استراتژی معاملاتی همگرایی

فعالان بازار سرمایه تلاش می‌کنند تا با استفاده از روش‌های تحلیلی و ابزارهای مالی مختلف، ضمن کاهش ریسک‌های سرمایه‌گذاری خود، بازدهی مطلوبی را نیز کسب کنند. استراتژی همگرایی به مانند سایر استراتژی‌های معاملاتی، با تعیین چارچوب مشخص برای معاملات، شما را در مسیر رسیدن به این هدف کمک می‌کند.

مفهوم همگرایی در بازارهای مالی

همگرایی در لغت به معنای نزدیک شدن دو عامل مختلف به یکدیگر است. در بازار سرمایه، به نزدیک شدن قیمت یک دارایی به قیمت همان دارایی در شرایط یا زمان متفاوت، همگرایی (Convergence) گفته می‌شود. همگرایی در بازارهای مالی به ۲ صورت نزدیک شدن قیمت بازار به ارزش ذاتی و همگرایی قیمت‌های معامله نقدی و آتی پدید می‌آید. شما می‌توانید در هر یک از این حالت‌ها، از استراتژی همگرایی مناسب استفاده کنید.

در ادامه مطلب، توضیحاتی را در رابطه با انواع همگرایی‌ها و ویژگی‌های آن‌ها مطالعه خواهید کرد.

همگرایی با ارزش ذاتی

بسیاری از تحلیل‌گران بازار سرمایه معتقدند که هر یک از اوراق بهادار پذیرفته‌شده در بورس دارای ارزش ذاتی مشخصی هستند. ممکن است که یک دارایی در حال حاضر با قیمتی پایین‌تر یا بالاتر از ارزش ذاتی خود معامله شود؛ بنابراین می‌توانید با در نظر داشتن احتمال نزدیک شدن این قیمت‌ها در زمان آینده، از استراتژی همگرایی در فرصت‌های معاملاتی موجود استفاده کنید.

ارزش ذاتی بیشترین کاربرد را در فرایند تحلیل بنیادی سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس دارد. در این روش تحلیلی، ابتدا وضعیت کلی شرکت از جنبه‌های مالی و سودآوری، کارایی عملیاتی، وضعیت رقبا و … را بررسی می‌کنیم. در نهایت با توجه به مدل‌های ارزش‌گذاری مختلف که برگرفته از اطلاعات موجود در صورت‌های مالی هستند، ارزش ذاتی سهام آن شرکت را به دست می‌آوریم.

همگرایی قیمت‌های معامله نقدی و آتی

این شیوه از همگرایی مربوط به زمانی می‌شود که قیمت معامله نقدی (Spot price) یک دارایی متفاوت با قیمت معامله آتی (Futures price) آن باشد. برخی از اوراق بهادار مانند سهام، صندوق های سرمایه گذاری یا گواهی‌های سپرده کالایی به عنوان دارایی پایه اوراق مشتقه‌ای همچون قراردادهای اختیار معامله یا قرارداد آتی تعیین می‌شوند. قیمت نقدی، قیمتی است که یک سهم در حال حاضر با آن معامله می‌شود. قیمت آتی نیز مربوط به قیمت معامله اوراق مشتقه یک دارایی با سررسید مشخصی در آینده است.

برای مثال، فرض کنید که قیمت حال حاضر یک سهم ۱۰۰۰ تومان باشد؛ در همین حال، قرارداد آتی آن سهم با سررسید مشخص، با قیمت ۱۲۰۰ تومان معامله شود. در این شرایط، فرض اصلی ما بر این اصل استوار است که در روز قبل از سررسید، با احتمال زیادی قیمت‌های نقدی و آتی با یکدیگر برابر خواهند بود.

پیش‌فرض همگرایی قیمت‌ها به این دلیل است که اگر در روز پیش از سررسید، قیمت آتی سهم، اختلافی با قیمت نقدی داشته باشد، فرصت آربیتراژی را برای معامله‌گران به وجود می‌آورد. آربیتراژ به معنای کسب بازدهی از محل تفاوت قیمت یک دارایی، در دو بازار مختلف است. 

در بازارهای مالی، فعالیت آربیتراژ معمولا در طی چند ثانیه و با استفاده از روش‌های کامپیوتری انجام می‌شود. بنابراین اگر یک دارایی دارای ۲ قیمت متفاوت در ۲ بازار مختلف باشد، معامله‌گران از این فرصت استفاده خواهند کرد. با خرید و فروش دارایی در زمان اندک، قیمت آن در فرایند عرضه و تقاضا به تعادل می‌رسد و اختلاف موجود به طرز چشم‌گیری برطرف می‌شود.

استراتژی معاملاتی همگرایی چیست؟

با توجه به تعاریف مطرح شده،‌ پس از به وجود آمدن اختلاف میان ۲ قیمت مختلف مربوط به یک دارایی، احتمالا میان این قیمت‌ها همگرایی ایجاد خواهد شد. استراتژی معاملاتی همگرایی، فرایند ساختار یافته‌ای متشکل از قوانین معامله‌گری و اصول مدیریت سرمایه است که چارچوب دقیقی را برای انجام معاملات، در اختیار شما می‌گذارد. 

در استراتژی های مختلف همگرایی، تلاش می‌کنیم از خرید و فروش یک دارایی در قیمت‌های متفاوت، بازدهی کسب کنیم. همانطور که عنوان شد، این تفاوت قیمت می‌تواند در ۲ حالت به وجود بیاید. اولین دلیل مربوط به اختلاف قیمت سهم با ارزش ذاتی آن و دلیل دوم مرتبط با تفاوت قیمت نقدی و آتی است. در هر یک از این موقعیت‌ها، می‌توانیم استراتژی متفاوتی را در معاملات خود به کار بگیریم. 

در ادامه با انواع استراتژی‌های معاملاتی همگرایی آشنا خواهید شد.

۱- استراتژی همگرایی بنیادی

این استراتژی اغلب در خرید سهام شرکت‌ها کاربرد دارد. در این شیوه با تحلیل بنیادی سهم از طریق مطالعه صورت های مالی و بررسی نسبت‌های مالی شرکت، ارزش ذاتی سهم آن را محاسبه می‌شود. اگر قیمت معامله نقدی سهام در بازار، پایین‌تر از این ارزش ذاتی باشد، می‌توانید سهام این شرکت را با هدف نزدیک شدن قیمت آن به ارزش محاسبه شده در آینده، خریداری کنید.  

همچنین اگر قیمت سهام بالاتر از ارزش ذاتی باشد، احتمال افت قیمت و نزدیک شدن آن به ارزش ذاتی وجود خواهد داشت. بنابراین اگر مالک سهم باشید، می‌توانید سهام خود را به فروش برسانید و از افت ارزش دارایی خود جلوگیری کنید. در این حالت حتی اگر سهم را در پرتفوی خود نداشته باشید، همچنان می‌توانید با اتخاذ موقعیت فروش (Sell position) در قراردادهای مشتقه آن سهم، از افت قیمت نیز بازده کسب کنید.

البته باید به این نکته توجه داشته باشید که معاملات فروش، ریسک بسیار بالایی دارند و در صورت عدم آشنایی و تسلط کامل بر ابزارهای مشتقه، ممکن است سرمایه شما در معرض خطر قرار بگیرد.

۲- استراتژی همگرایی تا سررسید 

این دسته از استراتژی‌های همگرایی، مبتنی بر خرید و فروش یک دارایی و اوراق مشتقه آن، به صورت همزمان است. بر این اساس، اگر قیمت معامله قرارداد آتی یا اختیار یک سهم بالاتر از قیمت معامله نقدی باشد، انتظار آن را داریم که تا زمان سررسید، این قیمت‌ها به یک‌دیگر نزدیک شوند. 

طبق این استراتژی، ابتدا دارایی مدنظر را در بازار نقدی می‌خریم و به صورت همزمان، وارد موقعیت فروش قرارداد آتی یا اختیار معامله آن می‌شویم. در نتیجه، اگر پیش‌بینی ما از همگرایی قیمت‌ها در یک نقطه خاص به وقوع بپیوندد، به اندازه این اختلاف قیمت، بازدهی کسب خواهیم کرد.

برای مثال شرایطی را فرض کنید که گواهی سپرده کالایی شمش طلا را با قیمت ۲۰ میلیون تومان خریده‌اید. در همین حال، قرارداد آتی این کالا با قیمت ۲۵ میلیون معامله می‌شود. در استراتژی همگرایی تا سررسید، می‌توانید به صورت همزمان وارد موقعیت فروش قرارداد آتی این کالا شوید. با این اقدام، در صورت نزدیک شدن قیمت نقدی و آتی در آینده، به میزان ۵ میلیون تومان بازدهی کسب خواهید کرد.

محدودیت‌های استراتژی همگرایی

از آن‌جایی که اختلاف میان قیمت‌ها در استراتژی همگرایی، معمولا مقدار اندکی است، کسب بازدهی مطلوب نیاز به حجم سرمایه بالایی دارد. به همین دلیل، افراد معمولا از استقراض یا دریافت اعتبار به عنوان اهرم مالی سرمایه‌گذاری خود استفاده می‌کنند. این اهرم مالی می‌تواند ریسک‌هایی را در زمان بازپرداخت بدهی برای معامله‌گران به همراه داشته باشد.

برای مثال فرض کنید که یک سهم با قیمتی پایین‌تر از ارزش ذاتی خود معامله می‌شود. در این شرایط برای استفاده از یک فرصت معاملاتی، وارد موقعیت خرید قرارداد آتی یک سهم شده‌اید و انتظار دارید که تا شش ماه آینده، قیمت قرارداد به ارزش ذاتی سهم نزدیک شود. 

از آنجایی که هیچ قطعیتی در رابطه با همگرایی قیمت با ارزش ذاتی وجود ندارد، ممکن است این اتفاق در بازه زمانی طولانی‌تر از حد انتظار شما رقم بخورد. در یک سناریوی بدبینانه‌تر، این احتمال وجود دارد که قیمت سهم نه‌تنها افزایش پیدا نکند، بلکه با کاهش نیز مواجه شود. این کاهش قیمت، سرمایه شما را در معرض ریسک قرار خواهد داد.

برای کسب نتایج مطلوب و کاهش ریسک‌های احتمالی، در ابتدا باید آشنایی کافی با ابزارهای مالی داشته باشید. سپس با تسلط پیدا کردن بر اصول معامله با استراتژی همگرایی و رعایت مبانی مدیریت ریسک، به انجام معاملات خود بپردازید.

بیشتر بخوانید: استراتژی معاملاتی چیست؟

سوالات متداول