بازار دارایی های فکری فرابورس

بازار دارایی های فکری یکی از بازارهای زیر مجموعه شرکت فرابورس ایران بوده و از آن با عنوان «بورس ایده» نیز یاد می‌شود. این بازار با هدف تنوع بخشیدن به ابزارهای نوین مالی، زمینه‌ای را فراهم می‌‌کند تا مبتکران و مخترعان بتوانند ایده‌ها و ابداعات خود را به مرحله تجاری‌سازی برسانند. این سازوکار هم می‌تواند نقش حمایتی از مخترعین را داشته باشد و هم تامین‌کننده صنایعی باشد که ممکن است به این اختراعات و ایده‌ها نیاز داشته باشند.

اصطلاح دارایی فکری برای طیفی از تولیدات نوآورانه که توسط افراد یا شرکت‌ها ایجاد شده استفاده ‌می‌‌گردد. از جمله این موارد می‌توان به حق اختراع، حق نشر، علائم تجاری،  طرح‌های صنعتی، برند، فرمول‌های خاص، حق انحصار،  آثار ادبی و هنری و … اشاره نمود.

تاریخچه

پیشینه قوانین مربوط به دارایی‌ های فکری در ایران به سال ۱۳۰۴ باز می‌گردد. در این سال قانون علائم صنعتی و تجاری و سپس در سال ۱۳۱۰ قانون ثبت علائم و اختراعات مصوب شد. در نهایت در سال ۱۳۳۷ آیین‌نامه اصلاحی اجرای قانون ثبت علائم تجاری و اختراعات تصویب و ابلاغ گردید. قانون حمایت حقوق مؤلفان و نویسندگان و هنرمندان نیز در سال ۱۳۴۸ تصویب گردید. تا به امروز نیز قوانین و مصوبه‌هایی با محوریت دارایی های فکری اجرایی شده است. 

زمزمه‌های تشکیل بازار دارایی های فکری از سال ۱۳۹۱ به منظور تنوع بخشی به ابزارهای مالی نوین شکل گرفت. نهایتا در اواخر سال ۱۳۹۲ با تدوین قوانین و مقررات، در بازار سوم فرابورس رسما فعالیت خود را آغاز کرد.

اوراق بهادار مبتنی بر دارایی‌ فکری

اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فکری به طور کلی به صورت زیر تقسیم بندی می‌شود:

• حق ثبت اختراع: حقی انحصاری است که در قبال اختراع انجام شده به مخترع یا نماینده قانونی او اعطا می‌شود.
• نشان تجاری: نشانی که کالا یا خدمات یک شرکت را از کالاها و خدمات شرکت‌های دیگر متمایز می‌سازد.
• طرح‌های صنعتی: طرح صنعتی جنبه ظاهری کالا را مشخص می‌کند. طرح می‌تواند شامل خصوصیات سه‌بعدی یا دوبعدی مانند الگوی کالا باشد. 
• حق انحصاری اثر: شامل حقوق اعطا شده به خلق کنندگان آثار هنری و ادبی است.
• سایر موارد: شامل انواع ارقام گیاهی، تحقیق بنیادی و کاربردی، علائم جغرافیایی و…

رویه اجرایی بازار معاملات مبتنی بر دارایی فکری

اگر دارندگان اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فکری، تمایل به عرضه حقوق مادی دارایی خود را داشته باشند، می‌توانند به روش زیر عمل کنند.

در ابتدا با مراجعه به یکی از شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری، تامین سرمایه دارای مجوز از سازمان بورس و یا کارگزاری‌های عضو فرابورس ایران مدارک خود را ارائه نمایند. این مدارک شامل اوراق شناسایی مخترع طرح، اوراق شناسائی مالک حقوق مادی ناشی از دارایی فکری (شخص حقیقی یا حقوقی) و اوراق مربوط به ثبت دارایی فکری نزد اداره کل ثبت مالکیت صنعتی ایران است. سپس شرکت مشاور سرمایه‌گذاری یا تأمین سرمایه، درخواست عرضه متقاضی را به همراه مدارک مذکور به فرابورس ایران ارائه می‌کند.

بیشتر بخوانید: بازار توافقی فرابورس

نقل و انتقال اوراق مبتنی بر دارایی‌ فکری

اگر شخص یا شرکتی بخواهد دارایی خود را عرضه کند باید با روش‌‌های نقل و انتقال این اوراق آشنا باشند. در حال حاضر نقل و انتقال این دسته از اوراق بهادار به چهار روش کلی انجام می‌پذیرد:

• عرضه اوراق بهادار شرکت‌های سهامی خاص مبتنی بر دارایی فکری
• عرضه مستقیم و بی‌واسطه اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فکری
• عرضه حق بهره‌برداری اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فکری برای مدت‌زمان معین
• عرضه حق بهره‌برداری اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فکری برای مقدار معین

روش اول: عرضه اوراق بهادار شرکت‌های سهامی خاص مبتنی بر دارایی فکری

اولین گام، تاسیس یک شرکت سهامی خاص مبتنی بر اساسنامه فرابورس توسط شرکت یا کارگزاری واسط نزد مرجع ثبت شرکت‌ها است. سپس می‌بایست مالکیت حق اختراع ثبت شده در دفترخانه اسناد رسمی به شرکت تاسیس شده منتقل گردد. در مرحله بعد مدارک مورد نظر مانند آگهی روزنامه رسمی شرکت، سند انتقال مالکیت دارایی فکری و سایر مدارک مورد نیاز برای عرضه سهام شرکت، به فرابورس جهت بررسی ارائه می‌شود. در نهایت پس از جلب موافقت، عرضه سهام انجام خواهد شد.

روش دوم: عرضه مستقیم و بی‌واسطه اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فکری

در این روش درخواست انتقال همیشگی دارایی فکری و کلیه حقوق ناشی از آن بر اساس “دستورالعمل سپرده‌گذاری و معامله اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فکری در فرابورس ایران” و مطابق با “دستورالعمل اجرایی معاملات مبتنی بر مذاکره اوراق بهادار فرابورس” توسط متقاضی به شرکت فرابورس ارائه می‌شود. سپس این اوراق از طریق بیع یا صلح حق مالی به خریداران جدید منتقل می‌گردد.

روش سوم: عرضه حق بهره‌برداری اوراق بهادار مبتنی بر دارایی‌ فکری برای مدت‌ زمان معین

در این روش ابتدا باید متقاضی درخواست بهره‌برداری از این اوراق برای مدت‌زمان معین را به فرابورس ارائه کند. سپس معامله در قالب قرارداد معامله یا صلح برای استفاده به خریدار منتقل می‌گردد.

روش چهارم: عرضه حق بهره‌برداری اوراق بهادار مبتنی بر دارایی فکری برای مقدار معین

این روش نیز روندی مشابه با روش سوم دارد. متقاضی درخواست خود را به شرکت فرابورس ارائه می‌کند سپس معامله در قالب قرارداد معامله یا صلح به خریدار منتقل می‌گردد.

سوالات متداول