فرآیند تسویه و تحویل قرارداد‌های اختیار معامله کالا

اختیار معامله به نوعی از قراردادها اطلاق می‌شود که بر اساس آن، خریدار اختیار معامله می‌تواند مقدار مشخصی از دارایی پایه را با مبلغ معین و در زمان مشخصی در آینده از فروشنده اختیار معامله خریداری کند و یا بالعکس. به طور کلی قرارداد اختیار معامله به دو نوع اختیار خرید و اختیار فروش تقسیم می‌گردد. در هر کدام از این دو نوع قرارداد، دو طرف خریدار و فروشنده با یکدیگر وارد معامله می‌شوند. 

نکته‌ای که باید در نظر گرفت، این موضوع است که اختیار معامله کالا با اختیار معامله سهام متفاوت است. بنابراین، توصیه می‌شود در صورت تمایل برای آشنایی با اختیار معامله سهام مقاله «اختیار معامله سهام» را مطالعه کنید.

با توجه به اهمیت این دسته از قراردادها در ادامه به توضیح فرآیند تسویه اختیار معامله کالا می‌پردازیم. فرآیند تسویه و تحویل این قراردادها کالا طی ۲ مرحله انجام می‌شود:

مرحله اول، ثبت فرم اعمال اختیار معامله توسط خریدار

خوب است بدانید که در میان نمادهای اختیار معامله، تنها نمادهایی که در سود باشند وارد فرآیند تحویل و تسویه اختیار معامله می‌شوند.

در حال حاضر در بازار آتی کالا، شما می‌توانید در اختیار معامله کالاهایی مثل سکه طلا، زعفران و صندوق‌های مبتنی بر طلا، اقدام به اخذ موقعیت خرید و فروش کنید.

سمت خریدار اختیار معامله‌های در سود، باید طی زمان اعلام شده توسط بورس (تا ۱۵ دقیقه پس از پایان بازار آخرین روز معاملاتی) نسبت به ثبت فرم اعمال اختیار در سامانه آنلاین خود اقدام و سپس طی تماسی با واحد مشتقه کارگزاری مفید (۸۷۲۲۵-۰۲۱) این موضوع را اطلاع‌رسانی کند. برای این کار وارد صفحه معاملاتی خود شده و از منوی «اختیار معامله کالا»، گزینه «اعمال اختیار» را انتخاب کنید. حال می‌توانید مراحل تسویه اختیار معامله را ادامه دهید.

در صفحه بعد نام نماد، حجم و جهت موقعیتی را که می‌خواهید اعمال کنید، مشخص و ثبت کنید.

چنانچه موارد مذکور به درستی انتخاب شده باشند، درخواست با موفقیت ثبت می‌شود. برای اطلاع از نتیجه درخواست، صفحه مرورگر خود را رفرش یا مجددا گزینه «اعمال اختیار» را انتخاب کنید. برای حذف درخواست خود نیز می‌توانید در ستون عملیات، علامت ضربدر را انتخاب کنید. 

مرحله دوم، ایفای تعهد

چنانچه نماد اختیار خریدی در سود بوده و خریدار نیز اعمال اختیار را ثبت کرده باشد، باید مبلغ قیمت اعمال به علاوه هزینه‌های تسویه و تحویل اختیار معامله توسط خریدار به حساب در اختیار بورس کالا واریز شود. سپس گزینه انتقال وجه را انتخاب و نوع انتقال را «آتی به اختیار (آپشن)» تعیین و مبلغ انتقال را وارد کند. در نهایت با انتخاب گزینه «ارسال درخواست» به قسمت اختیار معامله منتقل خواهد شد. 

سمت فروشنده این نوع از اختیارها نیز باید طی فرصت اعلام شده توسط بورس کالا، گواهی سپرده مربوطه را خریداری کرده و در کد بورسی خود داشته باشد. سپس بورس کالا فرآیند تسویه و تحویل اختیار معامله را انجام داده و انتقال وجه از حساب خریدار به فروشنده و همچنین انتقال دارایی گواهی سپرده از حساب بورسی فروشنده به خریدار را انجام می‌دهد.

در خصوص نمادهای اختیار فروش نیز تنها نمادهایی که در سود باشند وارد فرآیند تحویل می‌شوند. برای این نمادها سمت خریدار باید در کد بورسی خود دارایی پایه مربوطه را تهیه کرده باشد. سمت فروشنده نیز به اندازه قیمت اعمال و هزینه‌های تسویه و تحویل در حساب اختیار معامله وجه آزاد داشته باشد. 

چنانچه سمت فروشنده نمادهای اختیار معامله نکول کند، بورس اقدام به تسویه نقدی نمادها خواهد کرد. سپس تفاوت قیمت اعمال و قیمت دارایی پایه به علاوه جریمه‌های مقرر را از حساب فروشنده کسر و به حساب خریدار واریز می‌کند.

ذکر این نکته ضروری است که چنانچه سمت خرید اعمال اختیار را اعلام کرده باشد و علی‌رغم ایفای تعهد طرف مقابل، خود نسبت به ایفای تعهد اقدام نکرده باشد، به خریداران اختیار خرید برای شارژ حساب و خریداران اختیار فروش برای تهیه گواهی سپرده مربوطه، تا پایان روز کاری بعد فرصت مجدد داده می‌شود.

سوالات متداول