌ها و… از بیت کوین به وجود آمده‌اند. برخی دیگر نیز شبکه خود را بدون استفاده از کدهای بیت کوین ساخته تا کاربردهایی فراتر از استفاده صرفا به عنوان پول دیجیتال را ایجاد کنند.

توکن‌ها نیز دسته دیگری از ارزهای دیجیتال هستند که وابسته به پلتفرم‌های دیگر (مانند اتریوم) می‌باشند. توکن‌ها بلاک‌چین جداگانه ندارند و برای اجرای تراکنش‌های خود از بلاک‌چین اصلی کمک می‌گیرند.

 تا امروز تقریبا ۲۳۰۰۰ ارز دیجیتال در سراسر دنیا به‌وجود آمده اما اکثر آن‌ها نتوانسته‌اند موفقیت چشمگیری کسب کنند. در ادامه بحث رمز ارز چیست، نیاز است تا با تعدادی از رمز ارزها آشنا شوید. در ادامه به معرفی تعدادی از معروف‌ترین آن‌ها می‌پردازیم.

بیت کوین

بیت کوین اولین و مشهورترین ارز دیجیتال است که در اواخر سال ۲۰۰۸ معرفی شد. از زمان ساخت این ارز دیجیتال توسط ساتوشی ناکاموتو تا به امروز یکی از مورد توجه‌ترین رمز ارزها بوده و جایگاه نخست را بین ارزهای دیجیتال حفظ کرده است. امروزه بیت کوین بیش از ۳۸ درصد بازار ارز دیجیتال را به خود اختصاص داده است و با نماد اختصاری BTC نشان داده می‌شود.

اتریوم

این رمز ارز توسط ویتالیک بوترین برنامه‎‌نویسی روسی-کانادایی ایجاد و در اواخر ۲۰۱۳ مطرح شد. برخلاف بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال که تنها راهی برای مبادله و ذخیره ارزش هستند، اتریوم خود را شبکه‌ای محاسباتی غیرمتمرکز می‌نامد که بر اساس تکنولوژی بلاک چین ساخته شده است. ارز دیجیتال این پلتفرم اتر (ether) نام دارد. از اتر می‌توان همانند بیت کوین برای خرید و فروش کالا و خدمات نیز استفاده کرد. 

تتر

تتر سومین ارز دیجیتال بزرگ جهان از نظر ارزش بازار است. این رمز ارز از دسته استیبل کوین‌ها است. استیبل کوین‌ها رمز ارزهایی هستند که برای حفظ ارزش پایدار، می‌توانند به دارایی‌های دنیای واقعی، مانند دلار، متصل گردند. بنابراین در حالی که ارزش سایر ارزهای دیجیتال اغلب در نوسان است، قیمت تتر همیشه ۱ دلار آمریکا ثابت می‌ماند. معامله­‌گران ارزهای دیجیتال اغلب از تتر به عنوان جایگزینی برای دلار استفاده می‌­کنند. تتر با نماد اختصاری USDT شناخته می‌شود.

دوج کوین

دوج کوین یک رمزارز مبتنی بر بلاک‌چین است که در سال ۲۰۱۳ توسط بیلی مارکوس و جکسون پالمر ساخته شد. استخراج واحد‌های دوج کوین محدودیت ندارد به همین جهت کارمزد تراکنش‌های آن بسیار پایین است. این ارز دیجیتال ابتدا برای شوخی ایجاد شد اما به سرعت در میان مردم محبوبیت پیدا کرد. دوج کوین با نماد اختصاری DOGE شناخته می‌شود.

زی کش

زی کش در سال ۲۰۱۶ توسط برنامه‌نویسی به نام زوکو ویلکاکس ایجاد گردید. یکی از اهداف اصلی این کوین حفظ حریم خصوصی به صورت تمام و کمال است. با استفاده از این ارز دیجیتال، کلیه اطلاعات فرستنده، گیرنده، مقدار وجه انتقالی و… رمزنگاری شده و تنها توسط خود فرد مشخص شود که چه اطلاعاتی برای سایر افراد قابل دستیابی باشد. زی کش که با نماد ZEC نمایش داده می‌شود، برپایه‌ی تکنولوژی بلاک‌ چین توسعه داده شده و از نوع ارزهای غیرمتمرکز است.

کاردانو

این ارز دیجیتال که قابلیت پشتیبانی از قراردادهای هوشمند را دارد در سال ۲۰۱۷ به بازار عرضه شد. کاردانو از الگوریتم «اثبات سهام» برای تایید تراکنش‌ها استفاده می‌کند. این یعنی دیگر مانند بیت کوین نیازی به سخت‌افزارهای قوی و مصرف زیاد انرژی برای تایید تراکنش‌ها نیست. کاردانو با نماد اختصاری ADA نشان داده می‌شود. کاردانو از نسل سوم بلاک‌چین است که برای رفع نواقص نسل‌های پیشین به وجود آمده است.

سولانا

در سال ۲۰۱۷، آناتولی یاکووِنکو و گرگ فیتزجرالد آزمایشگاه سولانا را تأسیس کردند. یاکووِنکو، در سال ۲۰۲۰ پروتکل سولانا و توکن SOL را به صورت عمومی منتشر کرد. سولانا یک بلاک‌چین رمزارزی با اثبات سهم است، با سرعت ۵۰ تا ۶۵ هزار تراکنش در ثانیه. سولانا یک ارز دیجیتال امن و غیرمتمرکز با الگوریتم اثبات زمان محسوب می‌شود. این ارز دیجیتال که با نام «قاتل اتریوم» نیز شناخته می‌شود، به سرعت به یکی از اکوسیستم‌های پیشتاز در حوزه بلاک‌چین تبدیل شده است.

ریپل 

ریپل توسط شرکت Ripple Labs در سال ۲۰۱۲ ایجاد شد. هدف اصلی ریپل تسهیل انتقالات بین‌المللی پول با هزینه کمتر و سرعت بیشتر نسبت به سیستم‌های سنتی بانکی است. بسیاری از بانک‌ها و موسسات مالی از پلتفرم ریپل برای بهبود کارایی و کاهش هزینه‌های انتقالات خود بهره می‌برند. ریپل از فناوری دفتر کل توزیع‌شده (Distributed Ledger) برای تسویه سریع تراکنش‌ها استفاده می‌کند. ریپل با نماد اختصاری XRP شناخته می‌شود.

مخاطرات ارزهای دیجیتال

تا به این‌جا در خصوص اینکه «ارز دیجیتال چیست»، «رمز ارز چیست» مزایا و معایب هرکدام و نحوه ایجاد و معاملات آن‌ها صحبت کردیم. حال باید ریسک و خطراتشان را نیز مطرح کنیم. فعالیت در بازار ارزهای دیجیتال کاملا تخصصی و پیچیده است و نیاز به صرف زمان و آموزش در این زمینه دارد. با توجه به نوسانات شدید این بازار، فعالیت بدون اطلاعات کافی در این حوزه ممکن است زیان‌های جبران ناپذیری به سرمایه‌گذاران وارد کند. به عنوان مثال ارزش یک واحد از رمز ارز لونا در تاریخ ۱۴۰۱/۰۲/۱۵، برابر ۸۷ دلار بود. اما تنها چند روز بعد و در تاریخ ۱۴۰۱/۰۲/۲۳ ارزش آن طی یک سقوط شدید به مبلغ ۰/۰۰۰۱۴۲ دلار کاهش یافت. در صورتی که وجود دامنه نوسان در بورس، اجازه چنین نوسانات شدید و در نتیجه زیان هنگفت معامله‌گران را نمی‌دهد.

به علاوه تحریم‌ها و ایجاد محدودیت‌های بین المللی نیز می‌تواند بر ریسک این سرمایه‌‌گذاری بیفزاید. در صورتی که به دنبال مکانی امن برای سرمایه‌گذاری هستید، صندوق‌های سرمایه‌گذاری بورسی گزینه مناسبی برای شما خواهد بود. صندوق‌های سرمایه‌گذاری از لحاظ ریسک و بازده به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند و شما می‌توانید بسته به انتظارات خود، در صندوق‌های دلخواه سرمایه‌گذاری کنید. در صورتی‌که در خصوص ریسک سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها نیاز به راهنمایی دارید، می‌توانید از مطلب «صندوق سرمایه گذاری بدون ریسک» استفاده کنید.

سوالات متداول