سوگیری تایید چیست؟

سوگیری‌های شناختی در اقتصاد رفتاری نقشی مهمی در نحوه تصمیم‌گیری و قضاوت‌های هر فرد دارند. یکی از سوگیری‌هایی که تاثیر قابل‌توجهی بر زندگی روزمره ما دارد، سوگیری تایید (Confirmation Bias) است. این سوگیری باعث می‌شود که افراد به طور ناخودآگاه اطلاعات و شواهدی را که با باورها، فرضیات یا انتظارات آن‌ها همخوانی دارد، بیشتر مورد توجه قرار دهند. در مقابل، اطلاعاتی که با باورهای آن‌ها تضاد دارد را نادیده بگیرند و کمتر اهمیت دهند. در این مطلب، به بررسی مفهوم سوگیری تایید، تأثیرات آن بر تصمیم‌گیری و راهکارهای مقابله با این سوگیری می‌پردازیم.

سوگیری تایید

سوگیری تایید، تمایل به جستجو و تفسیر اطلاعات به گونه‌ای است که باورها و پیش‌فرض‌های موجود را تایید کند و اطلاعات مخالف را نادیده بگیرد. این سوگیری باعث جلوگیری از تغییرات ناگهانی در باورها می‌شود، اما در عین حال می‌تواند منجر به تصمیم‌گیری‌های نادرست و غیرمنطقی شود. به عبارت دیگر، افراد به طور ناخودآگاه به دنبال اطلاعاتی هستند که با عقاید فعلی‌شان سازگار است و اطلاعات متضاد را نادیده می‌گیرند یا کم‌اهمیت جلوه می‌دهند.

انواع سوگیری تایید 

سوگیری تایید می‌تواند به شکل‌های مختلفی ظاهر شود و تاثیرات عمیقی بر نحوه تصمیم‌گیری افراد بگذارد. سوگیری تایید را می‌توان به چند زیر مجموعه تقسیم کرد. برخی از رایج‌ترین انواع سوگیری تایید عبارتند از: 

۱. پژوهش سوگیرانه

پژوهش سوگیرانه زمانی اتفاق می‌افتد که فرد ابتدا تصمیمی می‌گیرد یا نظریه‌ای را می‌پذیرد و سپس به دنبال اطلاعاتی می‌گردد که آن تصمیم یا نظریه را تأیید کند. این نوع سوگیری تاییدی ممکن است به‌طور ناخودآگاه رخ دهد. این سوگیری می‌تواند منجر به شکل‌گیری دیدگاه‌های نادرست و اشتباهات جدی در تصمیم‌گیری شود.

برای مثال فرض کنید یک سرمایه‌گذار تصمیم دارد سرمایه‌گذاری خود را در سهام یک شرکت خاص افزایش دهد، چون معتقد است که این شرکت در آینده نزدیک موفق خواهد بود. این باور ممکن است به دلایل مختلفی از جمله گزارش‌های مثبتی که در گذشته در مورد شرکت منتشر شده یا توصیه‌های دوستان او شکل گرفته باشد. این سوگیری می‌تواند باعث شود که سرمایه‌گذار نتایج واقعی و جامع شرکت را نبیند و به گزارش‌‌های منفی منتشر شده بی‌توجهی کند. درنهایت به طور غیرمنطقی به سرمایه‌گذاری در سهام آن شرکت ادامه دهد.

۲. تفسیر سوگیرانه

تفسیر سوگیرانه به نحوه پردازش و ارزیابی داده‌ها توسط افراد مربوط می‌شود. افراد معمولاً اطلاعاتی که با باورهای پیشین آن‌ها تضاد دارد را کمتر مورد توجه قرار می‌دهند یا آن‌ها را به‌طور نادرست تفسیر می‌کنند. از سوی دیگر، شواهدی که باورهای آن‌ها را تأیید می‌کند، بدون انتقاد پذیرفته می‌شود و به عنوان شواهد قوی تلقی می‌شود. این سوگیری می‌تواند باعث شود افراد در مواجهه با اطلاعات جدید و مخالف، مقاومت کنند و به راحتی نظر خود را تغییر ندهند. این مقاومت در برابر تغییر می‌تواند به تثبیت باورهای نادرست و عدم پذیرش دیدگاه‌های جدید منجر شود. 

به عنوان مثال، تصور کنید یک سرمایه‌گذار به دنبال تصمیم‌گیری در مورد خرید یا فروش سهام یک شرکت بزرگ در صنعت انرژی است. این سرمایه‌گذار قبل از تصمیم‌گیری نظری منفی در مورد چشم‌انداز صنعت انرژی داشته و از این نظر نگران است که تغییرات قوانین محیط‌زیستی جدید می‌تواند بر سودآوری این شرکت‌ها تاثیر منفی بگذارد. تفسیر سوگیرانه باعث می‌شود که سرمایه‌گذار تصمیم نهایی خود را بر اساس اطلاعات ناقص و دیدگاه‌های پیشین خود اتخاذ کند. او ممکن است به اشتباه تصمیم به فروش سهام شرکت بگیرد یا از سرمایه‌گذاری در آن خودداری کند، حتی اگر شرکت به خوبی با چالش‌ها سازگار باشد و در مسیر رشد و موفقیت قرار داشته باشد.

۳. بازیابی سوگیرانه

بازیابی سوگیرانه به خاطرات و به یادآوردن اطلاعات مربوط می‌شود. افراد تمایل دارند که رویدادها و تجربیات گذشته را به گونه‌ای به یاد بیاورند که باورها و اعتقادات فعلی آن‌ها را تایید کند. افراد ممکن است به‌طور ناخودآگاه اطلاعاتی که با باورهای آن‌ها تضاد دارد را فراموش کنند یا آن را کم‌اهمیت جلوه دهند. بازیابی سوگیرانه می‌تواند به تقویت باورهای فعلی و مقاومت در برابر تغییر آن‌ها منجر شود.

برای مثال، تصور کنید که یک سرمایه‌گذار در بورس از مدت‌ها پیش در سهام یک شرکت فناوری سرمایه‌گذاری کرده و در آغاز سرمایه‌گذاری خود، شرکت به دلیل نوآوری‌های خود و محصولات جدید موفق به جذب توجهات زیادی شده بود. چند سال بعد، شرکت با مشکلات مالی مواجه می‌شود و سهام آن کاهش پیدا می‌کند. این نوع سوگیری می‌تواند باعث شود که سرمایه‌گذار به اشتباه تصمیم به نگهداری یا خرید بیشتر سهام شرکت بگیرد، حتی اگر شرایط فعلی آن شرکت نشان‌دهنده عدم رشد یا حتی کاهش آینده آن باشد.

تاثیرات سوگیری تایید بر سرمایه‌گذاری

سوگیری تایید می‌تواند برای سرمایه‌گذاران بسیار مخرب باشد. در سرمایه‌گذاری، این رفتار می‌تواند منجر به تصمیمات غیرمنطقی و زیان‌آور شود که در ادامه به برخی از این اثرات مخرب می‌پردازیم.

از دست دادن فرصت‌ها  

سرمایه‌گذارانی که دچار سوگیری تایید هستند، ممکن است بیش از حد به یک استراتژی یا نوع دارایی خاص وابسته شوند و از بررسی فرصت‌های جدید خودداری کنند. این محدودیت در دیدگاه می‌تواند باعث شود که آنها فرصت‌های پرسود را از دست بدهند. برای مثال، اگر فردی معتقد باشد که فقط یک سهام خاص سودآور است، ممکن است از سرمایه‌گذاری در سهام‌های دیگر با پتانسیل رشد بیشتر غافل شود. همچنین، ممکن است به اصولی مانند “هرگز به اصل سرمایه دست نزن” یا “پرهیز از گرفتن وام” پایبند بمانند، حتی اگر شرایط ایجاب کند که رویکرد متفاوتی منطقی‌تر باشد.

مقاومت در برابر تنوع‌بخشی و افزایش ریسک

تنوع‌بخشی یکی از اصول کلیدی در سرمایه‌گذاری است که با توزیع سرمایه در ابزارهای مالی و صنایع مختلف، ریسک را کاهش می‌دهد. این روش به سرمایه‌گذار کمک می‌کند که با جبران کاهش ارزش یک دارایی توسط دارایی‌های دیگر، بازدهی مناسبی کسب کند. اما سوگیری تاییدی می‌تواند باعث شود که سرمایه‌گذاران به جای تنوع‌بخشی، تمام سرمایه خود را در یک یا چند دارایی متمرکز کنند و تنها به اطلاعاتی که این انتخاب را تأیید می‌کند توجه کنند. تمرکز بر چند دارایی خاص، ریسک سرمایه‌گذاری را افزایش می‌دهد و سرمایه‌گذار را در برابر نوسانات بازار آسیب‌پذیر می‌کند.

حباب‌های بازار  

حباب‌ها در بازارهای مالی زمانی رخ می‌دهند که قیمت یک دارایی به شکل غیرواقعی و سریع افزایش یا کاهش می‌یابد، اما در نهایت معمولا با صعود یا نزول ناگهانی قیمت‌ها همراه می‌شود. سرمایه‌گذارانی که دچار سوگیری تاییدی هستند، بیشتر تمایل دارند در این حباب‌ها شرکت کنند و به جای توجه به هشدارها و تحلیل‌های مخالف، به اطلاعاتی که افزایش یا کاهش قیمت‌ها را توجیه می‌کند توجه می‌کنند. این رفتار می‌تواند به خسارات مالی زیادی منجر شود، زیرا با از بین رفتن حباب، قیمت‌ها به شدت کاهش یا افزایش می‌یابند و سرمایه‌گذاران متحمل ضررهای بزرگی می‌شوند.

راهکارهای مقابله با سوگیری تایید

با توجه به تاثیرات منفی سوگیری تایید بر تصمیم‌گیری، مهم است که افراد از این پدیده آگاه باشند. در ادامه به چند راهکار مقابله با این سوگیری اشاره می‌شود:

۱. افزایش آگاهی: اولین گام در مقابله با سوگیری تایید، افزایش آگاهی از این پدیده و شناخت آن در زندگی روزمره است. با شناخت این سوگیری، افراد می‌توانند بیشتر به آن توجه کنند و از تاثیرات آن جلوگیری کنند.

۲. جستجوی نظرات مخالف: به جای تکیه بر اطلاعاتی که باورهای شما را تأیید می‌کند، سعی کنید نظرات و شواهد مخالف را نیز مورد بررسی قرار دهید. این کار به شما کمک می‌کند تا دیدگاه‌های جامعتری داشته باشید و تصمیمات بهتری بگیرید.

۳. پرسشگری فعال: به طور فعال سوالاتی مطرح کنید که باورهای شما را به چالش بکشند. این رویکرد به شما کمک می‌کند تا به کمک بررسی دقیق‌تر و انتقادی‌تر از تاثیرات سوگیری تایید، تصمیمات منطقی‌تری بگیرید.

سوگیری تایید یکی از انواع خطاهای شناختی است که می‌تواند تأثیرات عمیقی بر تصمیم‌گیری‌ها و قضاوت‌های انسانی داشته باشد. این سوگیری باعث می‌شود که افراد به دنبال اطلاعات و شواهدی باشند که باورهای موجودشان را تأیید می‌کند و اطلاعات متضاد را نادیده بگیرند. با این حال، با افزایش آگاهی از این پدیده و به‌کارگیری راهکارهای مناسب، می‌توان از تاثیرات منفی آن کم کرد و به تصمیم‌گیری‌های مناسب‌تری دست یافت. شناخت و مدیریت سوگیری تایید می‌تواند به بهبود کیفیت تصمیمات فردی و اجتماعی کمک کرده و از پیامدهای منفی آن جلوگیری کند.

بیشتر بخوانید: اقتصاد چیست؟

سوالات متداول