بررسی شاخص های بورس و مقایسه آن ها

شاخص های بورس از جمله مواردی است که همواره مورد توجه معامله‌گران و سرمایه‌گذاران بازار سرمایه و یا حتی عموم مردم جامعه قرار می‌گیرد. هر شاخص، اطلاعات و کارکرد خاص خود را دارد. فعالین بازار سرمایه با بررسی شاخص ها و مقایسه آن ها، یک شمای کلی از وضعیت کنونی بازار به دست آورده و می‌توانند با بررسی وضعیت فعلی و گذشته شاخص، روند آینده آن را پیش‌بینی کنند.

هر یک از معامله‌گران بازار سرمایه با استفاده از روش و منطق مربوط به خود فعالیت می‌کنند. در حالت کلی برخی با استفاده از تحلیل بنیادی اقدام به خرید و فروش سهام می‌کنند، برخی با استفاده از تحلیل تکنیکال، برخی با اتکا به تابلوخوانی و بررسی پارامترهای تابلوی یک سهم و از همه اصولی تر برخی با استفاده از ترکیب این روش‌ها. فعالین بازار سرمایه در هر گروهی از موارد فوق هم که قرار بگیرند، برای مقایسه وضعیت کلی بازار سرمایه با گذشته و پیش‌بینی وضعیت آینده بازار، از شاخص ها استفاده می‌کنند. این شاخص ها هستند که به معامله‌گر کمک می‌کنند ضمن درک وضعیت کنونی، با دید کلی و بازتر در بازار فعالیت کنند.

مفهوم شاخص چیست؟

شاخص در واقع معیاری است که بر اساس آن می‌توان چیزی را اندازه‌گیری کرد. به عنوان مثال، شاخص کیفیت هوا (AQI)، شاخصی است که برای گزارش روزانه کیفیت هوا به کار می‌رود و بر اساس آن می‌توان تمیز یا آلوده بودن هوا را تشخیص داد. در این شاخص، غلظت چند آلاینده اصلی (مانند مونوکسید کربن، دی اکسید گوگرد و …) سنجیده می‌شود و با توجه به آن‌ها، کیفیت هوا مشخص می‌شود.

در بورس نیز شاخص های متعددی تعریف شده است که هر کدام از آن‌ها، از منظر خود وضعیت بازار بورس را توصیف می‌کنند. عدد مربوط به هر یک از شاخص های بورس نیز بر اساس فرمول مربوط به خود تعیین می‌شود.

شاخص های پرکاربرد در تابلوخوانی کدام‌اند؟

شاخص های بورس در یک تقسیم‌بندی اولیه در دو گروه شاخص اصلی و شاخص صنایع قرار می‌گیرند. در صفحه اول سایت TSETMC.com که به عنوان مرجع اصلی تابلوخوانی در نظر گرفته می‌شود. اطلاعات مربوط به شاخص‌های منتخب، مانند شاخص کل، شاخص قیمت (وزنی-ارزشی)، شاخص کل (هم‌وزن)، شاخص قیمت (هم وزن)، شاخص آزاد شناور، شاخص بازار اول و شاخص بازار دوم، ارائه شده‌است. با انتخاب هر شاخص، جزئیات مربوط به آن نیز نمایش داده می شود. تصویر زیر، نمایی از بخش شاخص های منتخب این سایت را نشان می‌دهد.

در ادامه به بررسی شاخص ها پرداخته می‌شود.

بررسی شاخص کل

شاخص کل یا شاخص قیمت و بازده نقدی که به اختصار TEDPIX نامیده می‌شود (TEDPIX سرواژه Tehran Exchange Dividend and Price Index است)، پرکاربردترین شاخص بین فعالین بازار سرمایه است و همان شاخصی است که در رسانه‌ها بررسی شده و از آن به عنوان شاخص بورس یاد می‌شود. این شاخص بیانگر سطح عمومی قیمت‌ها و سود نقدی سهام شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس است و نشان‌دهنده میانگین بازده سرمایه‌گذاران در بورس است.

ارزش هر شرکت، وزن آن شرکت در محاسبه شاخص کل است؛ به عبارت دیگر، هر چه شرکتی بزرگ‌تر باشد و سرمایه بیشتری داشته باشد، تأثیر بیشتری بر شاخص دارد. به همین خاطر ممکن است در یک روز بیشتر سهم‌های بازار سرمایه منفی باشند، اما چند سهم بزرگ مثبت باشد و همین موضوع باعث مثبت شدن  شاخص کل هم می شود.

 از طرفی، همان‌طور که اشاره شد، این شاخص نشان‌دهنده میانگین بازده سرمایه‌گذاران در بورس است و افزایش شاخص کل طی یک بازه زمانی، به معنای سودآوری همه شرکت‌ها نیست؛ بلکه ممکن است قیمت سهام برخی از شرکت‌ها در این بازه کاهش داشته باشند. برعکس این موضوع نیز ممکن است اتفاق بیافتد. یعنی شاخص کل طی یک بازه زمانی کاهش یافته باشد، اما قیمت سهام برخی از شرکت‌ها افزایش داشته باشد.

بررسی شاخص قیمت (وزنی-ارزشی)

این شاخص، نشان‌دهنده سطح عمومی قیمت‌های سهام شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس است. تفاوت این شاخص با شاخص کل در این است که در شاخص کل علاوه بر افزایش قیمت سهم، سود نقدی نیز لحاظ می‌شود ولی در شاخص قیمت، سود نقدی لحاظ نمی‌شود.

مشابه شاخص کل، ارزش شرکت‌ها، مبنای وزن دهی آن‌ها در این شاخص است و در نتیجه شرکت‌های بزرگ، تأثیر بیشتری بر این شاخص دارند. به این معنا که تغییرات قیمت سهام شرکت‌های بزرگتر، ارزش شاخص قیمت را بیشتر تحت تأثیر قرار می‌دهد.

بررسی شاخص کل هم وزن

شاخص کل، بیانگر سطح عمومی قیمت‌ها و سود نقدی سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس است و نشان‌دهنده میانگین بازده سرمایه‌گذاران در بورس است. در شاخص کل هم‌وزن، وزن همه شرکت‌ها یکسان در نظر گرفته می‌شود و به عبارت دیگر، شرکت‌ها با ارزش‌های مختلف، تأثیر یکسانی بر این شاخص دارند.

سرمایه‌گذاران برای رسیدن به درک درست‌تری از وضعیت کل بازار سرمایه، باید شاخص کل هم وزن را به صورت همزمان با شاخص کل بررسی کنند. چرا که در شاخص کل هم وزن، ضعف شاخص کل مبنی بر تأثیرگذاری اندازه شرکت بر شاخص، از بین رفته است.

بررسی شاخص قیمت هم وزن

شاخص قیمت، نشان‌دهنده سطح عمومی قیمت‌های سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس است. در شاخص قیمت هم وزن، وزن همه شرکت‌ها یکسان در نظر گرفته می‌شود و شرکت‌های کوچک و بزرگ تاثیر یکسانی بر شاخص دارند. 

بررسی شاخص آزاد شناور

شاخص آزاد شناور، شاخص قیمت را بر مبنای تعداد سهام شناور تعیین می‌کند و در واقع آن دسته از سهام شرکت‌ها را مبنای محاسبه قرار می‌دهد که مرتباً در حال خرید و فروش شدن است. این شاخص آن بخش از سهام شرکت را که در اختیار سهامداران عمده قرار دارد و در بازار خرید و فروش نمی‌شود، مد نظر قرار نمی‌دهد. هدف از تعریف شاخص آزاد شناور، تحلیل رفتار بخشی از بازار است که نقد شوندگی بیشتری دارد.

بسیاری از معامله گران بازار سرمایه، این باور را دارند که مبنای اصلی معاملاتشان، شاخص کل بورس یا شاخص کل هم وزن است. اما معامله گران می‌توانند سایر شاخص‌ها مانند شاخص آزاد شناور و … را نیز بررسی کنند.

افراد علاوه بر این موضوع، ترجیح می‌دهند با نگاهی تخصصی‌تر به شاخص‌ها مشغول به معامله شوند و استراتژی معاملاتی خود را بر اساس آن‌ها تنظیم کنند. این گروه از افراد همچنین از شاخص‌های دیگر مانند شاخص‌های صنایع و 50 شرکت بزرگ و … نیز استفاده می‌کنند.

شاخص بازار اول و شاخص بازار دوم چیست؟

شرکت‌های بورسی با توجه به پارامترهایی مانند میزان سرمایه شرکت، تعداد سهامداران، وضعیت سودآوری، تعداد سهام شناور آزاد و … به دو بازار اول و دوم تفکیک شده‌اند. شرکت‌های بورسی که ساختار مالی قوی‌تری دارند، در بازار اول و سایر شرکت‌ها، در بازار دوم قرار می‌گیرند. اگر تمایل دارید که در شرکت‌های بازار دوم سرمایه‌ گذاری کنید، می‌توانید با بررسی شاخص این بازار، تصمیمات بهتری اخذ کنید.

تحلیل هم‌زمان شاخص کل و شاخص کل هم وزن

همانطور که اشاره شد، تفاوت شاخص کل و شاخص کل هم وزن در وزن شرکت‌ها در محاسبه شاخص است. در شاخص کل هم وزن، همه شرکت‌هایی که در محاسبه شاخص در نظر گرفته می‌شوند، چه کوچک و چه بزرگ، تاثیر یکسانی بر شاخص دارند. اما در شاخص کل، هر چه شرکت بزرگتر باشد، تاثیر بیشتری خواهد داشت.

بنابراین بررسی هم زمان شاخص کل و شاخص کل هم وزن می‌تواند اطلاعات مفیدی در مورد شرکت‌های کوچک و بزرگ در اختیار ما قرار دهد. با توجه به صعودی یا نزولی بودن شاخص کل و شاخص کل هم وزن، یکی از وضعیت‌های زیر ممکن است به وجود بیاید:

الف) بررسی حالت شاخص کل صعودی و شاخص کل هم‌وزن نزولی

حالتی را در نظر بگیرید که شاخص کل افزایش یافته است و در مقابل، شاخص کل هم وزن کاهش یافته است.  در این شرایط می‌توان گفت که سهام شرکت‌های بزرگ و شاخص ساز افزایش قیمت داشته‌اند و سهام شرکت‌های کوچک‌تر بازار، کاهش قیمت را تجربه کرده‌اند. از طرف دیگر، با توجه به اینکه تعداد شرکت‌های کوچک بازار بیشتر از تعداد شرکت‌های بزرگ بازار است، احتمالا تعداد نمادهایی که کاهش قیمت داشته‌اند نیز بیشتر از تعداد نمادهایی است که افزایش قیمت را تجربه کرده‌اند.

ب) بررسی حالت شاخص کل نزولی و شاخص کل هم‌وزن صعودی

حالتی را در نظر بگیرید که شاخص کل کاهش یافته است و در مقابل، شاخص کل هم وزن افزایش یافته است.  در این شرایط می‌توان گفت که سهام شرکت‌های بزرگ و شاخص ساز کاهش قیمت داشته‌اند و سهام شرکت‌های کوچک‌تر بازار، افزایش قیمت را تجربه کرده‌اند. از طرف دیگر، با توجه به اینکه تعداد شرکت‌های کوچک بازار بیشتر از تعداد شرکت‌های بازار بزرگ است، احتمالا تعداد نمادهایی که افزایش قیمت داشته‌اند نیز بیشتر از تعداد نمادهایی است که کاهش قیمت را تجربه کرده‌اند.

ج) بررسی حالت شاخص کل صعودی و شاخص کل هم‌وزن صعودی

حالتی را در نظر بگیرید که شاخص کل و شاخص کل هم وزن، هر دو افزایش یافته‌اند. در این شرایط می‌توان گفت عموم سهام بازار بورس رشد قیمت را تجربه کرده‌اند.

د) بررسی حالت شاخص کل نزولی و شاخص کل هم‌وزن نزولی

حالتی را در نظر بگیرید که شاخص کل و شاخص کل هم وزن، هر دو کاهش یافته‌اند. در این شرایط می‌توان گفت عموم سهام بازار بورس کاهش قیمت را تجربه کرده‌اند.

آشنایی با انواع شاخص‌های بورس اهمیت زیادی دارد، زیرا این شاخص‌ها ابزارهای مهمی برای ارزیابی عملکرد کلی بازار و تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری محسوب می‌شوند. شاخص‌های مختلف می‌توانند اطلاعات متفاوتی درباره روندهای بازار و نوسانات قیمتی ارائه دهند. این شاخص‌ها به سرمایه‌گذاران کمک می‌کنند تا تحلیل‌های بهتری انجام داده و استراتژی‌های سرمایه‌گذاری موثرتری را انتخاب کنند.

سوالات متداول