سهام جایزه چیست؟

آنچه در این مطلب می‌خوانید:

• قیمت سهم پس از افزایش سرمایه چگونه تعیین می‌شود؟
• دریافت اطلاعات مربوط به افزایش سرمایه
• چه زمانی سهام جایزه به پرتفوی اضافه می‌شود و نماد بازگشایی می‌شود؟
• چه زمانی سهام جایزه در عملکرد قرار می‌گیرد؟
• صرف سهام؛ روش دیگر دریافت سهام جایزه
• سوالات متداول

افزایش سرمایه یکی از رایج‌ترین راه‌های تامین مالی شرکت‌ها است. در بازار سرمایه ایران انواع روش‌های افزایش سرمایه معمولا به چهار دسته تقسیم می‌شود. همواره در افزایش سرمایه از محل سود انباشته و افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها، به سهامداران «سهام جایزه» تعلق می‌گیرد. در افزایش سرمایه از محل صرف سهام نیز ممکن است به سهامداران سهام‌ جایزه‌ تخصیص پیدا کند.

سهام جایزه در واقع سهامی است که شرکت پس از تصویب افزایش سرمایه به روش‌های فوق در مجمع عمومی فوق‌العاده، به سهامداران فعلی خود تخصیص می‌دهد. از آنجا که به سهامداران بدون اینکه مبلغی را پرداخت کنند، سهام جدید تخصیص پیدا می‌کند، به آن «سهام‌ جایزه‌» گفته می‌شود.

قیمت سهم پس از افزایش سرمایه چگونه تعیین می‌شود؟

 پس از افزایش سرمایه به روش‌های فوق، قیمت هر سهم متناسب با تعداد سهام جایزه، به گونه‌ای تعدیل می‌شود که ارزش دارایی سهامداران ثابت بماند. بر همین اساس، قیمت تئوریک هر سهم پس از افزایش سرمایه و تعداد سهم هر سهامدار را می‌توان با توجه به فرمول‌های زیر تعیین کرد:

مثلا تصور کنید قیمت پایانی سهم شرکتی قبل از افزایش سرمایه از محل سود انباشته  ۱۲۰۰ تومان باشد. این شرکت تصمیم می‌گیرد که ۱۰۰ درصد افزایش سرمایه دهد. در این صورت تعداد سهم سهامداران آن نماد ۲ برابر و قیمت تئوریک هر سهم در روز بازگشایی ۶۰۰ تومان خواهد شد.

دریافت اطلاعات مربوط به افزایش سرمایه

برای اطلاع از افزایش سرمایه نمادهای پرتفوی خود، به وبسایت codal.ir مراجعه کنید و اطلاعیه‌های مرتبط با افزایش سرمایه نمادها را مطالعه کنید. برای این کار کافی است از قسمت فیلترهای جست‌وجو، در قسمت گروه اطلاعیه روی گزینه «افزایش سرمایه» کلیک کرده و سپس نماد مورد نظر خود را جست‌وجو کنید.

دقت کنید که سهام جایزه تنها در صورتی به شما تعلق می‌گیرد که در تاریخ برگزاری «مجمع فوق العاده مبنی بر تصویب افزایش سرمایه»، سهامدار آن شرکت باشید.

چه زمانی سهام جایزه به پرتفوی اضافه می‌شود و نماد بازگشایی می‌شود؟

با توجه به میزان افزایش سرمایه، یکی از دو حالت زیر به وجود می‌آید:

۱- میزان افزایش سرمایه کمتر از ۲۰۰ درصد باشد

در صورتی که میزان افزایش سرمایه شرکت کمتر از ۲۰۰ درصد باشد، حداکثر ۲ روز کاری پس از افشای تصمیمات مجمع، سهم مورد نظر بازگشایی و معاملات آن انجام می‌شود. لازم به ذکر است که در هنگام بازگشایی، سهام جایزه در پرتفوی شما قرار نمی‌گیرد و در نتیجه نمی‌توانید آن را بفروشید. 

سهام جایزه نیز پس از تکمیل کلیه فرآیندهای مربوط به آن و ثبت افزایش سرمایه نزد سازمان ثبت شرکت‌ها به پرتفوی شما اضافه خواهد شد. البته این فرآیند تقریبا زمان‌بر بوده و ممکن است چند ماه به طول بیانجامد. بدیهی است تا قبل از تکمیل این فرآیند و اضافه شدن سهام‌ جایزه به پرتفوی، تنها می‌توانید همان تعداد سهمی را که قبل از مجمع در اختیار داشتید، به فروش برسانید.

زمان دقیق اضافه شدن سهام‌ جایزه نیز توسط خود شرکت تعیین می‌شود و کارگزاری دخالتی در فرآیند ثبت افزایش سرمایه شرکت‌ها ندارد. از نظر فرآیندی نیز پس از انتشار آگهی ثبت افزایش سرمایه شرکت‌ها در سایت کدال، سهام جایزه‌ به پرتفوی اضافه می‌شود.

نمونه آگهی ثبت افزایش سرمایه منتشره در کدال

 توصیه می‌شود در صورت تمایل به فروش سهام‌ خود بعد از مجمع، حداقل یک عدد از سهام خود را در پرتفوی نگه دارید تا در زمان اعمال افزایش سرمایه، به صورت خودکار سهام جایزه به دارایی شما افزوده شود.

۲- میزان افزایش سرمایه بیشتر از ۲۰۰ درصد باشد

در صورتی که میزان افزایش سرمایه شرکت بیشتر از ۲۰۰ درصد باشد، تا زمانی که فرآیند افزایش سرمایه تکمیل نشود و سهام جایزه به پرتفوی سهامداران اضافه نشود، سهم در وضعیت مجاز قرار نمی‌گیرد و بازگشایی نماد انجام نمی‌شود. مشابه حالت قبل، این فرآیند نیز زمان‌بر بوده و ممکن است تا چند ماه طول بکشد.

 توجه کنید

در صورتی که بعد از مجمع افزایش سرمایه کل سهام خود را فروخته‌اید، ممکن است پس از تکمیل فرآیند افزایش سرمایه، سهام جایزه به پرتفوی شما اضافه نشود. برای رفع این مشکل، ابتدا باید از درج آگهی ثبت افزایش سرمایه در سایت کدال مطمئن شوید.

سپس به درگاه یکپارچه ذینفعان بازار سرمایه مراجعه کرده و از اضافه شدن سهام‌ جایزه‌ به دارایی‌های خود نیز اطمینان حاصل کنید. در این سامانه، سهام‌ جایزه با اضافه شدن حرف «ج» به انتهای نماد اصلی مشخص می‌شود. به عنوان مثال، سهام‌ جایزه نماد «پترول» به صورت «پترولج» نمایش داده می‌شود. در صورتی که فرآیند افزایش سرمایه تکمیل شده باشد، نماد مربوط به سهام‌ جایزه‌ حذف شده و به همین تعداد، به دارایی شما در نماد اصلی اضافه می‌شود.

همانطور که در تصویر زیر مشاهده می‌کنید، هنوز نماد «پترولج» در لیست دارایی‌ها مشاهده می‌شود. این موضوع بدین معناست که هنوز فرآیند افزایش سرمایه تکمیل نشده و سهام جایزه در پرتفوی سهامدار قرار نگرفته است.

در نهایت پس از بررسی موارد فوق و اطمینان از اضافه شدن سهام جایزه، اگر نمی‌توانید آن را در پرتفوی خود مشاهده کنید، وارد سامانه ایزی تریدر شده و برای نماد مربوطه، درخواست تغییر کارگزار ناظر ثبت کنید. 

چه زمانی سهام جایزه در عملکرد قرار می‌گیرد؟

در خصوص عملکرد نیز معمولا بلافاصله بعد از تصویب افزایش سرمایه به روش تجدید ارزیابی دارایی‌ها یا سود انباشته، سهام جایزه به آن اضافه می‌شود. اما همانطور که اشاره شد، تا زمانی که فرآیند افزایش سرمایه تکمیل نشود، سهام‌ جایزه به پرتفوی شما اضافه نمی‌شود و قابلیت فروش هم ندارد.

حضور یا عدم حضور سهام‌ جایزه در عملکرد، تاثیری در امکان فروش آن ندارد. در صورتی که قصد فروش سهام‌ جایزه را داشته باشید، باید منتظر تکمیل فرآیند ثبت افزایش سرمایه و اضافه شدن سهام جایزه به پرتفوی خود بمانید.

در صورتی که سهام‌ جایزه‌ به عملکرد شما اضافه نشده است، می‌توانید از طریق ایزی تریدر نسخه دسکتاپ آن را اصلاح کنید. بدین منظور، ابتدا وارد قسمت عملکرد شوید و گزینه «افزودن تراکنش دستی» را انتخاب کنید. سپس تعداد سهام جایزه‌ای که به شما تعلق گرفته است را با قیمت حداقلی «یک ریال» ثبت کنید.

برای حذف یک تراکنش از عملکرد نیز کافی است از طریق ایزی تریدر وارد عملکرد خود شوید. سپس فلش سمت راست نماد مورد نظر را انتخاب کنید تا لیست تراکنش‌های نماد به نمایش درآید. برای حذف هر تراکنش نیز کافی است علامت سطل زباله مربوط به آن سطر را انتخاب و تایید کنید.

در صورتی که با این روش سهام جایزه شما در عملکرد حذف نشد، باید کل سهام خود را حذف کنید. سپس کل سهام خود را از قسمت افزودن تراکنش دستی و به تاریخی پس از تاریخ مجمع فوق العاده مبنی بر تصویب افزایش سرمایه، اضافه نمایید.
برای اطلاع از جزئیات قیمتی نیز در صورتی که خرید خود را از کارگزاری مفید انجام داده‌اید، می‌توانید به بخش گردش حساب مراجعه کنید.

صرف سهام؛ روش دیگر دریافت سهام جایزه

به صورت کلی، یک حالت دیگر برای تخصیص سهام جایزه به سهامداران یک شرکت، ورود به فرآیند افزایش سرمایه از محل صرف سهام با سلب حق تقدم است. در این نوع از افزایش سرمایه، سهام جدید از طریق پذیره‌نویسی و با قیمتی بیشتر از قیمت اسمی عرضه می‌شود. سپس در رابطه با مبلغ حاصل از تفاوت قیمت اسمی و قیمت عرضه به دو روش تصمیم‌گیری می‌شود. در روش اول این وجه به حساب اندوخته شرکت منتقل شده و در حالت دوم، به ازای این مبلغ، سهام جایزه‌ای به سهامداران قبلی تعلق می‌گیرد.

گاهی ممکن است شرکتی برای بار اول در بازار بورس و فرابورس وارد شده و ورود آن از طریق افزایش سرمایه از محل صرف سهام باشد. با توجه به آنکه در نام آگهی آن عبارت “پذیره نویسی” قید می شود، ممکن است با روش “پذیره نویسی” شرکت‌های در حال تاسیس اشتباه گرفته شود. برای بررسی این موضوع حتما اطلاعیه هر شرکت را در سایت کدال بررسی کنید. 

سوالات متداول