قراردادهای آتی دارایی‌های فیزیکی

قرارداد آتی توافقی برای خرید یا فروش دارایی در زمانی مشخص در آینده و با قیمتی مشخص و از پیش تعیین شده است. اولین قراردادهای آتی روی محصولات کشاورزی تعریف شده اما امروزه روی فلزات گران‌بها، دارایی‌های مالی، کالا و … غیره هم تعریف شده است.

قرارداد آتی چیست؟

در قرارداد آتی دو طرف معامله متعهد می‌شوند تا در زمان سررسید، مقداری از یک کالا با استاندارد تعیین شده را با یکدیگر مبادله کنند. در زمان سررسید، خریدار (دارنده موقعیت خرید قرارداد آتی) مبلغ از پیش تعیین شده را پرداخت می‌کند و در طرف دیگر، فروشنده (دارنده موقعیت فروش قرارداد آتی) کالا را تحویل خواهد داد.

 لازم به ذکر است جهت اطمینان طرفین از انجام تعهدات، مکانیزم اخذ وجه تضمین طراحی شده است. همچنین تمام ویژگی‌های قرارداد آتی از جمله زمان سررسید تحویل کالا را بورس مشخص می‌کند.

توجه داشته باشید برای معاملات مشتقه کالا، علاوه بر کد بورسی باید کد معاملاتی مربوطه را نیز داشته باشید. برای دریافت کد آنلاین مشتقه کالا به لینک زیر مراجعه کنید.

لیست دارایی‌های پایه قرارداد آتی

لیستی از دارایی‌های پایه قرارداد آتی در سایت بورس کالای ایران قرار دارد. در حال حاضر قراردادهای آتی زعفران رشته‌ای بریده ممتاز (نگین)، زعفران رشته‌ای درجه یک (پوشال معمولی)، زیره سبز و پسته به ترتیب با نمادهای CS، OSF، SAF و PS وجود دارند که می‌توان امیدنامه یا مشخصات قرارداد هر یک از آن‌ها را در این سایت مشاهده نمایید. همچنین به تازگی قرارداد آتی نقره ، قرارداد آتی صندوق طلا و قرارداد آتی شمش طلا نیز به بازار قراردادهای آتی کالایی اضافه شده است.

برای فهم بهتر این مطلب بهتر است یک نمونه از قراردادهای آتی دارایی فیزیکی همچون پسته را شرح دهیم:

قرارداد آتی پسته

عدم تعیین نرخ پسته مهمترین مشکل کشاورزان است. اغلب، دلالان نرخ پسته را مشخص می‌کنند و کشاورزان اغلب به دلیل سررسید وام‌های دریافتی و کمبود نقدینگی مجبور هستند محصول خود را با قیمت پیشنهادی دلالان به فروش برسانند. شرکت‌های خریدار پسته، زمانی نرخ را برای این محصول تعیین می‌کنند که بخش عمده‌ای از محصول برداشت شده است و در واقع در این مدت دلالان نرخ‌های خود را بر بازار تحمیل کرده‌اند.

در بورس کالای ایران برای معاملات پسته سه بازار وجود دارد که شامل بازار فیزیکی، بازار گواهی سپرده کالایی و بازار قراردادهای آتی است.

بازار قراردادهای آتی برای معاملات پسته

در بازار قراردادهای آتی، ابتدا استانداردهایی برای پسته تعیین می‌شود که از جمله آن می‌توان به پوکی کمتر از ۰٫۵ درصد وزنی یا مغز پسته آزاد کمتر از ۲ درصد وزنی اشاره کرد. حجم و اندازه قرارداد به گونه‌ای تعیین می‌شود که بیشترین تعداد سرمایه‌گذار با توجه به قدرت خریدشان توان ورود به بازار این قرارداد را داشته باشند. 

مهمترین دلیل آن، ورود سرمایه‌گذاران خرد و کاهش ریسک این قراردادها است. بنابراین اندازه هر قرارداد ۱۰۰ کیلوگرم تعیین شده است. همچنین حداقل تغییر قیمت ۱۰۰۰ ریال به ازای هر کیلوگرم است و سقف مجاز موقعیت‌های باز قرادادهای آتی پسته، ۲۵۰ قرارداد در هر نماد معاملاتی برای اشخاص حقیقی و حقوقی می‌باشد.

معمولا چه افرادی در بازار قراردادهای آتی فعالیت می‌کنند؟

با توجه به هدف اصلی استفاده از این قراردادها که پوشش ریسک ناشی از تغییرات قیمت است، فعالان این بازار شامل افرادی است که در بخش تولید و کشاورزی این محصول فعالیت می‌کنند. همچنین شرکت‌های تولیدکننده مواد غذایی نیز از مصرف‌کنندگان عمده این محصول می‌باشند. بنابراین این دسته از فعالان به طور بالقوه می‌توانند در قراردادهای آتی مشارکت نمایند. 

فعالان دیگری هم در بازار معاملات پسته وجود دارند که اشخاصی چون دلالان و واسطه های موجود در بازار پسته و سایر افرادی که به هر دلیلی قصد سفته بازی بر روی این قراردادها را دارند هستند. این افراد که به دنبال کسب فرصت‌های سرمایه‌ گذاری بوده و در عین حال از توان ریسک بالایی برخوردارند نیز می‌توانند از مزایای حضور در این بازار بهره‌مند شوند.

مزایای قراردادهای آتی دارایی‌های فیزیکی

• راه‌اندازی قراردادهای آتی، زمینه لازم برای عقد قراردادهای مدت دار با خریداران خارجی را فراهم ساخته و به جذب مشتریان خارجی کمک خواهد کرد.
• کشف قیمت منصفانه و شفاف در قالب قرارداد آتی و از بستر بورس کالا، به مرجع قیمتی شدن ایران و ارتقاء جایگاه کشور به بازیگر قیمت‌گذار در بازارهای جهانی نیز کمک خواهد کرد که در این صورت سهم ایران از ارزش افزوده جهانی کالای مورد نظر افزایش خواهد یافت.
• علاوه بر این، راه‌اندازی قرارداد آتی و در نتیجه انتشار قیمت‌ها به رفع نابرابری‌های اطلاعاتی که به نفع واسطه‌گران است کمک نموده و جایگاه کشاورزان در بازار را تقویت خواهد کرد.
• از دیگر مزایای قراردادهای آتی می‌توان به اهرم مالی، معافیت مالیاتی و هزینه اندک معاملات اشاره نمود که در ادامه مورد بررسی قرار می‌گیرند.

اهرم مالی، معافیت مالیاتی و هزینه اندک معاملات

• اهرم مالی: به این معنی که سرمایه‌گذار می‌تواند با مبلغ ناچیزی از ارزش یک کالا وارد یک قرارداد آتی با ارزش حدودا ۵ برابری شود.
• معافیت معاملاتی: معاملات قراردادهای آتی در بورس کالای ایران به عنوان ابزار مالی موضوع بند ۲۴ ماده ۱ قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مشمول معافیت مالیاتی است.
• هزینه اندک معاملات: معاملات قراردادهای آتی نسبت به معاملات نقدی از هزینه کمتری برخوردار بوده و مطالعات نشان می‌دهد که معاملات آتی هزینه‌ای معادل ۰٫۱ درصد معاملات نقدی را دارد.

سوالات متداول