استهلاک و تأثیر آن بر صورت های مالی

استهلاک به مفهوم کاهش کارایی یک دارایی یا محصول در طی زمان در اثر استفاده از آن و یا قدیمی شدن فناوری و تکنولوژی آن است. همچنین استهلاک یکی از پارامترهای حسابداری است که برای تخصیص هزینه یک دارایی فیزیکی در طول عمر مفید آن مورد استفاده قرار می‌گیرد. 

همان‌طور که می‌دانید ارزش یک کالا یا دارایی فیزیکی، با گذشت زمان به علت فرسودگی یا پیشرفت تکنولوژی، به شکل تدریجی کاهش یافته و در واقع، مستهلک می‌شود. به همین دلیل‌، استهلاک در واقع سرشکن کردن بهای تمام شده دارایی ثابت به‌صورت منظم در دوره‌های مورد استفاده از آن است.

 از جمله موارد استهلاک در دارایی ثابت می‌توان به استهلاک‌ ساختمان، ماشین‌آلات و تجهیزات اشاره کرد. در این میان «زمین» یک استثناست که به مرور زمان مستهلک نمی‌شود و هزینه استهلاک‌ برای آن محاسبه نمی‌شود.

عوامل مؤثر بر میزان هزینه استهلاک

هزینه استهلاک، یک هزینه غیر نقدی در صورت‌های مالی است که نشان می‌دهد چه مقدار از ارزش دارایی فیزیکی طی یک دوره استفاده شده است. عوامل زیر روی استهلاک‌‌‌ تاثیر‌گذار است:

• قیمت تمام شده دارایی: شامل هزینه خرید، هزینه‌های حمل و نقل و هزینه‌های نصب و آماده‌سازی. افزایش بهای تمام شده، باعث افزایش هزینه استهلاک‌ سالانه می‌شود.
• عمر مفید دارایی: افزایش عمر مفید اقتصادی یک دارایی باعث کاهش هزینه استهلاک سالانه آن می‌شود.
• ارزش اسقاط (ارزش قراضه یا ارزش باقیمانده): هنگام انصراف از استفاده از یک دارایی، مبلغی که از فروش یا تعویض آن عاید می‌شود، به عنوان ارزش اسقاط شناخته می‌شود. به عبارت دیگر، ارزش اسقاط در واقع ارزش یک دارایی پس از پایان عمر مفید آن است. افزایش ارزش اسقاط باعث کاهش هزینه استهلاک سالانه می‌شود.

بیشتر بخوانید: هدف صورت های مالی و بررسی انواع آن‌ها

محاسبه استهلاک

ساده‌ترین روش محاسبه استهلاک، روش خط مستقیم است. در روش خط مستقیم، هزینه استهلاک سالیانه در طی عمر مفید یک دارایی به صورت یکسان و ثابت در نظر گرفته می‌شود. مطابق فرمول زیر، برای محاسبه میزان استهلاک‌ سالیانه بر اساس این روش، ابتدا ارزش اسقاط دارایی را از قیمت تمام شده آن کسر کرده و در نهایت میزان به دست آمده را تقسیم بر عمر مفید دارایی ‌می‌کنند.

به عنوان مثال، کارخانه ای یک دستگاه جدید خریداری کرده است که قیمت تمام شده آن ۲۰ میلیون تومان شده است. فرض کنید عمر مفید این دستگاه ۱۰ سال باشد و بعد از آن، بتوان این دستگاه را به قیمت ۱ میلیون تومان اسقاط کرد. استهلاک‌ ‌سالیانه این دستگاه با استفاده از روش خط مستقیم معادل سالیانه ۱.۹ میلیون تومان خواهد شد.

تاثیر استهلاک‌ بر صورت‌های مالی

• استهلاک‌ در ترازنامه: استهلاک‌ به صورت تجمعی در ترازنامه نشان داده شده و مقدار آن از دارایی‌های ثابت کسر می‌شود. از سوی دیگر استهلاک‌ باعث کاهش حقوق صاحبان سهام (از طریق کاهش سود انباشته) می‌شود.
• استهلاک در صورت سود و زیان: استهلاک‌ به‌عنوان یک هزینه در صورت سود و زیان، قبل از مالیات اثر می‌گذارد. استهلاک‌ همچنین باعث کاهش هزینه‌های مالیاتی نیز می‌شود که به آن سپر مالیاتی گفته می‌شود. صورت سود و زیان شرکت‌ها در بورس ویو موجود است.

در صورت سود و زیان، استهلاک بر اساس ماهیت استفاده از دارایی، تحت یکی از سه عنوان فروش، هزینه اداری یا بهای تمام‌شده کالای فروش رفته به صورت هزینه ثبت می‌شود.

• استهلاک در صورت گردش وجوه نقدی: همان‌طور که اشاره شد استهلاک‌ یک هزینه غیر نقدی است به همین علت در گردش وجوه نقد وارد نمی‌شود. به عبارت دیگر، استهلاک‌ تاثیر مستقیمی بر جریان وجوه نقد ندارد.

استهلاک انباشته چیست؟

استهلاک انباشته، جمع کل هزینه‌های استهلاک ثبت شده برای یک دارایی ثابت خاص از زمان خرید یا اولین استفاده از آن دارایی است. به عبارت دیگر، این مبلغ نشان دهنده کل مبلغی است که تا کنون از ارزش دارایی به عنوان استهلاک کسر شده است. استهلاک انباشته دارای ماهیت بستانکار است. به این معنی که هر سال که هزینه استهلاک برای دارایی ثبت می‌شود، مبلغ آن به حساب استهلاک انباشته افزوده می‌شود. حساب استهلاک انباشته جزء حساب‌های دائمی محسوب می‌شود و مبلغ آن در پایان هر دوره مالی به دوره مالی بعد منتقل می‌گردد.

منبع: برگرفته از کتاب تحلیلگری بازار سرمایه

بیشتر بخوانید: هدف صورت های مالی و بررسی انواع آن‌ها

سوالات متداول