تعریف اندیکاتور در تحلیل تکنیکال

اگر تمایل دارید در بورس سرمایه گذاری کنید، باید توجه داشته باشید که رمز موفقیت در این بازار، شناسایی فرصت‌های سرمایه گذاری در زمان درست است. برای دستیابی به این هدف، تاکنون ابزارهای مختلفی نظیر اندیکاتور‌ها و روش‌های مختلفی مثل «تحلیل تکنیکال»، «تحلیل بنیادی» و «تابلوخوانی» معرفی شده‌اند که هر یک دارایی مزایا و معایبی هستند. در ادامه این مطلب ابتدا با تحلیل تکنیکال آشنا شده و سپس به بررسی اندیکاتور‌ها که جزو مهمترین و کاربردی‌ترین ابزارهای تحلیل تکنیکال هستند، می‌پردازیم.

منظور از تحلیل تکنیکال چیست؟

در یک تعریف ساده تحلیل تکنیکال یک روش نموداری برای تحلیل رفتار قیمت است. اگر به نمودار قیمت سهام در بازار دقت کرده باشید، خواهید دید این نمودار از دو مؤلفه قیمت و زمان تشکیل ‌شده است. بنابراین نمودار قیمت سهم، نشان‌دهنده مکان هندسی نقاطی است که از دو عامل قیمت و زمان تشکیل ‌شده‌اند.

اندیکاتور به چه معناست؟

واژه «اندیکاتور»، به معنای «شاخص» یا «نشانگر» است. اندیکاتورها در واقع ابزارهایی هستند که با اعمال یک‌سری روابط ریاضی مشخص، روی قیمت سهم یا حجم معاملات یا هر دو شکل می‌گیرند و از آن‌ها برای هشدار، پیش بینی و تایید تحلیل استفاده می‌شود. آشنایی با اندیکاتورهای مختلف به تحلیلگران کمک می‌کند تا سرعت و دقت تحلیل‌های خود را افزایش دهند.

مثلا یکی از اندیکاتورهای مشهور و نسبتا ساده تحلیل تکنیکال، اندیکاتور «میانگین متحرک ساده» است. هر نقطه روی این اندیکاتور، میانگین قیمت در چند دوره گذشته (مثلا ۱۰ روز گذشته) را نمایش می‌دهد. از اندیکاتور میانگین متحرک ساده برای شناسایی روند سهم استفاده می‌شود. به این صورت که اگر در حال رشد باشد، نشان‌دهنده روند صعودی و اگر در حال کاهش باشد، نشان‌دهنده روند نزولی است. در تصویر زیر دو اندیکاتور میانگین متحرک ۱۰ روزه و ۵۰ روزه نمایش داده شده است.

اندیکاتور میانگین متحرک ساده

اندیکاتورها از چه اطلاعاتی استفاده می‌کنند؟

همانطور که اشاره شد، اطلاعات ورودی اندیکاتورها از داده‌های قیمت، حجم معاملات و تغییرات آن‌ها در روزهای گذشته تشکیل می‌شود. لذا بهتر است پیش از یادگیری اندیکاتورهای مختلف، ابتدا با انواع قیمت سهم آشنا شوید. به طور کلی ۴ نوع قیمت برای یک دارایی در یک بازه زمانی تعریف می‌شود.

• بیشترین قیمت (High): منظور، بالاترین قیمتی است که نماد در آن بازه زمانی به خود دیده است.
• کمترین قیمت (Low): نشا‌ن‌دهنده پایین‌ترین قیمتی است که نماد در آن بازه زمانی به خود دیده است.
• قیمت آغازین (Open): قیمت اولین معامله‌ای را نمایش می‌دهد که در آن بازه زمانی انجام شده است.
• قیمت پایانی (Close): نشان‌دهنده میانگین موزون قیمت معاملات یک نماد است که با توجه به حجم مبنا محاسبه می‌شود. برای آشنایی بیشتر با قیمت پایانی، مقاله «قیمت آخرین معامله و قیمت پایانی» را مطالعه کنید.

انواع اندیکاتورها

اندیکاتورها را با توجه به ویژگی‌هایی که دارند، می‌توان به روش‌های مختلف دسته‌بندی کرد. کافیست یک جستجو کوتاه در وبسایت‌های مختلف داشته باشید تا این مطلب را مشاهده کنید. در این مقاله به معرفی دو روش دسته‌بندی اندیکاتورها که شهرت بیشتری دارند، می‌پردازیم.

روش اول دسته بندی

در این روش، تمامی اندیکاتورهایی که تاکنون معرفی شده‌اند، در ۴ دسته «روند»، «اسیلاتور»، «حجم» و «بیل ویلیامز» قرار می‌گیرند. در ادامه با هر یک از این موارد بیشتر آشنا می‌شویم.

۱- روندها (Trends)

برخی اندیکاتورها، روند بازار یا جهت قیمت را نشان می‌دهند. به این معنا که مشخص می‌کنند قیمت یک دارایی در کدام یک از وضعیت‌های صعودی، نزولی یا خنثی قرار دارد.

مشهورترین اندیکاتورهای ترند عبارتند از:

• اندیکاتور میانگین متحرک یا مووینگ اوریج
• اندیکاتور بولینگر باند
• قسمتی از اندیکاتور ایچیموکو

میانگین متحرک یا مووینگ اوریج

یکی از روش‌های پرطرفدار برای مشاهده روند تغییرات قیمت استفاده از اندیکاتور میانگین متحرک است. این ابزار بر اساس دوره زمانی تعریف شده، میانگینی از قیمت‌های گذشته نماد را محاسبه کرده و منحنی آن را نمایش می‌دهد. میانگین متحرک انواع مختلفی دارد که دو نوع از آن‌ها نسبت به سایرین کاربرد بیش‌تری در تحلیل تکنیکال دارند:

۱. میانگین متحرک ساده (SMA): در میانگین متحرک ساده، قیمت‌های چند دوره قبل با هم جمع شده و به تعداد تقسیم می‌شود.

۲. میانگین متحرک نمایی (EMA): در محاسبه میانگین متحرک نمایی، قیمت‌های مربوط به دوره‌های اخیر تاثیر بالاتری در محاسبه میانگین دارند. به بیان دیگر هنگام میانگین گرفتن از قیمت‌ها، وزن تاریخ‌های اخیر بیشتر از دوره‌های قبل است.

نمودار زیر میانگین متحرک نمایی

برای آشنایی بیشتر با اندیکاتور میانگین متحرک، مقاله «میانگین متحرک یا مووینگ اوریج چیست؟» را مطالعه بفرمایید.

اندیکاتور بولینگر باند

اندیکاتور باند بولینگر از سه خط تشکیل می‌شود. خط میانی، منحنی میانگین متحرک قیمت بوده که به صورت معمول از میانگین ۲۰ روزه برای این کار استفاده می‌شود. دو خط دیگر که در بالا و پایین خط میانگین متحرک قرار می‌گیرند، خطوطی هستند که به صورت پیش‌فرض، دو انحراف معیار با خط میانگین فاصله دارند.

اندیکاتور ایچیموکو

ایچیموکو یک ابزار جامع تحلیل تکنیکال است که به عقیده بسیاری از تحلیلگران می‌تواند به تنهایی نیازهای یک تریدر را برطرف کند. به کمک اندیکاتور ایچیموکو می‌توان محدوده حمایت و مقاومت را تعیین کرد، جهت و قدرت روند را تشخیص داد و بر اساس آن، نقاط مناسب برای ورود و خروج به سهم را تشخیص داد. اندیکاتور ایچیموکو از ۵ جز تشکیل شده است.

• تنکانسن (Tenkan Sen)
• کیجونسن (Kijun Sen)
• چیکو اسپن (Chikou Span)
• سنکو اِی (Senkou Span A)
• سنکو بی (SENKOU SPAN B)

با مطالعه مقاله «آشنایی با اجزای اندیکاتور ایچیموکو» می‌توانید با هر یک از این موارد بیشتر آشنا شوید.

با تحلیل رفتار اجزای ایچیموکو می‌توان موقعیت‌های مناسب برای خرید یا فروش یک نماد را شناسایی کرد. علاوه بر این، ایچیموکو کاربردهای دیگری نیز دارد که برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• بررسی نقاط حمایت و مقاومت
• شناسایی جهت و قدرت روند
• مشخص کردن حد ضرر
• شناسایی نقاط برگشت قیمت نماد

در صورتی که تمایل دارید با هر یک از موارد فوق آشنا شوید، مقاله «تحلیل تکنیکال به کمک ایچیموکو» را مطالعه بفرمایید.

۲- اسیلاتورها (Oscillators)

اسیلاتورها یا نوسانگرها به مجموعه‌ای از اندیکاتورها اطلاق می‌شود که هدفشان درک و سنجش میزان هیجان خریداران و فروشندگان است. در حقیقت اسیلاتورها، دماسنج هیجانات خریداران و فروشندگان فعال در یک دارایی هستند. اسیلاتورها حول یک خط مرکزی یا میان سطوح معینی نوسان می‌کنند. از این رو می‌توان آن‌ها را به دو دسته اسیلاتورهای مرکزی و نواری تقسیم کرد.

همان‌طور که اشاره شد دو لغت اندیکاتور و اسیلاتور مترادف نیستند. بلکه اسیلاتورها یکی از زیر مجموعه‌های اندیکاتورها محسوب می‌شوند.

اسیلاتورهای مرکزی

در اسیلاتورهای مرکزی منحنی در بالا و پایین یک نقطه یا خط مرکزی نوسان می‌کند. از این اندیکاتورها برای شناسایی قدرت یا ضعف روند قیمت استفاده می‌شود. به‌طوری‌که حرکت به بالای خط مرکزی تغییر قیمت صعودی و حرکت به پایین خط مرکزی تغییر قیمت نزولی را نشان می‌دهد. اندیکاتور MACD و ROC نمونه‌هایی از یک اسیلاتور مرکزی هستند که بالا و پایین خط صفر نوسان می‌کنند.

اندیکاتور MACD

MACD (مک دی) مخفف Moving Average Convergence Divergence است. همان‌گونه که از نام آن برداشت می‌شود، این اندیکاتور «واگرایی» و «همگرایی» میانگین متحرک قیمت را نشان می‌دهد. MACD از دو منحنی و یک نمودار میله‌ای تشکیل شده است. منحنی قرمز نشان‌دهنده «خط سیگنال» و منحنی آبی نشان‌دهنده «خط MACD‌» است. همچنین «اختلاف این دو منحنی» در هر نقطه، توسط نمودار میله‌ای نمایش داده می‌شود.

اندیکاتور MACD روی ایزی چارت

برای آشنایی بیشتر با اندیکاتور MACD مقاله «آشنایی با اندیکاتور MACD» را مطالعه بفرمایید.

اسیلاتورهای نواری

این اسیلاتورها برای شناسایی سطوح اشباع خرید و اشباع فروش طراحی شده‌اند. اسیلاتورهای نواری برای بازارهایی که روند مشخص ندارند یا محدوده‌ای جهت معامله دارند بهتر عمل می‌کنند. اندیکارتور RSI و اندیکاتور استوکاستیک، دو نمونه از اسیلاتورهای نواری هستند.

اندیکاتور RSI

اندیکاتور RSI شاخصی است که با نوسان بین دو عدد صفر و صد، اطلاعات مفیدی را در مورد روند معاملات، محدوده‌های اشباع خرید و فروش و … به ما می‌دهد. در RSI نوارهای اشباع خرید و اشباع فروش به‌ترتیب در ۷۰ و ۳۰ تنظیم می‌شوند. به طوری که اگر منحنی RSI به زیر ۳۰ برود نمایانگر قیمت در منطقه اشباع فروش است و اگر این منحنی بالای ۷۰ قرار گیرد نمایانگر قیمت در منطقه اشباع خرید است.

برای آشنایی بیشتر با اندیکاتور RSI مقاله «آشنایی با اندیکاتور RSI» را مطالعه بفرمایید.

اندیکاتور استوکاستیک (Stochastic)

استوکاستیک مشابه اندیکاتور RSI رفتار می‌کند و دامنه حرکت آن بین ۰ تا ۱۰۰ است. با این تفاوت که منطقه اشباع خرید بالای ۸۰ و منطقه اشباع فروش زیر ۲۰ است. اندیکاتور استوکاستیک از دو خط K% که خط سریع و D% که خط آهسته یا کند نام دارد، تشکیل شده است. تقاطع این دو خط، سیگنال‌های خرید یا فروش را صادر می‌کند. به این صورت که اگر خط K%، خط D% را از پایین به سمت بالا قطع کند، سیگنال خرید است. اگر خط K%، خط D% را از بالا به سمت پایین قطع کند، سیگنال فروش است.

اندیکاتور ATR

بازار سهام در دوره‌هایی دچار نوسانات شدید قیمتی می‌شود که جهت روند مشخصی برای سهام قابل شناسایی نیست. در این مواقع، استفاده از اندیکاتورهای نوسانی می‌تواند به افراد کمک کند تا حداکثر سود ممکن را کسب کنند. یکی از پرکاربردترین اندیکاتورهای نوسانی، اندیکاتور «Average True Range» است. این اندیکاتور میانگین دامنه نوسانات قیمت را در یک بازه زمانی مشخص بررسی می‌کند. وقتی نوسانات قیمت افزایش می‌یابد، اندیکاتور ATR نیز به سمت بالا حرکت می‌کند و بالعکس، با کاهش نوسانات، اندیکاتور ATR به سمت پایین افت می‌کند.

۳- حجم (Volume)

دسته‌ای از اندیکاتورها هستند که علاوه بر قیمت، حجم و ارزش معاملات را نیز مورد بررسی قرار می‌دهند. مثلا در روندهای صعودی، افزایش حجم و ارزش معاملات نشانه استحکام روند است. در مقابل اگر در روند صعودی شاهد کاهش حجم معاملات باشیم، نشانه واگرایی، ضعف روند و احتمال برگشت قیمت است.

«اندیکاتور جریان سرمایه (MFI)»، «اندیکاتور حجم تعادلی (OBV)» و «اندیکاتور تجمع و توزیع (A/D)» نمونه‌هایی از اندیکاتورهای مرتبط با حجم هستند.

۴- اندیکاتور بیل ویلیامز (Bill williams)

مجموعه‌ای از اندیکاتورهایی که بیل ویلیامز خالق آن‌ها بوده و به احترام تلاش‌های وی در یک خانواده قرار گرفته‌اند. این اندیکاتورها مبتنی بر استراتژی‌هایی هستند که نخستین بار توسط بیل ویلیامز ارائه شد. بیل ویلیامز برای اینکه بتواند درک صحیحی از روانشناسی بازار داشته باشد، روش معامله‌ای مختص به خود را توسعه داد. روشی که مبنایش استفاده از راهی منطقی برای تحلیل بازار و برهان غیرمنطقی آشفتگی است. شناخته شده‌ترین اندیکاتور این خانواده عبارتند از:

• Accelerator Oscillator
• Alligator
• Awesome Oscillator
• Fractals
• Gator Oscillator
• Market Facilitation

اندیکاتورها را به‌گونه‌ای دیگر نیز می‌توان تقسیم‌بندی کرد:

در یک روش دیگر، می‌توان اندیکاتورها را به «پیشرو» و «تاخیری» تقسیم‌بندی کرد. «اندیکاتورهای پیشرو» برای پیش‌بینی وضعیت آینده قیمت به کار می‌روند. در حالی که «اندیکاتورهای تاخیری» گزارشی از تاریخچه قیمت یک دارایی ارائه می‌دهند و مشخص می‌کنند که چرا قیمت در مکان فعلی قرار گرفته است. 

اندیکاتور تاخیری (Laging)

این اندیکاتورها در روندهای بلندمدت بهترین قابلیت را دارند و در کوتاه‌مدت اخطارهای تغییرات قیمت را نمی‌دهند و صرفا به ما نشان می‌دهند که قیمت در روند صعودی یا روند نزولی قرار دارد. اندیکاتور MACD یکی از انواع اندیکاتورهای تاخیری است.

توجه کنید که اندیکاتورهای تاخیری معمولا اخطارهای خرید و فروش را دیر صادر می‌کنند. بنابراین اگر قصد سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت دارید، بهتر است صرفا به اندیکاتورهای تاخیری بسنده نکرده و از سایر اندیکاتورها و روش‌های تحلیل استفاده کنید.

اندیکاتور پیشرو (Leading)

این نوع از اندیکاتورها برای پیش‌بینی سریع‌تر روندها و تغییر جهت‌هایی که بعدا ممکن است رخ دهد، به شما بیشتر کمک می‌کنند. اندیکاتورهای پیشرو اساساً وظیفه اندازه‌گیری میزان خرید و فروش‌های هیجانی در یک دارایی را بر عهده دارند. «اندیکاتور شاخص قدرت نسبی» یک اندیکاتور پیشرو است.

چگونه می‌توان اندیکاتورها را رسم کرد؟

برای رسم اندیکاتورهای مختلف می‌توانید از «سامانه ایزی تریدر» و «نرم افزار مفید تریدر» استفاده کنید.

– رسم در سامانه ایزی تریدر

برای رسم فیبو‌ناچی در سامانه ایزی تریدر، پس از مراجعه به d.orbis.easytrader.ir، در نوار سمت راست روی گزینه ایزی چارت کلیک کنید.

از نوار بالا روی گزینه «اندیکاتورها» کلیک کرده و اندیکاتور مدنظر خود را جستجو کنید.

– رسم در نرم‌افزار مفیدتریدر

مفید تریدر (MofidTrader) نسخه بومی شده نرم افزار محبوب متاتریدر ۵ است که توسط شرکت کارگزاری مفید و تحت لیسانس و پشتیبانی شرکت MetaQuotes به بازار سرمایه ایران معرفی شده است. این نرم‌افزار به دلیل ارائه قابلیت‌های فراوان و داشتن محیط کاربری ساده، مورد توجه تحلیل‌گران بازار بورس قرار گرفته است.

برای استفاده از مفید تریدر باید ابتدا در وبسایت کارگزاری مفید حساب تحلیلگری ایجاد کنید. سپس نرم‌افزار آن را دانلود کرده و نصب نمایید. برای آشنایی با مراحل انجام این کار، مقاله «روش جدید ایجاد حساب مفید تریدر» را مطالعه کنید.

پس از ورود به نرم‌افزار، از نوار بالا روی گزینه insert کلیک کنید. سپس نشانگر ماوس را روی Indicators نگه دارید. با انجام این کار لیست جدیدی نمایش داده می‌شود. در آن لیست، چهار گزینه «Trends»، «Oscillators»، «Volumes» و «Bill williams» وجود دارد که با قرار نشانگر ماوس روی آن‌ها، لیست اندیکاتورهای مربوطه نمایش داده می‌شود.

تغییر تنظیمات اندیکاتورها و اسیلاتورها

اگر قصد تغییر داده‌های ورودی یا خروجی اندیکاتورها و اسیلاتورهای مختلف را داشته باشید، می‌توانید مطابق تصویر زیر، گزینه «تنظیمات» را انتخاب کنید. سپس پنجره جدیدی برای شما به نمایش در می‌آید که با تغییر داده‌های مختلف آن، می‌توانید نحوه نمایش اندیکاتور را شخصی‌سازی کنید.

سوالات متداول