تسویه اختیار در مفید آنلاین

اختیار معامله یکی از ابزارهای مالی است که به سرمایه‌گذاران امکان مدیریت ریسک و کسب سود از تغییرات قیمت دارایی‌ها را می‌دهد. این قرارداد بین دو طرف، یعنی خریدار و فروشنده، منعقد می‌شود. در ادامه به انواع اختیار معامله و نحوه تسویه آن می‌پردازیم.

معاملات اختیار معامله به اوایل قرن هجدهم در اروپا و آمریکا بازمی‌گردد. در دهه ۱۸۹۰ میلادی، انجمن کارگزاران و معامله‌گران اختیار خرید و فروش شکل گرفت و نقش مهمی در توسعه این ابزار مالی ایفا کرد. در آوریل ۱۹۷۳، بورس شیکاگو به‌طور رسمی بازار اختیار معامله سهام را تحت عنوان بورس اختیار معامله شیکاگو تأسیس کرد. این اقدام پایه‌گذار شکل‌گیری بازاری انحصاری برای قراردادهای اختیار معامله بود و نقش بسزایی در گسترش آن داشت.

مفهوم اختیار معامله

اختیار معامله (Option) یک قرارداد دو طرفه است که به خریدار آن اجازه می‌دهد تا مقدار معینی از یک دارایی را در زمان و قیمت تعیین‌شده خریداری یا به فروش برساند. برخلاف قراردادهای آتی، در اختیار معامله، خریدار ملزم به اجرای قرارداد نیست و می‌تواند از حق خود صرف‌نظر کند. این قراردادها در دو نوع اصلی اختیار خرید و اختیار فروش وجود دارند.

انواع قراردادهای اختیار معامله

اختیار خرید (Call Option): این نوع قرارداد به خریدار حق می‌دهد که دارایی پایه را با قیمت معین و در زمانی مشخص در آینده خریداری کند. 

اختیار فروش (Put Option): این قرارداد به خریدار اجازه می‌دهد که دارایی پایه را در یک تاریخ مشخص با قیمت معین به فروش برساند.

ارزش‌گذاری اختیار معامله

ارزش قرارداد اختیار معامله به چند عامل بستگی دارد که شامل قیمت فعلی دارایی پایه، قیمت اعمال، نوسانات بازار و مدت زمان باقی‌مانده تا تاریخ انقضا است. معامله‌گران با تحلیل این عوامل و استفاده از مدل‌هایی مانند بلک-شولز، ارزش اختیار معامله را تعیین می‌کنند.

روش تسویه اختیار معامله

قراردادهای اختیار به سه روش تسویه می‌شوند:

تسویه نقدی: در این روش، قیمت مبنای دارایی پایه در زمان تسویه، ملاک تسویه خواهد بود. تسویه نقدی یک روز کاری پس از تاریخ سررسید قرارداد انجام می‌شود و در صورت توافق هر دو طرف (خریدار و فروشنده)، قرارداد اعمال می‌شود. در این حالت، دارایی به صورت فیزیکی منتقل نمی‌شود و مابه‌التفاوت قیمت قرارداد و قیمت دارایی پایه در زمان تسویه به حساب طرفین واریز می‌گردد. اگر امکان تسویه کسری از قرارداد به‌صورت نقدی وجود داشته باشد، بخشی از قرارداد نقدی و باقی به‌صورت فیزیکی تسویه خواهد شد.

تسویه فیزیکی: این روش که در روز سررسید قرارداد صورت می‌گیرد، دارایی پایه میان خریداران و فروشندگان منتقل می‌شود. برای اجرای این نوع تسویه، وجود دارایی پایه در پرتفوی فروشنده اختیار خرید و خریدار اختیار فروش الزامی است. در صورت نبود دارایی پایه، تسویه به صورت نقدی انجام خواهد شد.

دارندگان موقعیت اختیار خرید که درخواست تسویه فیزیکی دارند، لازم است حساب خود را به میزان مبلغ مورد نیاز برای تسویه شارژ کنند. این مبلغ با استفاده از فرمول زیر قابل محاسبه است.

تسویه ترکیبی: همان‌طور که در تسویه نقدی اشاره شد، در صورتی که بخشی از دارایی به‌صورت نقدی و بخشی دیگر به‌صورت فیزیکی تسویه شود، قرارداد اختیار به‌صورت ترکیبی از تسویه نقدی و فیزیکی انجام خواهد شد.

نحوه تسویه نقدی اختیار معامله سهام در مفید آنلاین

برای تسویه نقدی قراردادهای اختیار معامله در مفید آنلاین،‌ نیاز است یک روز قبل از تاریخ سررسید قرارداد، بخش «تسویه اختیار» را انتخاب کنید.

پس از کلیک بر روی گزینه «درخواست تسویه نقدی»، از ستون «آخرین مهلت ثبت درخواست» زمان مجاز برای ارسال درخواست اعمال مشخص شده است. در این بخش می‌توانید با توجه به تعداد موقعیت‌های باز اقدام به ثبت درخواست کنید. توجه داشته باشید تنها مشتریانی که در سود باشد می‌توانند وارد فرآیند تسویه نقدی شوند. پس از تکمیل فرم مربوطه بر روی گزینه «ثبت درخواست تسویه نقدی» کلیک کنید. پس از پایان مهلت ثبت درخواست، باید منتظر اعلام نتایج تسویه نقدی باشید. 

در این بخش، با کلیک بر روی آیکون چرخ‌دنده و انتخاب تیک کنار هر گزینه، می‌توانید ستون‌های موجود را اضافه یا حذف کنید.

در فرم یاد شده گزینه‌هایی وجود دارد که می‌تواند بر دارایی شما تاثیرگذار باشد. در نتیجه بهتر است با مفهوم هر یک از این گزینه‌ها آشنا شوید. موارد موجود در این فرم به شرح زیر است:

موافقت با تسویه به کسر: با فعال کردن این گزینه تنها بخشی از قرارداد شما که امکان تسویه نقدی دارد، به صورت نقدی تسویه خواهد شد. به عنوان مثال در صورتی که اندازه قرارداد ۱۰۰۰ سهم (یک قرارداد) باشد ولی تعداد سهم قابل تخصیص جهت تسویه نقدی ۷۵۰ سهم باشد، برای آن ۷۵۰ سهم، تسویه نقدی انجام شده ولی برای الباقی ۲۵۰ سهم باقی مانده، فرآیند تسویه نقدی انجام نمی‌شود و به عبارتی ۲۵۰ سهم مانده، سوخت می‌شود. 

اعمال حداکثری:  با کلیک بر روی این گزینه، در روز تسویه نقدی، تمامی موقعیت‌های باز شما در نماد موردنظر تسویه خواهند شد.

تعداد درخواست برای تسویه: در این قسمت، می‌توانید تعداد موقعیت‌هایی که مایل به تسویه نقدی‌ آن‌‌ها هستید را مشخص کنید.

نحوه تسویه فیزیکی اختیار معامله سهام

برای تسویه فیزیکی قرارداد اختیار، نیاز است تا در روز سررسید قرارداد، درخواست تسویه فیزیکی را از طریق سامانه معاملاتی خود ثبت کنید.

معمولا زمان تسویه فیزیکی یک روز پس از انجام و مشخص شدن نتایج تسویه نقدی آغاز می‌شود. برای ثبت درخواست تسویه فیزیکی اختیار معامله می‌توانید به سربرگ «درخواست تسویه فیزیکی اختیار» مراجعه کنید.

در این فرم نیز می‌توان وضعیت‌های مختلفی را برای تسویه فیزیکی انتخاب کرد. کارایی هرکدام از این گزینه‌ها به شرح زیر است:

موافقت با تسویه در زیان/بی‌تفاوت: با فعال کردن این گزینه اعمال قرارداد شما حتی هنگامی که در حالت زیان یا بی‌تفاوت باشد هم انجام خواهد شد. توجه داشته باشید که اگر قرارداد شما در زیان باشد ولی این گزینه را فعال نکرده باشید، حتی پس از ثبت درخواست نیز موقعیت‌های شما تسویه نخواهد شد.

اعمال حداکثری: پس از فعال‌سازی این گزینه همه موقعیت‌های باز شما در نماد مورد نظر، به صورت فیزیکی اعمال خواهد شد. دقت داشته باشید که تعداد موقعیت‌های باز، بر اساس تعداد موقعیت‌های باقی‌مانده شما پس از انجام تسویه نقدی نمایش داده خواهد شد.

تعداد درخواست برای تسویه: در این کادر هر تعداد از موقعیت‌های خود را که تمایل به تسویه فیزیکی آن‌ها دارید، مشخص می‌کنید.

پس از تکمیل فرم و انتخاب گزینه «ثبت درخواست تسویه فیزیکی اختیار»، درخواست شما ثبت خواهد شد و نیاز است منتظر اعلام نتایج تسویه فیزیکی از سوی مدیریت فناوری بورس باشید. به طور معمول، به‌روزرسانی در روز کاری بعد صورت می‌گیرد.

تاریخچه درخواست‌ها

در این بخش امکان بررسی تاریخچه درخواست‌های تسویه با جستجوی نماد و فیلتر کردن تاریخ وجود دارد. همچنین این بخش شامل اطلاعاتی از جمله، نام نماد، تاریخ تسویه فیزیکی، اندازه قرارداد، اعمال قیمت، موقعیت باز خرید در تاریخ تسویه نقدی و … می‌شود. 

به کمک قسمت تسویه اختیار در مفید آنلاین با دسترسی به اطلاعات به‌روز و امکان تسویه آسان، سرمایه‌گذاران می‌توانند در تاریخ سررسید، قراردادهای اختیار معامله خود را مدیریت کنند. همچنین آگاهی از نحوه تسویه و استفاده صحیح از این قابلیت، به معامله‌گران کمک می‌کند تا از فرصت‌های سرمایه‌گذاری مناسب‌تری بهره‌مند شوند و استراتژی‌های معاملاتی خود را به‌صورت دقیق‌تری پیاده‌سازی کنند.

سوالات متداول