تامین سرمایه چیست و شامل چه روش‌هایی می‌شود؟

توسعه اقتصادی پایدار، بدون زیرساخت‌های مالی شفاف و هدفمند امکان‌پذیر نیست. کسب‌وکارها برای اجرای ایده‌ها و گسترش فعالیت‌های خود، به منابع مالی قابل‌اعتماد و راهکارهای تخصصی نیاز دارند. در چنین شرایطی، شناخت دقیق روش‌های تامین سرمایه و بهره‌گیری از ابزارهای مالی متنوع، نقش مهمی در موفقیت و پایداری آن‌ها ایفا می‌کند. در ادامه، به بررسی این مفهوم، نقش شرکت‌های تخصصی در این حوزه می‌پردازیم.

تامین سرمایه چیست؟

تامین سرمایه به مجموعه اقداماتی گفته می‌شود که با هدف راه‌اندازی، توسعه یا بهبود عملکرد یک کسب‌وکار یا پروژه انجام می‌گیرد. منابع مالی موردنیاز می‌توانند از روش‌هایی مانند جذب سرمایه‌گذار، دریافت تسهیلات بانکی، انتشار اوراق بهادار یا بهره‌گیری از ظرفیت‌های بازار سرمایه تامین شوند.

هدف اصلی این فرآیند، فراهم‌کردن نقدینگی لازم برای اجرای طرح‌ها، افزایش بهره‌وری، توسعه بازار و اصلاح ساختار مالی بنگاه‌ها است.

در میان روش‌های گوناگون تأمین سرمایه، همکاری با شرکت‌های تخصصی در این حوزه، به‌عنوان گزینه‌ای جذاب و اثربخش برای بسیاری از کسب‌وکارها مطرح است. برخلاف تسهیلات بانکی که نیازمند بازپرداخت اصل و سود هستند، این نوع همکاری‌ها معمولاً به‌صورت مشارکتی و بدون تعهد به بازپرداخت ثابت انجام می‌شوند. همین ویژگی، آن را به راهکاری هوشمندانه، منعطف و متناسب با شرایط مالی کسب‌وکارها تبدیل کرده است.

شرکت تامین سرمایه چیست؟

شرکت‌های تأمین سرمایه، که در سطح بین‌المللی به‌عنوان بانک‌های سرمایه‌گذاری (Investment Banks) شناخته می‌شوند، نهادهای مالی تخصصی هستند که به‌عنوان واسطه‌ای میان شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران عمل می‌کنند. هدف اصلی این شرکت‌ها، تأمین مالی پروژه‌ها و طرح‌های مختلف کسب‌وکارها از طریق روش‌های متنوع است.

شرکت‌های تامین سرمایه با ارائه خدماتی همچون مشاوره مالی، انتشار اوراق بهادار، مدیریت دارایی‌ها و تسهیل فرآیندهای مالی، نقش مهمی در بهبود دسترسی شرکت‌ها به منابع مالی ایفا می‌کنند. فعالیت این شرکت‌ها تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار است و برای آغاز به کار، باید مجوزهای قانونی لازم را دریافت کرده و سرمایه اولیه قابل‌توجهی در اختیار داشته باشند. این نهادها با ایجاد پل ارتباطی مؤثر میان شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران، مسیر رشد و توسعه اقتصادی کسب‌وکارها را هموار می‌سازند.

وظایف شرکت‌های تامین سرمایه

شرکت‌های تامین سرمایه، نهادهای تخصصی بازار سرمایه‌اند که تأمین مالی بنگاه‌ها و توسعه بازار را بهبود می‌بخشند. در ادامه با مهم‌ترین وظایف آن‌ها آشنا شوید:

۱. تامین مالی شرکت‌ها و پروژه‌ها

یکی از نقش‌های کلیدی شرکت‌های تأمین سرمایه، فراهم‌کردن بستر مناسب برای جذب منابع مالی مورد نیاز شرکت‌ها و پروژه‌ها است. این شرکت‌ها پس از شناسایی دقیق نیازهای مالی، ابزارهایی مانند سهام یا اوراق بدهی طراحی کرده و روند قانونی و اجرایی انتشار آن‌ها را مدیریت می‌کنند. سپس با ایجاد ارتباط میان شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران، امکان عرضه موفق اوراق در بازار را فراهم می‌سازند تا منابع جذب‌شده به سمت فعالیت‌های توسعه‌ای و اقتصادی هدایت شود.

روش‌های تأمین مالی معمولاً به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

الف) ابزارهای مبتنی بر سرمایه (Equity-Based)

در این روش، سرمایه شرکت از طریق افزایش سرمایه تامین می‌شود که می‌تواند به شکل‌های مختلفی انجام گیرد. بسته به نوع افزایش سرمایه، ممکن است جذب منابع جدید از سهامداران فعلی یا جدید انجام شود (افزایش سرمایه از محل آورده نقدی یا صرف سهام)، یا بدون ورود نقدینگی تازه، از محل‌هایی مانند سود انباشته یا تجدید ارزیابی دارایی‌ها تامین شود. نکته مهم این است که این روش‌ها تعهد بازپرداخت برای شرکت ایجاد نمی‌کنند.

ب) ابزارهای مبتنی بر بدهی (Debt-Based)

شرکت‌ها از طریق انتشار اوراق بدهی مانند اوراق مشارکت، اجاره، مرابحه، سلف و سایر اوراق اسلامی، منابع مالی جذب می‌کنند و متعهد به بازپرداخت اصل و سود آن‌ها در سررسید مشخص می‌شوند. این ابزارها برای تأمین مالی پروژه‌ها، سرمایه در گردش یا نیازهای بلندمدت مالی به کار می‌روند.

ج) ایجاد نهادهای مالی جدید

برای پروژه‌های بزرگ و تخصصی، این شرکت‌ها با تأسیس نهادهایی مانند صندوق‌های سرمایه‌گذاری پروژه و صندوق زمین و ساختمان، منابع مالی را از سرمایه‌گذاران جمع‌آوری و به پروژه‌ها تخصیص می‌دهند.

۲. پذیره‌نویسی و تعهد پذیره‌نویسی

پذیره‌نویسی، فرآیندی است که در آن افراد یا نهادها برای تامین بخشی از سرمایه یک شرکت قبل از تأسیس آن، متعهد می‌شوند. تعهد پذیره‌نویسی به این معناست یک نهاد متعهد می‌شود که اگر اوراق در مهلت پذیره‌نویسی به فروش نرفت، آن را خریداری کند. این تعهد به دو صورت است:

در روش اول، متعهد پذیره‌نویسی تمام تلاش خود را می‌کند تا تمام اوراق بهادار را در عرضه عمومی به فروش برساند. اگر همه اوراق به فروش نرسید، ریسک عدم فروش بین متعهد و ناشر تقسیم می‌شود.

در روش دوم، اگر همه اوراق در عرضه عمومی فروخته نشد، متعهد پذیره‌نویسی موظف است در مدت زمان مشخص، باقی‌مانده اوراق را از ناشر خریداری کند؛ بنابراین ناشر هیچ ریسکی بابت فروش نرفتن اوراق ندارد.

۳. مشاوره مالی و پذیرش در بازار سرمایه

شرکت‌های تامین سرمایه با بهره‌گیری از تیمی متخصص، خدمات مشاوره‌ای متنوعی در زمینه‌های مالی و بازار سرمایه ارائه می‌دهند. این خدمات شامل طراحی ساختار مالی مناسب، مشاوره در افزایش سرمایه، تجدید ارزیابی دارایی‌ها، ارزش‌گذاری شرکت‌ها و طرح‌های اقتصادی و بررسی ابزارهای نوین تأمین مالی است.

یکی از مهم‌ترین حوزه‌های مشاوره، آماده‌سازی شرکت‌ها برای ورود به بازار سرمایه و انجام عرضه اولیه (IPO) است. این فرآیند شامل تبدیل شرکت‌های سهامی خاص به عام، دریافت مجوزهای لازم از سازمان بورس، قیمت‌گذاری سهام و هدایت مراحل قانونی و اجرایی پذیرش در بورس می‌شود. 

۴. بازارگردانی اوراق بهادار

برای کنترل نوسانات قیمت اوراق و افزایش نقدشوندگی آن‌ها در بازار، شرکت‌های تامین سرمایه می‌توانند به‌عنوان بازارگردان وارد عمل شوند. این فعالیت با خرید و فروش پیوسته اوراق بهادار در بازار، به تعادل عرضه و تقاضا کمک کرده و مانع از بروز افت یا جهش‌های شدید قیمتی می‌شود.

۵. مدیریت دارایی و سبدگردانی

مدیریت دارایی یکی از خدمات تخصصی شرکت‌های تامین سرمایه است که شامل مدیریت سرمایه افراد حقیقی و حقوقی می‌شود. این شرکت‌ها صندوق‌های سرمایه‌گذاری مختلف (سهامی، درآمد ثابت، مختلط، ETF و…) راه‌اندازی می‌کنند و همچنین خدمات سبدگردانی اختصاصی ارائه می‌دهند تا بازدهی سرمایه‌گذاران را افزایش و ریسک‌ها را کاهش دهند. تحلیل بازار، ارزیابی صنایع و تدوین استراتژی‌های سرمایه‌گذاری از فعالیت‌های کلیدی در این حوزه هستند.

۶. تحلیل بازار و گزارش‌های اقتصادی

واحد تحلیل و تحقیقات این شرکت‌ها، گزارش‌های متعددی در حوزه‌های مختلف اقتصادی منتشر می‌کنند که شامل:

• تحلیل بنیادی شرکت‌ها و صنایع
• بررسی روندهای اقتصاد کلان
• تحلیل ریسک و بازده پروژه‌ها
• پیش‌بینی بازارهای مالی
• تهیه گزارش‌های توجیهی و مطالعات امکان‌سنجی

این تحلیل‌ها به‌عنوان ابزار تصمیم‌گیری برای مدیران، سرمایه‌گذاران و شرکت‌ها نقش مهمی ایفا می‌کنند.

۷. خدمات ادغام و تملیک (M&A)

در مواردی که شرکت‌ها به دنبال رشد سریع یا افزایش سهم بازار هستند، ادغام و تملیک یکی از راهکارهای استراتژیک است. شرکت‌های تامین سرمایه در این فرآیند به عنوان مشاور، خدماتی مانند ارزش‌گذاری طرفین معامله، تدوین ساختار حقوقی و مالی، مدیریت مذاکرات و نظارت بر اجرای قراردادها ارائه می‌دهند.

درآمد و منابع مالی شرکت‌های تامین سرمایه

شرکت‌های تامین سرمایه از مسیرهای متنوعی درآمد کسب می‌کنند که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

• خدمات مالی و مشاوره‌ای: شامل ارائه راهکارهای تخصصی تامین مالی، ارزش‌گذاری شرکت‌ها، مشاوره در عرضه اولیه سهام (IPO)، ادغام و تملیک (M&A) و تهیه گزارش‌های تحلیلی؛ که در ازای این خدمات کارمزد دریافت می‌شود.
• پذیره‌نویسی و تعهد پذیره‌نویسی: در فرآیند انتشار اوراق بهادار، شرکت‌ها با تضمین فروش یا خرید اوراق، کارمزد مشخصی را کسب می‌کنند.
• مدیریت دارایی: مدیریت صندوق‌های سرمایه‌گذاری و سبدگردانی اختصاصی که از طریق دریافت کارمزد مدیریت و همچنین بهره‌مندی از سود عملکرد، درآمدزایی می‌کنند.
• بازارگردانی اوراق: با انجام معاملات مستمر و کنترل نقدشوندگی، شرکت‌ها از طریق کارمزد و نوسانات قیمت اوراق درآمد به دست می‌آورند.
• سرمایه‌گذاری مستقیم: قسمتی از منابع مالی شرکت‌ها از سود حاصل از سرمایه‌گذاری در پروژه‌ها یا بازار سرمایه تأمین می‌شود.

مقایسه تأمین سرمایه با بانک‌ها و شرکت‌های سرمایه‌گذاری

شرکت‌های تأمین سرمایه تفاوت‌های مهمی با بانک‌ها و شرکت‌های سرمایه‌گذاری دارند.
بانک‌ها در بازار پول فعالیت می‌کنند و عمدتاً از طریق جذب سپرده و اعطای وام به افراد و کسب‌وکارها درآمد کسب می‌کنند. در مقابل، شرکت‌های تأمین سرمایه در بازار سرمایه حضور دارند و با انتشار اوراق بهادار، ارائه خدمات مشاوره مالی، پذیره‌نویسی، بازارگردانی و مدیریت دارایی، منابع مالی مورد نیاز بنگاه‌های اقتصادی را تأمین می‌کنند. درآمد این شرکت‌ها بیشتر از محل کارمزد خدمات تخصصی حاصل می‌شود.

از نظر نظارتی نیز، بانک‌ها تحت نظارت شورای پول و اعتبار و بانک مرکزی هستند، در حالی که فعالیت شرکت‌های تأمین سرمایه زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار انجام می‌شود.

همچنین، شرکت‌های سرمایه‌گذاری معمولاً منابع مالی خود را به‌طور مستقیم در پروژه‌ها یا اوراق بهادار سرمایه‌گذاری می‌کنند. اما شرکت‌های تأمین سرمایه نقش واسطه‌گری دارند و با تجمیع منابع سرمایه‌گذاران، آن‌ها را به فرصت‌های سرمایه‌گذاری پربازده متصل می‌کنند. دامنه فعالیت شرکت‌های تأمین سرمایه نیز گسترده‌تر است و خدماتی فراتر از سرمایه‌گذاری مستقیم ارائه می‌دهند.

چه شرکت‌هایی از خدمات تامین سرمایه استفاده می‌کنند؟

خدمات شرکت‌های تامین سرمایه ابزاری موثر برای رشد و توسعه کسب‌وکارها به شمار می‌آید و گروه‌های متنوعی از شرکت‌ها می‌توانند از آن استفاده کنند:

۱- استارتاپ‌ها: شرکت‌های نوپا که به دنبال منابع مالی برای راه‌اندازی، توسعه محصول، جذب نیروی انسانی و بازاریابی هستند، می‌توانند بدون نیاز به وام‌های سنتی، از این خدمات برای تسریع رشد خود بهره ببرند.

۲- شرکت‌های در حال رشد: کسب‌وکارهایی که در مسیر گسترش فعالیت‌های خود قرار دارند و نیازمند سرمایه برای ورود به بازارهای جدید، افزایش ظرفیت تولید یا اجرای پروژه‌های تحقیق و توسعه هستند، به این خدمات روی می‌آورند.

۳- شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس: این شرکت‌ها می‌توانند با انتشار سهام جدید یا اوراق بدهی، منابع مالی لازم برای طرح‌ها و پروژه‌های توسعه‌ای خود را از بازار سرمایه جذب کنند.

۴- شرکت‌های خصوصی بزرگ: حتی شرکت‌هایی که هنوز در بورس حضور ندارند نیز با همکاری شرکت‌های تامین سرمایه قادرند سرمایه‌گذاران جدید جذب کنند و منابع مالی موردنیاز خود را تأمین نمایند.

نکته: نکته مهم اینکه شرکت‌های تامین سرمایه با سرمایه‌گذار فرشته «Angel investor» متفاوت هستند؛ سرمایه‌گذار فرشته به‌طور مستقیم در کسب‌وکار سرمایه‌گذاری می‌کند، اما این شرکت‌ها نقش مشاور، واسطه و طراح ساختار تأمین مالی را ایفا می‌کند.

برای آشنایی بیشتر با بازیگران اصلی این حوزه و انتخاب خدمات متناسب با نیاز خود، می‌توانید فهرست کامل شرکت‌های تامین سرمایه فعال در ایران را مشاهده کنید. جزئیات بیشتر درباره هر یک از این شرکت‌ها از طریق این لینک قابل دسترسی است.

مزایا و معایب شرکت‌های تامین سرمایه

مزایا

• تسهیل تامین مالی برای کسب‌وکارها: این شرکت‌ها با طراحی ابزارهای مالی متنوع، فرآیند جذب سرمایه از بازار را ساده‌تر و سریع‌تر می‌کنند.
• تنوع ابزارهای مالی: از سهام و اوراق بدهی تا صندوق‌های پروژه و اوراق اسلامی، گزینه‌های متنوعی برای انواع نیازهای مالی ارائه می‌دهند.
• مشاوره تخصصی و حرفه‌ای: با تحلیل بازار، ارزش‌گذاری و راهنمایی برای ورود به بورس، به رشد شرکت‌ها کمک می‌کنند.
• افزایش شفافیت و اعتبار مالی: همکاری با این نهادها باعث ارتقای ساختار مالی و شفافیت عملکرد شرکت‌ها در مقابل سرمایه‌گذاران می‌شود.
• بازارگردانی و حفظ نقدشوندگی: حضور فعال در بازار باعث کنترل نوسانات قیمتی و جلب اعتماد سرمایه‌گذاران می‌شود.
• مدیریت حرفه‌ای دارایی‌ها: از طریق سبدگردانی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری، امکان سرمایه‌گذاری هدفمند با کنترل ریسک فراهم می‌گردد.

معایب

• هزینه‌های بالا: کارمزد مشاوره، پذیره‌نویسی و بازارگردانی ممکن است برای برخی شرکت‌ها سنگین باشد.
• فرآیندهای پیچیده و زمان‌بر: طی کردن مراحل قانونی و نظارتی برای انتشار اوراق یا ورود به بورس، نیازمند صرف وقت و منابع قابل توجه است.
• وابستگی به شرایط بازار: در دوره‌های رکود یا نوسانات شدید، جذب سرمایه از طریق بازار ممکن است دشوار یا پرریسک شود.
• ریسک‌های مالی و تعهدات: در صورت تعهد پذیره‌نویسی یا بازارگردانی، شرکت‌ها ممکن است با زیان مواجه شوند.
• تمرکز بر شرکت‌های بزرگ: در بسیاری از کشورها، عمده فعالیت این نهادها روی پروژه‌های بزرگ متمرکز است و کسب‌وکارهای کوچک یا نوپا کمتر از این خدمات بهره‌مند می‌شوند.

شرکت‌های تأمین سرمایه، به‌عنوان نهادهایی تخصصی در بازار سرمایه، نقش محوری در اتصال منابع مالی به فرصت‌های سرمایه‌گذاری ایفا می‌کنند. استفاده هوشمندانه از خدمات این شرکت‌ها می‌تواند دسترسی به نقدینگی، تنوع منابع و کاهش هزینه‌های تامین مالی را برای بنگاه‌های اقتصادی فراهم سازد. با این حال، انتخاب این مسیر نیازمند بررسی دقیق ساختار مالی، اهداف راهبردی و ظرفیت‌های عملیاتی کسب‌وکار است.

سوالات متداول