مهم‌ترین قوانین حاکم بر معاملات
برای فعالیت در هر زمینه‌ای ابتدا باید با قوانین و مقررات حاکم بر آن آشنا باشیم. در خصوص فعالیت در بازار سرمایه و خرید و فروش اوراق بهادار نیاز است تا با قوانین معاملات و مواردی همچون ساعت معاملات، وضعیت نماد و … آشنا شویم.
قوانین مربوط به ساعت معاملات
برای بررسی ساعت معاملات انواع اوراق بهادار ابتدا باید مفهوم پیش گشایش را بدانیم. پیش گشایش به حالتی گفته می‌شود که امکان ثبت، ویرایش و حذف سفارشات خریدوفروش در بازار وجود دارد، اما معامله‌ای انجام نمی‌شود و به‌محض اتمام پیش گشایش، معاملات آغاز می‌شود.
با شروع زمان معاملات، اگر سفارش‌های خرید و فروشی با قیمت یکسان وجود داشته باشد، معامله آن‌ها به ترتیب زمانی سفارش‌های ثبت‌شده انجام می‌شود. طبق قوانین، زمان پیش‌گشایش و معاملات در بازار سرمایه ایران به شرح زیر است:
| عنوان | پیش گشایش | معاملات | روزهای کاری |
|---|---|---|---|
| شرکت های بورسی | ۸:۴۵ تا ۹ | ۹ تا ۱۲:۳۰ | شنبه تا چهارشنبه |
| شرکت های فرابورس | ۸:۴۵ تا ۹ | ۹ تا ۱۲:۳۰ | شنبه تا چهارشنبه |
| صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله سهامی و مختلط | ۸:۴۵ تا ۹ | ۹ تا ۱۲:۳۰ | شنبه تا چهارشنبه |
| صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله با درآمد ثابت بورس | ۸:۴۵ تا ۹ | ۹ تا ۱۵ | شنبه تا چهارشنبه |
| صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله با درآمد ثابت فرابورس | ۸:۲۵ تا ۸:۳۰ | ۸:۳۰ تا ۱۵ | شنبه تا چهارشنبه |
| گواهی سپرده کالایی سکه تمام بهار آزادی تحویل یک روزه | ۱۱:۳۰ تا ۱۲ | ۱۲ تا ۱۵ | شنبه تا چهارشنبه |
| صندوق های کالایی (صندوق سرمایه گذاری مبتنی بر طلا) | ۱۱:۳۰ تا ۱۲ | ۱۲ تا ۱۵ | شنبه تا چهارشنبه |
| گواهی سپرده کالایی محصولات کشاورزی (زیره، زعفران و پسته) | ۸:۴۵ تا ۹ | ۹ تا ۱۵ | شنبه تا چهارشنبه |
قوانین مربوط به زمان معاملات
وضعیت نماد
مطابق قوانین، با توجه به امکان سفارش‌گذاری، ویرایش و حذف سفارش و یا امکان انجام معاملات، نمادها در وضعیت‌های زیر قرار می‌گیرند:
- وضعیت مجاز نشان‌دهنده این است که شرایط عادی است و امکان سفارش گذاری، ویرایش و حذف وجود دارد و معامله نیز انجام می‌شود.
- وضعیت ممنوع و ممنوع-متوقف مربوط به زمانی است که امکان اینکه سفارشی ثبت شود، وجود ندارد. در این حالت معامله‌ای هم انجام نمی‌شود.
- وضعیت مجاز- محفوظ مشابه پیش گشایش است. یعنی امکان سفارش گذاری و ویرایش و حذف وجود دارد ولی معامله انجام نمی‌شود. معمولاً زمانی که نماد در حال بازگشایی است برای کشف قیمت، در وضعیت مجاز-محفوظ قرار می‌گیرد.
- مجاز-متوقف نیز حالتی است که به‌ندرت توسط ناظر بازار برای نمادی اعمال می‌شود و فقط در آن امکان ارسال سفارش وجود دارد.
قوانین مربوط به وضعیت نمادها در معاملات روزانه
محدوده قیمت
برای ارسال سفارش خرید یا فروش در نمادهای بازار سرمایه، یک بازه قیمتی مشخص شده است. بازه قیمتی هر روز با توجه به قیمت پایانی روز قبل و دامنه مجاز نوسان آن تعیین می‌شود. در شرایط خاص و با توجه به قوانین و مقررات، زمانی که نماد در حال بازگشایی باشد، امکان سفارش‌گذاری بدون محدودیت دامنه نوسان وجود دارد.
این‌گونه موارد معمولاً توسط ناظر بازار اعلام می‌شود. درصورتی‌که نمادی دارای بازارگردان باشد، دامنه نوسان آن می‌تواند دو برابر حالتی شود که بازارگردان نداشته باشد. در حالت کلی، دامنه نوسان نمادهای بازار سرمایه به شرح جدول زیر است:
سوالات متداول
در قوانین معاملات پیش گشایش به حالتی گفته می‌شود که امکان ثبت، ویرایش و حذف سفارشات خرید و فروش در بازار وجود دارد، اما معامله‌ای انجام نمی‌شود.
زمان پیش‌گشایش شرکت‌های فرابورسی ۸:۴۵ تا ۹:۰۰ و انجام معاملات از ساعت ۹:۰۰ الی ۱۲:۳۰ است.
با شروع زمان معاملات، اگر سفارش‌های خرید و فروشی با قیمت یکسان وجود داشته باشد، معامله آن‌ها به ترتیب زمانی سفارش‌های ثبت‌شده انجام می‌شود.
بازه قیمتی هر روز با توجه به قیمت پایانی روز قبل و دامنه مجاز نوسان آن تعیین می‌شود. در شرایط خاص و با توجه به قوانین و مقررات، زمانی که نماد در حال بازگشایی باشد، امکان سفارش‌گذاری بدون محدودیت دامنه نوسان وجود دارد.
