آشنایی با گره معاملاتی در بورس

اگر اخبار بازار سرمایه را دنبال می‌کنید، احتمالا شنیده‌اید که نمادی دچار گره معاملاتی شده است. اما این مفهوم دقیقا به چه معناست و چه زمانی گره معاملاتی رخ می‌دهد؟

فرض کنید تعداد زیادی از معامله‌گران، یک نماد را برای فروش قرار داده‌اند. با وجود محدودیت دامنه نوسان در بورس، پس از گذشت چند روز تعداد بسیار کمی از سفارش‌ها انجام می‌شود. به عبارت دیگر خریداری برای آن نماد وجود ندارد و معامله چندانی نیز انجام نمی‌گیرد. در این حالت اصطلاحا گفته می‌شود که نماد در صف فروش قفل شده است. به همین علت، قیمت سهم تغییر چندانی نخواهد کرد. این موضوع برای صف خرید نیز مصداق دارد. اگر شرایط ذکر شده طی چند جلسه معاملاتی ادامه یابد، نماد دچار گره معاملاتی شده است.

ماده ۲۵ دستورالعمل معاملات در بورس

در حالت کلی و  مطابق ماده ۲۵ دستورالعمل معاملات در بورس، چنانچه یکی از حالت‌های زیر رخ دهد، نماد مشمول گره معاملاتی خواهد شد:

• یک نماد معاملاتی به‌رغم برخورداری از صف خرید یا صف فروش در پایان جلسه معاملاتی (حداقل معادل یک برابر حجم مبنا برای شرکت‌هایی با ۳ میلیارد سهم و بیشتر و دو برابر حجم مبنا برای سایر شرکت‌ها) به علت عدم تقارن قیمت‌های درخواست خرید و فروش، حداقل به مدت ۵ جلسه معاملاتی متوالی مورد معامله قرار نگیرد یا متوسط معاملات روزانه آن در این دوره (به‌استثنای معاملات در بازار معاملات عمده)، کمتر از ۵ درصد حجم مبنا باشد.
• کلیه معاملات یک نماد معاملاتی در ۵ جلسه معاملاتی متوالی در سقف دامنه نوسان روزانه قیمت باشد به شرطي كه متوسط حجم معاملات پنج جلسه معاملاتي متوالي (به‌استثناي معاملات در بازار معاملات عمده) كمتر از 5 درصد حجم مبنا باشد.
• کلیه معاملات یک نماد معاملاتی در ۵ جلسه معاملاتی متوالی در کف دامنه نوسان روزانه قیمت باشد ه شرطي كه متوسط حجم معاملات پنج جلسه معاملاتي متوالي (به‌استثناي معاملات در بازار معاملات عمده) كمتر از 5 درصد حجم‌مبنا باشد.

قابل ذکر است برای شرکت‌هایی با سرمایه کمتر از ۱۵۰ ميليارد ريال، مقررات گره معاملاتی به تشخیص مدیرعامل سازمان بورس می‌تواند اعمال نشود.

چگونه از لیست شرکت‌هایی که مشمول گره معاملاتی شده‌اند مطلع شویم؟

لیست نمادهایی که مشمول گره معاملاتی شده‌اند، معمولا در قالب پیام ناظر در سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران (tsetmc.com) اطلاع رسانی خواهد شد. 

همچنین کارگزاری‌ها نیز در سامانه‌های معاملاتی آنلاین خود مانند ایزی تریدر این پیام‌های ناظر را اطلاع رسانی می‌کند. 

علاوه بر این، می‌توان با مراجعه به سایت شرکت بورس اوراق بهادار تهران (tse.ir) نیز از نمادهایی که دچار گره معاملاتی شده‌اند، باخبر شد.

بازگشایی و دامنه نوسان در رفع گره معاملاتی

نمادهایی که بر اساس تشخیص ناظر بازار مشمول دستورالعمل رفع گره معاملاتی می‌شوند، در جلسه‌ی معاملاتی بعدی، ابتدا به صورت حراج ناپیوسته با دو برابر دامنه نوسان روزانه بازگشایی خواهند شد. پس از کشف قیمت، در گام بعدی با مکانیزم حراج پیوسته، در بازه دامنه عادی نوسان روزانه معامله می‌گردند. همچنین در راستای تسهیل این روند، روز بعد از اطلاع‌رسانی، حجم مبنا در جلسه معاملاتی حذف می‌شود. بعد از رفع گره معاملاتی یا خاتمه دوره پیش‌بینی شده، حجم مبنا دوباره در محاسبه قیمت پایانی سهام لحاظ می‌گردد.

 توجه به این نکته ضروری است که اگر در دوره حراج ناپیوسته معامله‌ای صورت نپـذیرد یـا بـه دلیـل غیـر‌عادی بودن قیمت کشف شده یا حجم اوراق بهادار معاملـه شـده، معـاملات انجام شده در دوره حراج ناپیوسته توسط ناظر بازار تایید نگردد، به تشخیص بـورس و پـس از اطلاع رسانی، حراج ناپیوسته برای یکبار دیگر قابل تکرار است. به هر ترتیب در صورت عدم کشف قیمت، آخرین قیمـت پایـانی نمـاد، قیمت مرجع در دوره حراج پیوسته خواهد بود. 

حراج ناپیوسته، شرایطی است که در آن، تطبیق قیمت سفارش فروشنده و خریدار انجام می‌گیرد، اما عملا معامله‌ای انجام نمی‌شود. به عنوان مثالی برای حراج ناپیوسته، می‌توان به پیش‌گشایش جلسات معاملاتی که بین ساعات ۰۸:۴۵ الی ۰۹:۰۰ انجام می‌شود، اشاره کرد. همچنین منظور از حراج پیوسته شرایطی است که به محض تطبیق قیمت سفارش فروشنده و خریدار، معامله انجام می‌شود. غالب معاملات انجام شده در طول روز بر روی نمادها در چارچوب حراج پیوسته انجام می‌گردد.

بیشتر بخوانید: معاملات الگوریتمی چیست؟

بررسی یک نمونه

برای درک بهتر مفهوم رفع گره معاملاتی به این مثال توجه کنید. نماد «اپرداز» بیش از پنج روز متوالی و تا تاریخ ۱۴۰۰/۰۳/۱۸ از صف فروش خارج نشده است. همچنین حجم معاملات آن نیز اندک بوده است. در این شرایط، طبق قوانین سازمان بورس این نماد مشمول گره معاملاتی شده است. قیمت پایانی نماد در انتهای روز ۱۸ خرداد، ۲۱,۱۱۷ ریال بوده است. روز معاملاتی بعد در مرحله پیش گشایش با دامنه نوسان دو برابر یعنی ۱۰ درصد بازگشایی و سفارش‌‌گیری انجام گرفته است. پس از کشف شدن قیمت بر پایه‌ی دامنه نوسان ۱۰درصدی، در زمان باقیمانده تا پایان جلسه معاملاتی دامنه نوسان عادی (۶ درصدی) نسبت به قیمت کشف شده اعمال شده و معاملات بر اساس آن ادامه پیدا نموده است.

لازم به ذکر است تمام اطلاعات ذکر شده را می‌توان از طریق پیام ناظر هر نماد و همچنین در بخش سابقه در سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران (tsetmc.com) مطالعه نمود. 

 سرمایه گذاری در بورس، همواره یکی از بهترین گزینه های سرمایه‌گذاری در ایران بوده است. برای انجام معاملات موفق و کسب سود از معاملات بورس، باید قوانین و مقررات بسیاری را در کنار روش‌های مختلف تحلیل مانند تحلیل تکنیکال، تحلیل بنیادی و تابلوخوانی آموخت که این کار نیازمند صرف زمان و هزینه است. اگر فرصت یادگیری این موارد را ندارید، اما به دنبال کسب سود از بورس هستید، اقدام به سرمایه گذاری در صندوق های سرمایه گذاری نمایید.

سوالات متداول