نکاتی که باید درباره قراردادهای اختیار معامله کالا بدانید

اختیار معامله (Option) یک قرارداد مالی است که به خریدار آن حق (و نه الزام) می‌دهد تا در یک تاریخ مشخص در آینده، مقدار مشخصی از یک دارایی را با قیمت از پیش تعیین‌شده، خریداری کند یا به فروش برساند. این ابزار به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهد تا از تغییرات قیمت در بازار بهره‌برداری کنند، بدون اینکه نیاز به مالکیت کامل دارایی داشته باشند. به عبارت دیگر، اختیار معامله راهی برای مدیریت ریسک و بهره‌مندی از نوسانات بازار با هزینه‌ای نسبتاً کم است. قرارداد اختیار معامله به دو دسته اصلی یعنی اختیار خرید و اختیار فروش تقسیم می‌شود.

دسترسی سریع‌تر به مطالب:

• نحوه دریافت کد معاملاتی
• افتتاح حساب عملیاتی
• ثبت سفارش مشتری
• محاسبه قیمت پایانی
• تسویه معاملات
• درخواست اعمال قراردادهای اختیار معامله
• سوالات متداول

افراد حقیقی و حقوقی برای شروع فعالیت در معاملات قراردادهای اختیار معامله کالا، باید به یکی از شرکت‌های کارگزاری که مجوز معاملاتی قراردادهای مشتقه را در شرکت بورس کالای ایران داشـته باشند، مراجعه و درخواست کد کنند. در ادامه قصد داریم به ذکر نکات قراردادهای اختیار معامله بپردازیم.

نوسانات شدید قیمتی و مکانیزم اهرم مالی موجود در این بازار، می‌تواند سرمایه افراد را متوجه زیان کرده یا حتی منجر به از بین رفتن کل سرمایه آن‌ها شود. برای فعالیت در بازار اختیار معامله، کسب دانش تخصصی و به‌کارگیری استراتژی‌های مناسب برای مدیریت این ریسک‌ها ضروری است.

نحوه دریافت کد معاملاتی

در صورتی‌ که مشتری قبلا اقدام به دریافت کد معاملاتی قراردادهای آتی از طریق شرکت‌های کارگزاری کرده باشد، می‌تواند با همان کد معاملاتی در معاملات قراردادهای اختیار معامله نیز فعالیت کند. شایان ذکر است مشتریان فقط با یک کارگزاری مجاز به انجام این معاملات هستند. در صورت تمایل به تغییر کارگزاری خود، باید فرم درخواست انتقال کد معاملاتی را تکمیل و آن را به کارگزار مورد نظر خود ارائه کنند.

افتتاح حساب عملیاتی

مشتریان برای فعالیت در معاملات قراردادهای اختیار معامله می‌بایست یک حساب در اختیار بورس نزد یکی از بانک‌های عامل (سامان و ملت) افتتاح و آن را به شرکت کارگزاری معرفی کنند. درصورتی‌که مشــتری کد معاملاتی قراردادهای آتی داشته باشد، می‌تواند از حساب در اختیار بورس خود برای این معاملات نیز استفاده کند.

ثبت سفارش مشتری

قبل از ثبت سفارش‌های مشتری در فرم‌های ثبت سفارش، کارگزاران بابد از واریز وجه تضمین لازم توســط مشتریان، متناسب با موقعیت‌های ایشان اطمینان حاصل کنند. کارگزاران موظف‌اند کلیه سفارش‌های هر مشتری را در فرم‌های ثبت سفارش که توسط بورس ابلاغ می‌شود، ثبت کنند. سفارش‌ها می‌توانند به‌صورت کتبی، تلفنی، از طریق اینترنت یا سایر روش‌های تعیین ‌شده توسط بورس انجام شوند.

محاسبه قیمت پایانی

اگر قرارداد اختیار معامله‌ای در یک روز معاملاتی معامله شــود، قیمت پایانی قرارداد اختیار معامله، برابر میانگین وزنی قیمت معاملات انجام‌ شده طی آن روز معاملاتی خواهد بود. ولی اگر در طی یک روز، قراردادی معامله نشود، قیمت پایانی آن روز برابر قیمت پایانی روز قبل خواهد شد. در صورت عدم انجام معامله به‌صورت متوالی در آن نماد، این روند حداکثر تا دو روز کاری ادامه خواهد داشت. پس از آن، بورس قیمت پایانی قرارداد اختیار معامله را بر اساس قیمت پایانی قراردادهای زیرگروه هم ماه با آن نماد یا به‌صورت تئوریک محاسبه می‌کند.

تسویه معاملات

معاملات قراردادهای اختیار معامله در شرکت بورس کالای ایران به‌صورت روزانه تسویه می‌شوند. بدین معنی که در پایان یک روز معاملاتی، ارزش قراردادهای اختیار معامله‌ شده (معادل حاصل‌ضرب قیمت اختیار در حجم قرارداد) از حساب خریدار اختیار کسر و به‌حساب فروشنده اختیار واریز می‌شود. کارمزدهای معاملاتی نیز از حساب خریدار و فروشنده کسر و به‌ حساب بورس، سازمان و کارگزار مربوطه واریز خواهد شد.

درخواست اعمال قراردادهای اختیار معامله

سبک اعمال قراردادهای اختیار معامله در شرکت بورس کالای ایران، مشابه مدل اروپایی است و تنها در زمان سررسید قرارداد، امکان اعمال آن وجود دارد. از این رو در تاریخ سررسید، خریدار می‌تواند درخواست اعمال خود را به بورس ارائه دهد. ارائه درخواست اعمال به معنی آغاز انجام فرآیند تخصیص است. پس از پایان معاملات و پس از پایان مهلت ارائه درخواست اعمال، بورس کلیه فروشندگانی را که طرف مقابل ایشان، درخواست اعمال خود را به بورس ارائه کرده باشد، مشخص می‌کند. فروشندگان متعهد به تحویل دارایی پایه به‌اندازه حجم قرارداد خود هستند. دو حالت در اینجا متصور است:

حالت الف)

کلیه فروشندگان تعهدات خود را ایفا نموده و رسید انبار یا دارایی پایه را تحویل داده‌اند. در این صورت قرارداد خریدارانی که ارزش قراردادهای اختیار معامله به همراه کارمزدهای مربوطه را واریز نکرده باشند، ملغی خواهد شد.

حالت ب)

بخشی از فروشندگان نکول کرده و تعهدات خود را ایفا کرده‌اند. در این صورت سه وضعیت متصور است:

۱. تعداد نکول فروشندگان برابر تعداد خریداران باشد

تعداد نکول فروشندگان برابر تعداد خریدارانی باشد که تمایل به تسویه نقدی دارند و در نتیجه ارزش قرارداد بــه همراه کارمزدهای مربوطه را واریز نکرده‌اند. در این صورت خریدارانی که تسویه نقدی شده‌اند، مقابل فروشندگانی که نکول کرده‌اند قرار می‌گیرند. در این شرایط، فروشنده، درصدی از ارزش قرارداد را به همراه مابه‌التفاوت قیمت اعمال و قیمت نقد دارایی پایه به خریدار پرداخت می‌کند.

۲. تعداد نکول فروشندگان بیشتر از تعداد خریداران باشد

تعداد نکول فروشندگان بیشتر از تعداد خریدارانی باشد که تمایل به تسویه نقدی دارند. فرض کنید ۱۰ قرارداد در یکی از نمادها منعقد شده اســت. هر نفر یک قرارداد دارد (۱۰ خریدار و ۱۰فروشنده) فرض کنید از ۱۰ قرارداد، چهار نفر از فروشندگان نکول کرده باشند و یک نفر از خریداران تمایل به تسویه نقدی داشته باشند. در این حالت ۶ فروشنده و ۶ خریدار وارد فرآیند تحویل می‌شوند و خریداران، کالا را از فروشندگان تحویل می‌گیرند. قراردادهای اختیار معامله چهار فروشنده تسویه نقدی شده و فروشندگان موظف به پرداخت درصدی از ارزش قرارداد به همراه مابه‌التفاوت قیمت اعمال و قیمت نقد دارایی پایه خواهند بود.

۳. تعداد نکول فروشندگان کمتر از تعداد خریداران باشد

تعداد نکول فروشندگان کمتر از تعداد خریدارانی باشد که تمایل به تسویه نقدی دارند. مثال مورد قبل را با این فرض شرح می‌دهیم که از ۱۰ قرارداد، دو نفر از فروشندگان نکول کرده باشند. همچنین ۶ نفر از خریداران نیز تمایل به تسویه نقدی داشته باشند و وجوه لازم را واریز نکنند. در این صورت دو نفر از آن ۶ خریدار در مقابل دو فروشنده‌ای که قراردادهای اختیار معامله خود را نکول کرده‌اند قرار خواهند گرفت و تسویه نقدی خواهند شد. اما اتاق پایاپای به چهار نفر باقی‌مانده از خریداران مهلت مجدد خواهد داد، تــا ارزش قرارداد به همراه کارمزدهای مربوطه را واریز کنند. فرض کنید یک نفر وجوه را واریز کند. در این حالت ‍پ‍نج خریدار و پ‍نج فروشنده وارد فرآیند تحویل می‌شوند و خریداران، کالا را از فروشنده تحویل می‌گیرند. قرارداد سه خریدار نیز ملغی می‌شود و فروشنده مقابل آن‌ها متعهد دیگری نخواهد داشت.

سوالات متداول