مدیریت ریسک در بورس چیست؟

مدیریت ریسک در بورس چیست و چگونه انجام می‌شود؟ به فرآیند شناسایی، تحلیل و کنترل عواملی که ممکن است باعث ضررهای بالقوه در سرمایه‌گذاری گردد، گفته می‌شود. اساسا مدیریت ریسک زمانی اتفاق می‌افتد که یک سرمایه‌گذار یا مدیر صندوق، پتانسیل زیان‌های یک سرمایه‌گذاری را تجزیه و تحلیل کرده و تلاش می‌کند تا با توجه به اهداف سرمایه‌گذاری یا سطح تحمل ریسک صندوق، اقدام مناسب را انجام دهد.

اما چگونه می‌توان یک سرمایه گذاری بدون ریسک انجام داد؟ هر سرمایه‌گذاری درجاتی از ریسک را در بر می‌گیرد. به عنوان مثال ریسک صندوق‌های درآمد ثابت نزدیک به صفر و یا املاک و مستغلات در بازارهای با تورم شدید، بسیار بالا در نظر گرفته می‌شود. هر شخص با توجه به میزان ریسک‌پذیری، می‌تواند نوع سرمایه‌گذاری متناسب با روحیات خود را انتخاب کند.

برای درک بهتر مفهوم مدیریت ریسک در بورس بهتر است تا با مفهوم ریسک آشنا شویم. درک مفهوم ریسک می‌تواند به سرمایه‌گذاران کمک کند تا فرصت‌ها، مبادلات و هزینه‌های مرتبط با سرمایه‌گذاری را بهتر کنترل کنند.

ریسک چیست؟

‌در لغت، ریسک به معنای خطر کردن و خطرپذیری است و در اصطلاح مالی، نوسانات بازدهی مورد انتظار است. به عبارت ساده‌تر ریسک همان احتمال اختلاف میان میزان بازده واقعی و بازده مورد انتظار است. بنابراین وقتی از ریسک یک دارایی صحبت می‌شود، تغییرات احتمالی بازده آن دارایی در آینده مورد نظر است. در صورت تمایل برای مطالعه عمیق‌تر در خصوص مفهوم ریسک، مقاله «نگاهی به مفهوم ریسک مساعد و نامساعد» را مطالعه کنید.

ریسک و بازده چه ارتباطی با یکدیگر دارند؟

در دنیای سرمایه‌گذاری، ریسک از بازده جدایی‌ناپذیر است. مدیریت ریسک در بورس، همیشه براساس ارتباطی که بین ریسک و ﺑﺎزده وﺟود دارد، انجام می‌شود. هر چه یک سرمایه‌گذاری ریسک بیشتری داشته باشد، می‌توان انتظار بازده بالاتری نیز از آن داشت. البته در حین بررسی بازده باید به مفاهیم بازده مورد انتظار و بازده تحقق یافته نیز توجه داشت. بازده مورد انتظار مقدار بازده‌ای است که سرمایه گذار “انتظار” دارد آن را در مدت زمان مشخصی کسب کند. بازده “تحقق یافته” بازده‌ای است که سرمایه‌گذار به‌واسطه سرمایه‌گذاری خود در پایان مدت مورد نظر به دست می‌آورد.

برای مطالعه بیشتر در این زمینه مقاله «تمام آنچه باید در مورد ریسک و بازده بدانید!» را مطالعه کنید.

ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک

می‌توان ریسک را به دو دسته ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک تقسیم کرد. در بازار سرمایه ایران، ریسک سیستماتیک را با نام ریسک بازار نیز می‌شناسند. تاثیر این ریسک بر کل بازار سرمایه است و نمی‌توان اثر آن را از بین برد.

در مقابل ریسک غیر سیستماتیک مختص یک صنعت، شرکت، مجموعه و … می‌باشد. این ریسک را می‌توان به کمک تنوع بخشی به سبد دارایی به حداقل رساند.

چگونه می‌توان ریسک را ارزیابی کرد؟

برای مدیریت ریسک در بورس ابتدا باید بتوان آن را ارزیابی کرد. به طور کلی می‌توانید با طی کردن سه گام زیر، ریسک را برآورد کنید:

• شناسایی ریسک: اولین گام برای ارزیابی، شناسایی نوع ریسک است. در این مرحله متوجه خواهید شد چقدر می‌توان ریسک را کنترل کرد. به عنوان مثال ریسک ناشی از رویدادهای اقتصادی خارج از کنترل سرمایه‌گذار بوده و نمی‌توان از آن اجتناب کرد.
• میزان تاثیر: وقتی ریسک‌ها شناسایی شدند، باید اهمیت آن‌ها را ارزیابی کرد. سپس ریسک‌های پیش‌بینی شده باید بر اساس درصد احتمال وقوع رتبه‌بندی شوند.
• تعیین استراتژی: وقتی ریسک‌ها را بر اساس احتمال رتبه‌بندی کردید، باید استراتژی‌هایی را برای مدیریت آن‌ها به کار بگیرید.

بیشتر بخوانید: صندوق بازنشستگی تکمیلی آتیه مفید

استراتژی‌های مدیریت ریسک در بورس

پس از اینکه ریسک را ارزیابی کردید، گام بعدی مدیریت ریسک در بورس، تعیین استراتژی است. در ادامه به بررسی برخی از استراتژی‌های مدیریت ریسک می‌پردازیم.

انتقال

در این استراتژی سعی می‌شود تا با بستن قرارداد یا اقدامات مشابه، بخش دیگری عواقب ریسک را به عهده بگیرد. به عنوان مثال بیمه کردن یکی از راه‌های انتقال ریسک است. نوع دیگری از استراتژی انتقال، پذیرش جمعی ریسک است. در این روش، ریسک به صورت قراردادی به نهاد دیگری منتقل نمی‌شود اما زیان حاصله بین تمام اعضا تقسیم می‌گردد.

اجتناب

همانگونه که از نامش پیداست، اجتناب یعنی از فعالیتی که منجر به ایجاد ریسک می‌شود دوری کنیم. این فعالیت می‌تواند شامل نخریدن یک دارایی خاص باشد یا صرف نظر از ورود به یک کسب و کار. در نگاه اول شاید راه حل مناسبی به نظر برسد اما توجه داشته باشید که به واسطه اتخاذ این استراتژی، از تمامی سود‌های بالقوه که به واسطه ریسک کردن ممکن است بدست آورید، چشم‌پوشی کرده‌اید.

کاهش

این استراتژی شامل تمام روش‌هایی است که به کمک آن‌ها می‌توان زیان ناشی از ریسک را کم کرد. به عنوان مثال در یک سایت ساختمانی همه افراد موظف به پوشیدن کلاه ایمنی هستند. این موضوع شاید از وقوع حادثه جلوگیری نکند، اما می‌تواند صدمات ناشی از حوادث را کاهش دهد.

پذیرش

پذیرش ریسک به معنای قبول کردن تبعات ناشی از ریسک است. گاهی برخی از ریسک‌ها بر کل بازار و نه فقط سهام یک شرکت یا صنعت خاص تأثیر می‌گذارد. این دسته از ریسک‌ها قابل اجتناب نیستند و یا هزینه مقابله با آن‌ها بسیار سنگین است. به این دسته از ریسک‌ها اصطلاحا ریسک سیستماتیک گفته می‌شود. به عنوان مثال در این زمینه، کشوری را در نظر بگیرید که درگیر جنگ شده است. اجتناب از عواقبی که جنگ برای یک کشور به همراه دارد، تقریبا ممکن نیست. 

چگونگی مدیریت ریسک در بورس

یادگیری نحوه مدیریت ریسک در بورس برای معامله‌گران امری ضروری است. اگر به دنبال رسیدن به بازده مورد انتظار در سرمایه‌گذاری هستید، باید نکات زیر را در نظر داشته باشید:

بازار را بشناسید!

مهمترین گام برای ورود به بازار بورس، آشنایی با بازار سرمایه است. هنگامی که با بازار بورس آشنا باشید، می‌توانید زمان مناسب برای خرید و فروش یک سهم را تخمین بزنید. برای این منظور کمک گرفتن از تحلیل تکنیکال، تحلیل بنیادی و تابلوخوانی می‌تواند به شما کمک شایانی کند.

حد سود و زیان را برای خود مشخص کنید

از آنجایی که نمی‌توان از نتیجه هیچ سرمایه‌گذاری صد درصد اطمینان داشت، تعیین حد سود و زیان امری ضروری است. شما باید با بررسی شرایط و آگاهی از حیطه‌ای که در آن سرمایه‌گذاری می‌کنید، بازه مناسب بازدهی برای خود را تعیین کنید و با کسب سود یا ضرر به اندازه‌ای که تعیین کردید، دارایی خود را به فروش برسانید. این کار از ضررهای هنگفت هنگام نامناسب بودن وضعیت بازار جلوگیری می‌کند.

نقدشوندگی سهام را بررسی کنید

بهتر است تعداد خریداران و فروشندگان سهام انتخابی خود را تحت نظر داشته باشید. چرا که با این کار می‌توانید پیش از تشکیل صف‌های خرید یا فروش برای سهامتان تصمیم‌گیری کنید. 

سبد سرمایه‌گذاری خود را متنوع کنید

زمانی که تصمیم به سرمایه‌گذاری می‌گیرید، مهم است که همه سرمایه خود را به یک واحد خاص اختصاص ندهید. چرا که با این کار اگر یک واحد اقتصادی دچار نوسان شود، همه دارایی شما را درگیر نخواهد کرد. بدین صورت می‌توانید ریسک و سرمایه خود را مدیریت کنید. 

از صندوق‌های سرمایه‌گذاری استفاده کنید

اگر فرصت کافی برای آموزش بورس ندارید، صندوق‌های سرمایه‌گذاری گزینه مطلوبی برای شما هستند. سرمایه‌گذاری در صندوق های سرمایه گذاری به معنی سپردن مدیریت سرمایه خودتان به گروهی از افراد خبره و با تجربه است تا به جای شما، شرایط را تحلیل کرده و بهترین تصمیم را بگیرند. در این صورت نه نیازی به صرف زمان و هزینه برای یادگیری روش‌های تحلیل و خرید و فروش سهام دارید و نه لازم است که خودتان را درگیر تصمیم‌گیری‌هایی کنید که بعضا بسیار حساس و پر اضطراب هستند.

در صورتی‌که قصد دارید در یک صندوق سرمایه گذاری بدون ریسک سرمایه‌گذاری کنید، می‌توانید از مطلب «صندوق قابل معامله درآمد ثابت» استفاده کنید که در آن به توضیح سرمایه‌گذاری در صندوق آوند مفید پرداخته شده است.

سوالات متداول