سوگیری لنگر انداختن چیست؟

سوگیری‌های شناختی، به‌ویژه سوگیری لنگر انداختن، تاثیرات عمیقی بر تصمیم‌گیری‌های افراد دارند. سوگیری لنگر انداختن (Anchoring Bias) یکی از انواع سوگیری‌های شناختی است که می‌تواند به‌طور ناخودآگاه قضاوت‌ها و ارزیابی‌های ما را تحت تاثیر قرار دهد. در این مطلب، به بررسی سوگیری لنگر انداختن، تأثیرات آن و راه‌های مقابله با این سوگیری می‌پردازیم.

سوگیری لنگر انداختن

سوگیری لنگر انداختن (Anchoring Bias) یکی از انواع خطا‌های شناختی است. در سوگیری لنگر انداختن افراد به یک نقطه مرجع یا اولیه (لنگر) تکیه می‌کنند و تصمیمات بعدی خود را بر اساس آن شکل می‌دهند. این لنگر می‌تواند هر نوع اطلاعات اولیه‌ای مانند یک عدد، قیمت، یا حتی یک ایده باشد. لنگر اولیه می‌تواند بر تصمیم‌گیری‌های بعدی تأثیر بگذارد، حتی اگر این لنگر از ابتدا نادرست یا غیرمنطقی باشد. برخی از عوامل می توانند لنگر انداختن را کاهش دهند، اما اجتناب از آن به طور کلی دشوار است، حتی زمانی که افراد از سوگیری آگاه شده و عمدا سعی در اجتناب از آن دارند.

چرا سوگیری لنگر انداختن اتفاق می‌افتد؟

سوگیری لنگر انداختن به دلیل نحوه پردازش اطلاعات توسط مغز انسان اتفاق می‌افتد. مغز ما به طور طبیعی تمایل دارد تا اطلاعات جدید را با اطلاعات قبلی مقایسه کند و بر اساس آن‌ها تصمیم‌گیری کند. این فرآیند مقایسه‌ای به ما کمک می‌کند تا سریع‌تر به تصمیمات برسیم، اما در عین حال می‌تواند منجر به تکیه نادرست بر اطلاعات اولیه و لنگرهای نامناسب شود.

یکی دیگر از دلایل وقوع این سوگیری، تمایل انسان به اجتناب از پیچیدگی و ساده‌سازی فرآیندهای تصمیم‌گیری است. وقتی با اطلاعات جدید و پیچیده‌ای مواجه می‌شویم، مغز ما تمایل دارد تا از اطلاعات اولیه به‌عنوان یک مرجع استفاده کند و از آن نقطه به تصمیم‌گیری بپردازد. این امر می‌تواند به کاهش زمان و انرژی مورد نیاز برای تصمیم‌گیری منجر شود، اما در عین حال می‌تواند به تصمیمات نادرست و نامناسب منجر گردد.

سوگیری لنگر انداختن در تصمیم‌گیری‌های مالی

تصمیم‌گیری‌های مالی یکی از حوزه‌هایی است که در آن سوگیری لنگر انداختن می‌تواند تأثیرات قابل‌توجهی داشته باشد. سرمایه‌گذاران و معامله‌گران اغلب به جای تحلیل دقیق و منطقی اطلاعات، بر اساس اطلاعات اولیه تصمیم می‌گیرند. این مسئله می‌تواند منجر به سرمایه‌گذاری‌های نادرست و حتی از دست دادن فرصت‌های مالی مهم شود. اطلاعات اولیه می‌تواند قیمت خرید اولیه یک سهام یا حتی قیمتی باشد که توسط یک تحلیل‌گر مالی ارائه شده است.

در سرمایه‌گذاری، سوگیری لنگر انداختن می‌تواند منجر به حفظ سرمایه‌گذاری‌هایی شود که ارزش خود را از دست داده‌اند. به عنوان مثال، اگر یک سرمایه‌گذار یک سهم را به قیمت یک میلیون تومان خریداری کند و قیمت آن به ۸۰۰ هزارتومان کاهش یابد. ممکن است سرمایه‌گذار به این امید که قیمت سهم به قیمت خرید اولیه بازگردد، آن را نگه دارد. این امر به این دلیل است که سرمایه‌گذار لنگر خود را به قیمت اولیه سهم گره زده است و به جای ارزیابی شرایط بازار و اصول بنیادین شرکت، تصمیم خود را بر اساس آن لنگر اولیه می‌گیرد.

سوگیری لنگر انداختن در سایر زمینه‌ها

سوگیری لنگر انداختن تنها محدود به تصمیم‌گیری‌های مالی نیست و می‌تواند در بسیاری از زمینه‌های دیگر نیز تاثیرگذار باشد. برای مثال در مذاکرات، پیشنهاد اولیه می‌تواند به عنوان لنگر عمل کند و سایر پیشنهادات را تحت تاثیر قرار دهد. این امر می‌تواند به توافق‌های نابرابر منجر شود، زیرا طرفین به طور ناخودآگاه تحت تأثیر پیشنهاد اولیه قرار گرفته و از ارزش‌های واقعی منحرف می‌شوند. در نهایت، سوگیری لنگر انداختن می‌تواند باعث شود که افراد در تصمیمات خود دچار تعصبات غیرمنطقی شوند و از انتخاب‌های بهتر یا صحیح‌تر باز بمانند.

مثال‌هایی از سوگیری لنگر انداختن

۱. در فروشگاه‌ها، وقتی قیمتی با تخفیف اعلام می‌شود، افراد تمایل دارند که تخفیف را نسبت به قیمت اولیه مقایسه کنند و این قیمت اولیه به عنوان لنگر عمل می‌کند. 

۲. در حوزه‌های مالی، مانند بورس و بازارهای مالی، پیش‌بینی‌های اولیه می‌توانند به عنوان لنگر عمل کنند و تحلیلگران و سرمایه‌گذاران را به سمت تصمیماتی هدایت کنند که تحت تأثیر این پیش‌بینی‌ها قرار گرفته‌اند. برای مثال فرض کنید یک شرکت فناوری قرار است گزارش مالی فصلی خود را منتشر کند. قبل از اعلام رسمی گزارش، یک تحلیلگر معتبر در رسانه‌ها پیش‌بینی می‌کند که درآمد این شرکت در این فصل ۵۰۰ میلیارد تومان خواهد بود. این عدد به عنوان لنگر در ذهن سرمایه‌گذاران قرار می‌گیرد. 

وقتی گزارش مالی شرکت منتشر می‌شود، درآمد واقعی شرکت ۴۷۰ میلیارد تومان اعلام می‌شود. با اینکه این عدد همچنان نشان‌دهنده عملکرد مثبت و سودآور شرکت است، اما به دلیل اینکه کمتر از پیش‌بینی ۵۰۰ میلیارد تومان است، سرمایه‌گذاران ناامید می‌شوند و ممکن است سهام خود را بفروشند. در نتیجه، قیمت سهام آن شرکت کاهش می‌یابد. این کاهش قیمت نه به دلیل عملکرد ضعیف شرکت، بلکه به دلیل سوگیری لنگر انداختن و مقایسه درآمد واقعی با پیش‌بینی اولیه تحلیلگر رخ داده است.

بیشتر بخوانید: اقتصاد چیست؟

راه‌های مقابله با سوگیری لنگر انداختن

با وجود اینکه سوگیری لنگر انداختن می‌تواند به‌طور ناخودآگاه بر تصمیمات ما تأثیر بگذارد، اما با شناخت این سوگیری و اتخاذ راهکارهای مناسب می‌توان اثرات منفی آن را کاهش داد.

۱. آگاهی از سوگیری: اولین گام برای مقابله با سوگیری لنگر انداختن، آگاهی از وجود این سوگیری و تأثیرات آن است. با شناخت این سوگیری، افراد می‌توانند در تصمیم‌گیری‌های خود هوشیارتر باشند و از تأثیرات منفی آن جلوگیری کنند.

۲. جمع‌آوری اطلاعات بیشتر: به جای اتکا به اولین اطلاعاتی که دریافت می‌شود، نیاز است تا اطلاعات بیشتری جمع‌آوری کرد و تحلیل‌های دقیق‌تری انجام داد. این کار می‌تواند به کاهش تأثیر لنگر اولیه کمک کند.

۳. ارزیابی مجدد: پس از گرفتن تصمیم اولیه، باید آن را مجدداً ارزیابی و بررسی کرد که آیا تصمیم گرفته شده تحت تأثیر لنگر اولیه قرار گرفته است یا خیر. این ارزیابی مجدد می‌تواند به بهبود تصمیم‌گیری کمک کند.

۴. استفاده از نظرات متعدد: دریافت نظرات و تحلیل‌های متعدد از افراد مختلف می‌تواند به کاهش تأثیر سوگیری لنگر انداختن کمک کند. این نظرات می‌توانند به دیدگاه‌های مختلف و جامع‌تری منجر شوند.

سوگیری لنگر انداختن که یکی از سوگیری‌های شناختی در اقتصاد رفتاری است، نشان می‌دهد که ذهن انسان تا چه اندازه می‌تواند تصمیم‌گیری‌ها و قضاوت‌های ما را هدایت کند. با آگاهی از این سوگیری و استفاده از راه‌های مقابله با آن، می‌توان تصمیم‌گیری‌های بهتری انجام داد و از تأثیرات منفی این سوگیری جلوگیری کرد. مهم‌ترین راهکارها شامل آگاهی، جمع‌آوری اطلاعات بیشتر، ارزیابی مجدد، تعیین معیارهای واضح و استفاده از نظرات متعدد است. با اجرای این راهکارها، می‌توان تصمیمات منطقی‌تر و منصفانه‌تری گرفت و به موفقیت‌های بیشتری دست یافت.

سوالات متداول