فرآیند تسویه و تحویل قراردادهای آتی کالا

قرارداد آتی توافقی برای خرید یا فروش دارایی در زمانی مشخص در آینده و با قیمتی معین است. اولین قراردادهای آتی روی محصولات کشاورزی تعریف شدند، اما امروزه روی فلزات گران‌بها، دارایی‌های مالی، کالا و… هم انجام می‌شود. در ادامه به توضیح فرآیند تسویه و تحویل قراردادهای آتی کالا خواهیم پرداخت اما ابتدا بهتر است به صورت اجمالی با قراردادهای آتی آشنا شویم.

در قرارداد آتی دو طرف معامله متعهد می‌شوند تا در زمان سررسید، مقداری از یک کالا با استاندارد معین را با یکدیگر مبادله کنند. ‌در زمان سررسید، خریدار (دارنده موقعیت خرید قرارداد آتی) مبلغ از پیش تعیین شده را پرداخت می‌کند و در طرف دیگر، فروشنده (دارنده موقعیت فروش قرارداد آتی) کالا را تحویل خواهد داد.

تاریخچه قرارداد آتی باز می‌گردد به سال ۱۸۴۸ میلادی که در شیکاگو تولیدکنندگان گندم برای فروش محصولات خود نیاز به بازاری داشتند تا معاملات نقدی را انجام دهند، به این معنی که گندم خود را تحویل دهند و پول آن را دریافت کنند. به مرور زمان کشاورزان و واسطه‌ها شروع به نوعی تعهد جهت تبادل کالا و وجه نقد خود در آینده گرفتند و زمینه معاملات آتی را پایه ریزی کردند.
فرآیند تسویه و تحویل قراردادهای آتی کالا طی ۲ مرحله توسط خریداران و فروشندگان انجام می‌شود. بسیاری از مشتریان تصور می‌کنند تنها واریز وجه یا خرید گواهی سپرده به معنای ورود به فرایند تسویه و تحویل قراردادهای آتی کالا است. در حالی که انجام یک مرحله دیگر با عنوان «ثبت فرم درخواست آمادگی تحویل» ضرورت دارد. در مجموع فرآیند تسویه و تحویل شامل دو مرحله است:

• ثبت فرم درخواست آمادگی تحویل
• ایفای تعهد

ثبت فرم درخواست آمادگی تحویل

برای ثبت فرم «درخواست آمادگی تحویل مشتری» می‌توانید از طریق سامانه معاملاتی آنلاین خود اقدام کنید. برای این کار وارد صفحه معاملاتی خود گردیده و از طریق منوی «آتی کالا»، گزینه «آمادگی تحویل» را انتخاب کنید.

سپس در صفحه بعد نام نماد، حجم و جهت موقعیتی را که می‌خواهید وارد فرآیند تحویل کنید، مشخص و گزینه ثبت را انتخاب نمایید.

پس از انتخاب گزینه ثبت، صفحه زیر را مشاهده خواهید کرد.

حال اگر صفحه مرورگر خود را رفرش یا مجدد از طریق منوی ” آتی کالا” قسمت “آمادگی تحویل” را انتخاب کنید، مشاهده خواهید کرد که درخواست شما (چنانچه از لحاظ حجم، نماد و جهت موقعیت درست انتخاب شده باشد) با موفقیت انجام شده است.

برای لغو درخواست نیز می‌توانید از قسمت عملیات، با زدن گزینه ضربدر درخواست تسویه و تحویل خود را حذف کنید. چنانچه درخواست لغو شما انجام شود، نتیجه درخواست به حالت «لغو درخواست» تغییر می‌یابد.

پس از ارسال فرم آمادگی تحویل، بهتر است با واحد معاملات مشتقه کارگزاری مفید (۸۷۲۲۵-۰۲۱) تماس بگیرید، انجام عملیات فوق را اطلاع رسانی کرده و تاییدیه بگیرید.

ایفای تعهد در فرآیند تسویه قراردادهای آتی کالا

مرحله دوم از فرآیند تسویه و تحویل، ایفای تعهد است. در این مرحله خریدار باید بر اساس قوانین بورس کالا، وجه کامل معامله را در حساب عملیاتی خود داشته باشد. فروشنده نیز باید اقدام به خرید گواهی سپرده یا تحویل کالای مدنظر کرده باشد. بدیهی است چنانچه هر یک از این دو فرآیند انجام نشود نکول تلقی می‌شود و مطابق قانون، جریمه‌های مطروح از حساب مشتری کسر می‌گردد.

 اطلاع از تعداد قرارداد تحویل شده

یک روز کاری بعد مشتری می‌تواند با مراجعه به قسمت اسناد حسابداری خود و انتخاب روز سررسید، از تعداد قراردادهایی که منجر به تحویل یا نکول گردیده، مطلع شود.

در صورتی که مشتری فروشنده باشد، هزینه‌های انبارداری گواهی سپرده‌ها از وی کسر می‌گردد.

«~D-Brk ~» کارمزد کارگزار است که از مشتری کسر می‌گردد.

«~P3-Cst ~» وجه واریزی معادل تعداد قراردادهایی است که منجر به تحویل نهایی گردیده است. این مبلغ از حساب خریدار کسر و به حساب فروشنده واریز می‌شود.

«جریمه به نفع مشتری»، جریمه مربوط به نکول طرف مقابل است و بر اساس تعداد قراردادهای نکول محاسبه می‌گردد.

تعداد قراردادهایی که منجر به تحویل نهایی گردیده را می‌توان به صورت زیر محاسبه کرد:

سوالات متداول