نکاتی که باید درباره اوراق مشارکت بدانید

در مطلب «سود اوراق مشارکت چقدر است؟» برایتان مفهوم و کاربرد اوراق مشارکت در سرمایه‌گذاری‌ را توضیح دادیم. گفتیم که اوراق مشارکت، اوراق بهادار با نام یا بی‌نامی است که با قیمت و مدت معین ‌و برای تأمین بخشی از منابع مالی مورد نیاز طرح‌های مورد نظر دولت، شهرداری‌ها، شرکت‌های بزرگ دولتی و خصوصی و تحت نظارت بانک مرکزی جهت تأمین مالی آن‌ها منتشرشده و بازپرداخت آن توسط دولت یا بانک‌ها تضمین می‌شود.

ریسک و بازده

همان‌طور که قبلا هم گفتیم، بین ریسک و بازده رابطه مستقیم وجود دارد. اوراق مشارکت، با توجه به اینکه بازدهی تضمین شده دارند، ریسکی را متوجه سرمایه‌گذار نمی‌کنند. بنابراین بازده مورد انتظار آن‌ها هم در مقایسه با سایر انواع اوراق بهادار کمتر است.

 سود اوراق مشارکت

سود تضمین‌شده اوراق مشارکت، به‌صورت علی‌الحساب به دارنده اوراق پرداخت می‌شود. به این معنا که پس از پایان پروژه و در سررسید نهایی، ناشر اوراق موظف است سود قطعی پروژه را محاسبه کرده و درصورتی‌که سود قطعی پروژه، بیشتر از سود علی‌الحساب پرداختی به خریداران اوراق باشد، مابه‌التفاوت را به آن‌ها پرداخت نماید. البته، درصورتی‌که سود قطعی پروژه، از سود علی‌الحساب پرداختی کمتر باشد، جبران مابه‌التفاوت بر عهده ضامن اوراق مشارکت‌ است. بنابراین ضرر و زیانی از این بابت، متوجه خریدار این اوراق نیست.

معافیت مالیاتی سود اوراق مشارکت

سود اوراق مشارکت، معاف از پرداخت مالیات است. این موضوع نیز یکی از جذابیت‌های سرمایه‌گذاری در این اوراق محسوب می‌شود.

اوراق مشارکت بی‌نام

اوراق مشارکت‌، خیلی کم بی‌نام منتشر شده و فردی که این اوراق را در اختیار دارد، مالک آن شناخته می‌شود. بنابراین باید از اوراق مشارکت بی‌نام نیز همانند اسکناس و بلکه بیشتر از آن، مراقبت کرد. البته، بانک‌ها معمولا این امکان را برای خریداران اوراق مشارکت‌ بی‌نام فراهم می‌کنند که بتوانند اوراق خریداری شده را نزد بانک، به امانت بگذارند تا از مواردی مانند سرقت، آتش‌سوزی و… در امان باشد. گفتنی است اخیرا اوراق مشارکت‌ منتشر شده با نام است و در بازار سرمایه مورد معامله قرار می‌گیرد.

پرداخت سود اوراق مشارکت

سود اوراق مشارکت، در فواصل زمانی تعیین‌شده (مثلاً یک‌ماهه یا سه‌ماهه) و از طریق برگه‌هایی که همراه اوراق مشارکت‌، به خریدار تحویل می‌شود، به وی پرداخت می‌شود. درصورتی‌که فرد اوراق مشارکت را نزد خود نگهداری کند، هنگام تحویل برگه‌های دریافت سود به بانک، باید اصل اوراق مشارکت‌ را هم به همراه داشته باشند تا مالکیت فرد بر این اوراق، توسط بانک احراز شود.

البته، همان‌طور که گفته شد، خریدار اوراق مشارکت می‌تواند اوراق خود را نزد بانک به امانت گذارده و با پرداخت کارمزد جزئی، از بانک بخواهد تا سود اوراق را در سررسیدهای تعیین‌شده، به‌صورت منظم به حسابش واریز کند.

سررسید اوراق مشارکت

با توجه به اینکه طرح‌هایی که برای تأمین مالی آن‌ها، اوراق مشارکت منتشر می‌شود، معمولا طرح‌هایی زمان‌بر هستند، اوراق مشارکت‌ اغلب با سررسیدهای سه تا چهارساله منتشر می‌شوند؛ اما اگـر خریدار اوراق به هر دلیل، قبل از سررسید به پول خود نیاز پیدا کند، می‌تواند با مراجعه به یکی از شعب بانکی که اوراق را از آن خریداری کرده، ضمن تحویل اوراق مربوطه به بانک، اصل پول خود را دریافت نماید. طبیعتاً سودهای دریافتی تا تاریخ تحویل اوراق به بانک نیز به‌عنوان سود دوره مشارکت، متعلق به فـرد است.

معمولا در صورت تسویه زودتر از موعد، بانک‌ها نرخ سود قابل پرداخت به مشتری را اندکی کاهش داده (مثلاً از ۲۰ درصد به ۱۹ درصد) و مابه‌التفاوت نرخ جدید با نرخ پرداختی تا آن زمان را از مشتری دریافت می‌کنند.

فروش اوراق مشارکت

درصورتی‌که اوراق مشارکت‌ در بورس یا فرابورس نیز پذیرفته شده باشند، دارنده این اوراق می‌تواند برای فروش آن‌ها قبل از سررسید، به یکی از شرکت‌های کارگزاری بورس مراجعه کرده و نسبت به فروش اوراق خود اقدام کند. در این صورت، طبیعتاً اوراق مشارکت‌ نیز همانند سهام، براساس قیمتی که در بورس برای آن متقاضی وجود داشتـه باشد، فروختـه خواهد شد و سود دارنده اوراق مشارکت‌ نیز از بابت تسویه زودتر از موعد، کاهش نمی‌یابد. یادآوری می‌شود که اوراق مشارکت‌های با نام که در بازار بدهی بورس اوراق بهادار تهران پذیرش شده‌اند در قیمت تعادلی توسط خریداران و فروشندگان مورد معامله قرار گیرند. قیمت تعادلی معامله اوراق مذکور به «نرخ بهره اوراق»، «زمان سررسید»، «تعداد کوپن‌های سالانه» و «نرخ بهره بازار» بستگی دارد.

کارمزد معاملات اوراق مشارکت

با خریدوفروش اوراق مشارکت درصدی به‌عنوان کارمزد معاملات از حساب سرمایه‌گذار کسر می‌شود. البته کارمزد مذکور بسیار کم بوده و در حال حاضر کارمزد خرید حدود ۰.۰۷ درصد قیمت اوراق و کارمزد فروش هم حدود ۰.۰۷ درصد قیمت اوراق است. در مجموع کارمزد حاصله حدودا ۰.۱۴ درصد قیمت اوراق خواهد بود.

به صورت کلی برای به دست آوردن مبلغ کارمزد معامله، نیاز است تا میزان درصد کارمزد را در قیمت هر سهم و تعداد مورد درخواست سهام، ضرب کرده تا مبلغ کارمزد به دست آید و در صورت نیاز اقدام به خرید یا فروش این اوراق کنید.

تفاوت اصلی اوراق مشارکت و سهام 

سرمایه‌گذاران با خرید اوراق مشارکت در انجام طرح‌های عمرانی به میزان سرمایه‌ای که پرداخت می‌کنند، مشارکت می‌کنند. یکی از تفاوت‌های این اوراق با سهام و سایر اوراق در تضمین پرداخت سود است.

تفاوت دیگر اوراق مشارکت با سهام در حق رأی است. سهامداران می‌توانند در تمامی مجامع شرکت کنند و دارای حق رای هستند. اما دارندگان اوراق مشارکت حق رای ندارند. همچنین، در اوراق مشارکت، ناشر به عنوان بدهکار محسوب می‌شود.

سوالات متداول