نحوه اعمال اوراق اختیار فروش تبعی چگونه است؟

‌اوراق اختیار فروش تبعی نوعی از اوراق بهادار است که در بازار سرمایه ایران و بسیاری دیگر از کشورها معامله می‌شود. در این مطلب قصد داریم تا شما را با نحوه اعمال و فعا‌‌ل سازی اوراق اختیار فروش تبعی بیشتر آشنا کنیم.

دسترسی سریع‌تر به مطالب:

• منظور از اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟
• آشنایی با اصطلاحات اوراق اختیار فروش تبعی
• برای اعمال اوراق اختیار فروش تبعی چه کار باید کرد؟
• تسویه اوراق اختیار فروش تبعی به چه روش‌هایی انجام می‌شود؟
• سوالات متداول

منظور از اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟

ویژگی اوراق اختیار فروش تبعی آن است که شما با در اختیار داشتن آن، این حق را دارید که در تاریخی مشخص، مقداری معین از دارایی خود در یک سهم خاص را با قیمتی که از پیش تعیین شده است به فروش رسانید.

در واقع با خریداین اوراق شما این امکان را خواهید داشت که اگر قیمت سهم پایه موردنظرتان از قیمتی که در این اوراق تحت عنوان «قیمت اعمال» مشخص شده است کمتر شده بود، با اعمال این اوراق، سهم خود را با قیمتی بیشتر (که همان قیمتی است که در این برگه مشخص شده است) به فروش رسانید. از این طریق ریسک خود را مدیریت کرده و آن را کاهش دهید. جزئیات مربوط به قیمت اعمال و تاریخ سررسید هر کدام از اوراق اختیار فروش تبعی‌ در اطلاعیه عرضه آن اوراق مشخص می‌شود. توصیه می‌شود برای کسب اطلاعات بیشتر درباره ساختار بازار سرمایه مطلب آموزش رایگان بورس را مطالعه کنید.

آشنایی با اصطلاحات اوراق اختیار فروش تبعی

سهم پایه: سهامی که اوراق اختیار فروش تبعی بر اساس آن تنظیم شده است، سهام پایه گفته می‌شود.

قیمت اعمال: قیمتی که عرضه‌کننده اوراق اختیار فروش تبعی، متعهد به تسویه آن در تاریخ اعمال خواهد بود.

تاریخ اعمال: تاریخی سررسیدی است که برای اعمال اوراق اختیار فروش تبعی در نظر گرفته می‌شود.

دوره معاملاتی: به بازه زمانی بین اولین روز معاملاتی و آخرین روز معاملاتی اوراق اختیار فروش تبعی گفته می‌شود.

سقف خرید: به حداکثر تعدادی که برای خرید اوراق اختیار فروش تبعی توسط اشخاص حقیقی یا حقوقی تعیین شده است، گفته می‌شود.

قیمت عرضه اوراق تبعی: قیمتی که توسط ناشر اوراق، در بازار فروخته می‌شود.

کل حجم عرضه: به تعداد اوراقی گفته می‌شود که عرضه‌کننده این اوراق منتشر می‌کند.

برای اعمال اوراق اختیار فروش تبعی چه کار باید کرد؟

اولین نکته‌ برای اعمال این نوع از اوراق آن است که از سررسید آن آگاه باشید. زیرا اوراق اختیار فروش تبعی تنها در زمان سررسید خود قابلیت اعمال شدن دارند و بعد از آن دیگر نمی‌توانید از آن‌ها استفاده کنید.

شما به عنوان مشتری کارگزاری مفید برای اعمال اوراق‌ اختیار فروش تبعی‌ خود کافی است تا در زمان سر‌رسید اوراق به سامانه معاملاتی مفید آنلاین کارگزاری مفید مراجعه و درخواست خود را تا قبل از ساعت ۱۴ ظهر روز کاری سررسید ثبت کنید.

برای این کار کافی است تا از راهنمای تصویری زیر استفاده کنید:

توجه داشته باشید که پس از ثبت درخواست اعمال اوراق اختیار فروش تبعی، امکان لغو، حذف و ویرایش آن تا ساعت ۱۴ روز سررسید وجود دارد. بنابراین با دقت و تحلیل کافی این کار را انجام دهید.

شما پس از درخواست اعمال، تنها امکان تغییر نحوه تسویه اوراق تبعی خود را خواهید داشت.

تسویه اوراق اختیار فروش تبعی به چه روش‌هایی انجام می‌شود؟

دارندگان اوراق تبعی می‌توانند دو نوع تسويه را برای بخشی از دارایی خود در اوراق تبعی انتخاب کنند. گزينه‌های قابل انتخاب برای نوع تسويه، «فیزیکی» و «اول نقدی بعد فیزیکی» است. به عنوان مثال اگر فردی  ۱۰٬۰۰۰ ورقه تبعی در اختيار داشته باشد، می‌تواند تعداد ۵٬۰۰۰ برگه از دارایی خود را به شكل «فیزیكی» و تعداد ۵٬۰۰۰ برگه را به شكل «اول نقدی بعد فیزیکی» درخواست اعمال کند. علاوه بر امكان وارد کردن تعداد درخواست برای هر دو نوع تسويه، دو گزينه با عنوان اعمال حداکثری فیزیکی و اعمال حداکثری اول نقدی بعد فیزیکی برای دارندگان این اوراق نیز زير وجود دارد.

با انتخاب اعمال حداکثری فیزیکی تمامی اوراق تبعی معتبر شخص دارنده به شكل فیزیکی تسويه خواهد شد.

بیشتر بخوانید: اختیار فروش تبعی سهام یار

با انتخاب اعمال حداکثری اول نقدی بعد فیزیکی، تمامی اوراق تبعی معتبر شخص دارنده در صورت امكان تسويه نقدی به شكل نقدی و در غير اين صورت به شكل فیزیکی تسويه خواهد شد. کاربران امكان انتخاب فقط يكی از دو گزينه بالا را داشته و با انتخاب آن، امكان ورود تعداد درخواست در هر دو نوع تسويه غير فعال خواهد شد. 

تسویه نقدی اوراق اختیار فروش تبعی تنها با توافق مشتری و عرضه‌کننده امكان‌پذير است. بنابراين پس از دريافت تمامی درخواست‌های اعمال از دارنده اوراق اختيار و دريافت اولويت نوع تسويه از عرضه‌كنندگان، نحوه اعمال برای هر شخص طبق جدول زير تعيين خواهد شد:

۱. تسویه نقدی

به بیان ساده در این نوع از تسویه اوراق اختیار فروش تبعی، در سر‌رسید ما‌به‌التفاوت قیمت اعمال و قیمت پایانی سهام پایه در صورتی که قیمت سهم کمتر از قیمت اعمال باشد، به صورت نقدی و از سوی عرضه کننده به دارنده اوراق‌ پرداخت می‌شود.

در واقع در تسویه نقدی اوراق اختیار فروش تبعی‌، تفاوت قیمت اعمال و قیمت پایانی سهم در روز سر‌رسید به مشتری پرداخت شده و سهام پایه در پرتفوی مشتری باقی می‌ماند.

همان‌طور که در تصویر فوق مشاهده می‌نمایید، این نوع تسویه به صورت اول نقدی بعد فیزیکی ذکر شده است. با انتخاب این حالت، ابتدا تسویه شما در صورت موافقت عرضه‌کننده اوراق اختیار فروش تبعی به صورت نقدی و در غیر این صورت توسط عرضه‌کننده اوراق اختیار فروش تبعی به صورت تسویه فیزیکی اقدام خواهد شد.

تسویه نقدی فقط در صورت پایین‌تر بودن قیمت پایانی سهم اصلی از قیمت اعمال اوراق فروش در سررسید امکان‌پذیر خواهد بود.

۲. تسویه فیزیکی

در این نوع از تسویه اوراق اختیار فروش تبعی، عرضه‌کننده اوراق موظف است تا سهام پایه فرد را با قیمت توافق‌شده در قرارداد عرضه اوراق‌ اختیار فروش تبعی‌، از دارنده آن خریداری کند.

به بیان ساده‌تر در تسویه فیزیکی اوراق‌ اختیار فروش تبعی‌، سهام پایه فرد به قیمت اعمال اوراق از دارنده آن خریداری می‌شود و وجه مورد نظر به او پرداخت می‌شود و در نتیجه دارایی سهام پایه مشتری در آن سهم از پرتفوی او برداشته می‌شود.

در تسویه فیزیکی اوراق اختیار فروش به قیمت سهام پایه و قیمت اعمال اوراق توجه کافی داشته باشید. به این دلیل که اگر قیمت سهم بالاتر از قیمت اعمال باشد، همچنان امکان اعمال اوراق اختیار فروش در تسویه فیزیکی وجود دارد.

۳. تسویه ترکیبی

در این نوع تسویه مشتری می‌تواند هر دو نوع تسویه ممکن را برای بخشی از دارایی خود در اوراق تبعی انتخاب نماید. به عنوان مثال مشتری می‌تواند مشخص کند که چه مقدار از دارایی به صورت فیزیکی تسویه شود و چه مقدار نیز اول به صورت تسویه نقدی و بعد به صورت فیزیکی اعمال شود.

چند نکته درباره اعمال اوراق اختیار فروش تبعی:

• مبلغ حاصل از تسویه اوراق اختیار فروش تبعی به مانده حساب شما در سامانه‌های آنلاین اضافه می‌گردد.
• در صفحه اعمال اوراق اختیار فروش تبعی در پنل کاربری‌تان در کارگزاری مفید، تنها لیست اوراقی را مشاهده می‌کنید که در کارگزاری مفید خریداری کرده‌اید.
• نحوه تسویه اوراق اختیار فروش تبعی‌ توسط عرضه‌کننده آن تعیین می‌شود. بنابراین اگر در صفحه اعمال این اوراق در سامانه معاملاتی مفید آنلاین کارگزاری مفید امکان انتخاب یک نوع از دو حالت تسویه اوراق‌ اختیار فروش تبعی‌ (تسویه نقدی و تسویه فیزیکی) وجود داشت، به این معنا است که آن اوراق‌ تنها قابلیت تسویه به همان روش را دارند.
• در هنگام اعمال اوراق اختیار فروش تبعی کارمزد معامله انجام شده به این ترتیب دریافت خواهد شد: تسویه فیزیکی ۰.۵۵ درصد (۰.۰۵ کارمزد اعمال و ۰.۵ مالیات) و تسویه نقدی ۰.۰۵ درصد ( کارمزد اعمال)

به عنوان مثال

توجه داشته باشید که غالبا در اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی‌ نوع تسویه توسط صادر کننده اوراق تبعی مشخص می‌گردد. اما در صورتی که امکان انتخاب نوع تسویه توسط خریدار اوراق اختیار فروش تبعی وجود داشته باشد شما می‌توانید با توجه به تحلیل خود اقدام کنید.

به طور مثال در تاریخ 15 بهمن 99 قیمت سهم پترول دارای صف فروش با قیمت 9230 ریال بوده و قیمت اعمال اوراق تبعی آن به قیمت 14730 موجود است. در تسویه نقدی این اوراق، شرکت صادر کننده ما به التفاوت دو قیمت گفته شده را به تعداد اوراق تبعی مورد اعمال قرار گرفته پرداخت می‌کند و سهام شما در دارایی شما باقی خواهد ماند. و در صورت تسویه فیزیکی شرکت صادر کننده به تعداد اوراق تبعی‌ اعمال شده، با قیمت تعیین شده در اوراق تبعی‌، سهام شما را خریداری می‌کند. در این مثال به نظر می‌رسد اعمال با تسویه فیزیکی در صورت امکان روش بهتری باشد.

سوالات متداول