سهام شناور آزاد چیست؟

یکی از مفاهیمی که توجه سرمایه‌گذاران، تحلیلگران و مدیران شرکت‌ها را به خود جلب کرده، سهام شناور آزاد است. این مفهوم به‌عنوان یکی از معیارهای کلیدی در تعیین نقدشوندگی و پایداری سهام، نقش بسزایی در تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری دارد. میزان این سهام می‌تواند تأثیر مستقیمی بر رفتار قیمتی سهم، نوسانات بازار و جذابیت سرمایه‌گذاری داشته باشد. درک درست از سهام شناور آزاد می‌تواند به سرمایه‌گذاران کمک کند تا با اطمینان بیشتری در بازار سهام فعالیت کنند. در این مطلب، به بررسی مفهوم سهام شناور آزاد می‌پردازیم.

مفهوم سهام شناور آزاد

سهام شناور (Floating Stock) که به آن سهام شناور آزاد (Free Float) نیز گفته می‌شود، بخشی از سهام یک شرکت است که به‌صورت آزادانه در بازار سرمایه معامله می‌شود و عمدتاً در اختیار سهامداران خرد قرار دارد. این بخش از سهام، نشان‌دهنده میزان دسترسی سرمایه‌گذاران به سهام شرکت برای انجام معاملات روزانه است و نقشی کلیدی در پویایی بازار ایفا می‌کند.

به طور کلی سهامداران شرکت‌ها را می‌توان به دو دسته اصلی سهامداران راهبردی و سهامداران خرد تقسیم کرد. سهامداران راهبردی، معمولاً مالک بخش عمده‌ای از سهام شرکت (معمولاً بیش از ۵ درصد) هستند. این گروه به دلیل تمایل به حفظ سهام برای دوره‌های طولانی، معمولاً تاثیر مستقیمی بر حجم معاملات روزانه ندارند اما می‌توانند نوسانات قیمت سهام را تحت تاثیر قرار دهند. در مقابل سهامداران خرد مالک بخش کوچکی از سهام شرکت هستند و برخلاف سهامداران راهبردی، تمایلی به نگهداری بلندمدت سهام ندارند. 

دوره‌های پیشنهادی

دوره ویدیویی جامع سرمایه‌گذاری در طلا

مدرس: پیمان شوریابی

شروع کنید

دوره ویدیویی آشنایی با قراردادهای اختیار معامله

مدرس: مهدی آزاد

شروع کنید

دوره ویدیویی معرفی صندوق‌های سرمایه‌گذاری

مدرس: امیرحسین حسنی

شروع کنید

دوره ویدیویی آشنایی با بازار سرمایه

مدرس: محمد امین رشیدی

شروع کنید

نحوه محاسبه سهام شناور

برای محاسبه سهام شناور آزاد، ابتدا باید تعداد کل سهام شرکت مشخص شود. سپس، سهامی که در اختیار سهامداران راهبردی است یا محدودیت‌های قانونی دارد، از کل سهام کسر می‌شود. سهام باقی‌مانده که بدون محدودیت در بازار قابل معامله است، به‌عنوان سهام شناور آزاد در نظر گرفته می‌شود.

هر یک از این مفاهیم شامل موارد زیر است:

• کل سهام شرکت: تعداد سهامی که توسط شرکت منتشر شده است و نشان‌دهنده کل مالکیت قابل تقسیم در شرکت است.
• تعداد سهام غیر قابل معامله: سهامی که به دلایل قانونی یا حقوقی قابل معامله در بازار نیستند.
• تعداد سهام سهامداران راهبردی: سهامی که در اختیار سهامداران راهبردی قرار دارد؛ این گروه از سهامداران معمولا قصد فروش سهام خود را در بازه زمانی کوتاه‌مدت ندارند.

مراحل محاسبه سهام شناور آزاد

۱. جمع‌آوری داده‌ها: ابتدا باید تعداد کل سهام شرکت را از گزارش‌های مالی یا اسناد منتشر شده توسط شرکت استخراج کرد.

۲. شناسایی سهام غیر قابل معامله: لیستی از سهامداران راهبردی، اعضای هیئت مدیره و سهامی که محدودیت فروش دارند، تهیه می‌شود. این اطلاعات معمولاً در یادداشت‌های توضیحی گزارش‌های مالی شرکت‌ها موجود است.

۳. کسر سهام غیر قابل معامله: با کسر سهام غیر قابل معامله از کل سهام، میزان سهام شناور آزاد محاسبه می‌شود. 

مثال: فرض کنید تعداد کل سهام منتشر شده یک شرکت پنج میلیون سهم باشد. از این تعداد، ۱ میلیون سهم به دلیل مالکیت اعضای هیئت مدیره و محدودیت‌های قانونی قابل معامله نیست. همچنین، سهامداران راهبردی «الف» و «ب» به ترتیب مالک ۱.۵ میلیون و ۱.۲ میلیون سهم هستند. سهام باقی‌مانده که آزادانه در بازار معامله می‌شود، برابر با ۱.۳ میلیون سهم خواهد بود. بنابراین، درصد سهام شناور آزاد این شرکت برابر با ۲۶ درصد از کل سهام شرکت است.

میزان بهینه سهام شناور

در بسیاری از کشورها، حداقل ۲۵ درصد از کل سهام شرکت باید به‌صورت شناور آزاد باشد، به این معنا که یک‌چهارم از سهام شرکت در دسترس فعالان عادی بازار قرار گیرد تا امکان معامله در بورس فراهم شود. میزان تعادلی سهام شناور آزاد در شرکت‌های بورسی ایران معمولاً حدود ۲۰ تا ۲۱ درصد در نظر گرفته می‌شود. این مقدار، نزدیک به میانگین کل بازار بوده و علاوه بر کاهش ریسک، نقدشوندگی بالاتری را نیز تضمین می‌کند. حفظ این سطح از سهام شناور آزاد می‌تواند تعادلی مناسب بین نقدشوندگی و کنترل مدیریتی شرکت ایجاد کند.

مطابق با تصویر زیر برای مشاهده سهام شناور آزاد هر شرکت، کافی است به سایت مدیریت فناوری بورس تهران (TSE) مراجعه کنید و پس از جستجوی نماد، سهام شناور شرکت مورد نظر را بررسی کنید.

حداقل میزان سهام شناور آزاد چقدر باید باشد؟

حداقل میزان سهام شناور آزاد در بورس ایران ۵ درصد تعیین شده است. با این حال، حداکثری برای آن وجود ندارد، زیرا سهامداران راهبردی می‌توانند در صورت رعایت قوانین و ضوابط، تمامی سهام خود را به‌صورت خرد عرضه کنند و به این ترتیب، میزان سهام شناور آزاد را افزایش دهند. هدف از این الزام، تضمین نقدشوندگی سهام و ایجاد تعادل در معاملات بازار است. 

سهام شناور صفر

سهام شناور صفر به وضعیتی گفته می‌شود که تمام سهام شرکت در اختیار سهامداران راهبردی، مدیران یا اشخاص حقوقی است و هیچ سهمی برای معامله عمومی در بازار در دسترس نیست. این وضعیت معمولاً در شرکت‌های کوچک، خصوصی یا تازه‌تأسیس مشاهده می‌شود. در چنین حالتی، نقدشوندگی در سهام عملاً وجود ندارد و معاملات سهم در بازار متوقف می‌شود. برای جذب سرمایه‌گذاران و ارتقای شفافیت، شرکت‌ها باید تلاش کنند سهام شناور خود را افزایش دهند.

کاربرد سهام شناور

سهام شناور آزاد کاربردهای متعددی در تحلیل و تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری دارد. برخی از مهم‌ترین کاربردهای آن عبارت‌اند از:

• ارزیابی نقدشوندگی: میزان سهام شناور یکی از معیارهای اصلی برای ارزیابی نقدشوندگی سهم است. سهام با شناوری بالا معمولاً نقدشوندگی بیشتری دارند و برای سرمایه‌گذاران جذاب‌تر هستند.
• تحلیل رفتار بازار: سهام شناور می‌تواند به تحلیلگران کمک کند تا الگوهای قیمتی و رفتار بازار را بهتر درک کنند.
• مدیریت ریسک: سهام با شناوری پایین معمولاً نوسانات قیمتی بیشتری دارند و می‌توانند ریسک سرمایه‌گذاری را افزایش دهند.
• جذب سرمایه‌گذاران: سهام شناور بالا می‌تواند اعتماد سرمایه‌گذاران نهادی و خرد را جلب کند، زیرا نقدشوندگی بالاتر به معنای امکان ورود و خروج راحت‌تر از سهم است.

علت نوسانات سهام شناور 

میزان سهام شناور یک شرکت متغیر بوده و بسته به شرایط می‌تواند افزایش یا کاهش یابد. سهامداران راهبردی و شرکت‌ها با خرید سهام بیشتر می‌توانند تعداد سهام قابل معامله را کاهش داده و به همین ترتیب، درصد سهام شناور را کم کنند. از طرفی، سهامداران خرد نیز ممکن است با خرید حجم بالای سهام یا استفاده از چند کد بورسی، باعث کاهش شناوری سهام شوند.

از سوی دیگر، افزایش میزان سهام شناور نیز امکان‌پذیر است. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که سهامداران راهبردی بخشی از سهام خود را در بازار بفروشند یا شرکت برای جذب سرمایه جدید، اقدام به عرضه سهام بیشتری کند. این تغییرات نشان دهنده پویایی سهام شناور در بازار سرمایه است.

تأثیر میزان سهام شناور آزاد بر عملکرد شرکت‌ها

سهام با شناوری بالا به دلیل تعداد بیشتری از سهام قابل معامله، از نقدشوندگی بیشتری برخوردار است و سرمایه‌گذاران به‌راحتی می‌توانند آن را خریدوفروش کنند. این نوع سهام معمولاً نوسانات قیمتی کمتری دارد. علاوه بر این، سهام با شناوری بالا جذابیت بیشتری برای سرمایه‌گذاران کلان دارد، زیرا امکان معاملات با حجم بالا را فراهم می‌کند.

از سوی دیگر، سهام با شناوری پایین نقدشوندگی کمتری دارد و خرید و فروش آن دشوارتر است. این نوع سهام معمولاً نوسانات قیمتی بیشتری را تجربه می‌کند، زیرا تغییرات کوچک در عرضه و تقاضا می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر قیمت داشته باشد. همچنین، این سهام مستعد دستکاری قیمت‌ها است و کمتر مورد توجه سرمایه‌گذاران نهادی قرار می‌گیرد. به‌طور کلی، تعادل در میزان سهام شناور آزاد می‌تواند به افزایش نقدشوندگی، کاهش ریسک و بهبود جذابیت سهام کمک کند و نقش مهمی در موفقیت شرکت‌ها ایفا کند.

شاخص سهام آزاد شناور TEFIX

شاخص سهام آزاد شناور (TEFIX) که به‌عنوان “شاخص توسعه بازار” نیز شناخته می‌شود، یکی از شاخص‌های کلیدی در بورس اوراق بهادار تهران است. این شاخص با استفاده از ترکیب قیمت سهام و تعداد معاملات روزانه در بورس تهران محاسبه می‌شود و معیاری برای سنجش نقدشوندگی و فعالیت بازار به‌شمار می‌رود. شاخص سهام آزاد شناور نشان‌دهنده سطح فعالیت سهام آزاد شناور در بازار است و اطلاعاتی را درباره حجم و تعداد معاملات ارائه می‌دهد.

داده‌های مربوط به TEFIX در بخش شاخص‌های منتخب در سایت tsetmc.com قابل مشاهده است.

تاثیر سهام شناور بر حباب قیمت

حباب قیمت به وضعیتی در بازارهای مالی گفته می‌شود که در آن قیمت یک دارایی به شکل غیرمنطقی و به‌دور از ارزش ذاتی آن افزایش می‌یابد. این افزایش معمولاً به دلیل هیجانات بازار، سفته‌بازی یا انتظارات غیرواقعی شکل می‌گیرد و معمولاً با سقوط ناگهانی قیمت همراه است.

شناوری سهم یکی از عوامل کلیدی در شکل‌گیری یا جلوگیری از حباب قیمتی در بازار سرمایه است. شرکت‌هایی با درصد شناوری پایین و سرمایه اندک، معمولاً ظرفیت بیشتری برای افزایش سریع قیمت سهام دارند، اما این افزایش معمولاً ناشی از دستکاری قیمت است. در این شرایط، تعداد محدود سهام قابل معامله در برابر تقاضای بالا، فرصتی برای سفته‌بازان فراهم می‌کند تا قیمت‌ها را به‌طور مصنوعی افزایش دهند.

سهام با شناوری پایین به دلیل امکان دستکاری قیمت، مستعد تشکیل حباب قیمتی هستند که پیامد آن کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران و بی‌ثباتی در بازار است. در مقابل، سهام با شناوری بالا به دلیل نقدشوندگی بیشتر و توزیع گسترده، در برابر حباب قیمتی مقاوم‌تر بوده و موجب تقویت ثبات بازار و افزایش اعتماد سرمایه‌گذاران می‌شود.

سهام شناور آزاد به‌عنوان یکی از معیارهای اساسی در تحلیل سهام، نقش مهمی در پایداری قیمت سهم ایفا می‌کند. این شاخص نقش مهمی در تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران، تنظیم تعادل در معاملات بازار و تعیین ارزش واقعی سهام ایفا می‌کند. افزایش سهام شناور می‌تواند به شفافیت و کارایی بازار کمک کند، در حالی که کاهش آن ممکن است به محدودیت نقدشوندگی منجر شود. در نهایت، آگاهی از تاثیرات و اهمیت سهام شناور آزاد می‌تواند به سرمایه‌گذاران در اتخاذ تصمیم‌های بهینه‌ کمک کند.

سوالات متداول