آشنایی کامل با صورت سود و زیان

صورت سود و زیان یا صورت درآمد و هزینه به عنوان یکی از مهم‌ترین گزارش‌های مالی، عملکرد مالی یک شرکت را طی یک دوره زمانی مشخص نشان می‌دهد. در واقع در صورت سود و زیان پس از کسر هزینه‌ها از درآمدها، سود یا زیان انتهای دوره که نتیجه کلیه فعالیت‌های عملیاتی و غیر عملیاتی شرکت است، مشخص می‌شود.

انواع روش‌های ارائه صورت سود و زیان

صورت سود و زیان را می‌توان به دو روش تک‌مرحله‌ای و دو مرحله‌ای ارائه کرد.

روش تک‌مرحله‌ای: در این روش ابتدا کلیه درآمدها لیست می‌شوند. سپس کلیه هزینه‌ها به ادامه لیست اضافه می‌شود. در نهایت از کم کردن مجموع هزینه‌ها از مجموع درآمدها، سود یا زیان قبل از کسر مالیات مشخص می‌شود.

روش دومرحله‌ای: در این روش ابتدا کلیه درآمدهای عملیاتی و کلیه هزینه‌های عملیاتی لیست می‌شوند و از تفاضل آن‌ها، سود یا زیان ناویژه به دست می‌آید. در ادامه، درآمدهای غیر عملیاتی و هزینه‌های غیر عملیاتی به لیست اضافه می‌شوند. در نهایت از تفاضل نتیجه این دو مرحله، سود یا زیان قبل از کسر مالیات مشخص می‌شود.

بدیهی است چنانچه مجموع درآمدها از مجموع هزینه‌ها بیشتر باشد، فعالیت شرکت سودآور بوده است. به طور عکس، چنانچه مجموع هزینه‌ها از مجموع درآمدها بیشتر باشد، فعالیت شرکت زیان‌ده بوده است.

انواع سود در صورت سود و زیان

سود ناخالص یا سود ناویژه

با کم‌کردن بهای تمام‌شده‌ محصولات فروش رفته از میزان فروش محصولات، سود ناخالص یا سود ناویژه به دست می‌آید.

سود ناخالص برابر است با فروش خالص منهای بهای تمام شده کالای فروش رفته

سود عملیاتی یا سود قبل از کسر مالیات

با کم‌کردن هزینه‌های عمومی اداری فروش و هزینه‌های استهلاک از سود ناخالص، سود عملیاتی یا سود قبل از کسر مالیات به دست می‌آید.

سود عملیاتی برابر است با سود ناخالص منهای مجموع هزینه‌های عمومی اداری فروش و استهلاک

سود خالص

با کم کردن هزینه‌های غیر عملیاتی و مالیات از مجموع سود عملیاتی و درآمدهای غیر عملیاتی، سود خالص به دست می‌آید.

سود خالص برابر است با مجموع سود عملیاتی و درآمد‌های غیر عملیاتی منهای مجموع هزینه‌های غیر عملیاتی و مالیات

عناصر صورت سود و زیان

صورت سود و زیان از اجزای مختلفی تشکیل می‌شود که عبارتند از:

درآمد (یا میزان فروش)

درآمد یا میزان فروش نشان‌دهنده درآمد شرکت از محل فعالیت اصلی آن یعنی ارائه خدمات یا فروش محصولات است. به عنوان مثال، یک فروشگاه مواد غذایی را در نظر بگیرید که یک دستگاه عابر بانک نیز در فضای خالی فروشگاه خود دارد. درآمد ناشی از فروش مواد غذایی، جزو درآمد اصلی شرکت به شمار می‌رود و درآمد ناشی از دستگاه عابر بانک، درآمد غیر اصلی آن است. 

هزینه‌های مرتبط با تولید محصول فروخته شده یا ارائه خدمات نیز در درآمد یا میزان فروش لحاظ نمی‌شود.

بهای تمام‌شده کالای فروش رفته (یا هزینه‌های فروش)

بهای تمام شده کالای فروش رفته، هزینه‌های مستقیم مربوط به تولید کالاهای فروخته شده توسط یک شرکت یا موسسه است.

 در حالت کلی برای تعیین بهای تمام شده در صورت سود و زیان باید پنج عامل هزینه را در نظر گرفت که عبارتند از:

• هزینه‌های ثابت: هزینه‌های ثابت، هزینه‌هایی هستند که در اثر تغییراتی در مقدار تولید تغییر نمی‌کنند و در تمام سطوح تولید ثابت هستند، مانند هزینه اجاره.
• هزینه‌های متغیر: هزینه‌های متغیر، هزینه‌هایی هستند که در اثر تغییر در حجم تولید تغییر می‌کنند و نسبت تقریبا ثابتی با میزان تولید دارند. مانند هزینه مواد مستقیم، دستمزد مستقیم، سربار ساخت.
• هزینه‌های مختلط: هزینه‌های مختلط، هزینه‌هایی هستند که الگوی خاصی ندارند. بسیاری از اقلام بهای تمام شده، مختلط هستند. یعنی بخشی ثابت و بخش دیگر متغیر است؛ مانند: مخارج آب و برق و دستمزد غیرمستقیم.
• هزینه‌های نیمه متغیر: این هزینه‌ها با حجم تولید نسبت مستقیم دارند، اما نسبت افزایش آن‌ها نسبت به حجم تولید متناسب نیست.
• هزینه‌های نیمه ثابت: این هزینه‌ها نیز با افزایش حجم تولید به صورت پلکانی افزایش می‌یابند.

سایر درآمدها

درآمدهایی مانند سود سپرده‌های بانکی، سود فروش ارزهای خارجی و سایر موارد این‌چنینی که از محل فعالیت اصلی شرکت نباشد، به عنوان سایر درآمدها در صورت سود و زیان ثبت می‌شوند.

هزینه‌های توزیع و فروش

‌هزینه‌های حمل و نقل، انبارداری، بازاریابی، بسته‌بندی، تبلیغات و …، از جمله هزینه‌های توزیع و فروش هستند. ‌‌هزینه‌‌های توزیع و فروش در واقع هزینه‌های مربوط به ارائه کالا از محل شرکت به دست مصرف‌کنندگان است.

هزینه‌های اداری

هزینه‌های اداری شامل حقوق و دستمزد کارمندان غیر تولیدی، قبوض تلفن، پست، رفت و آمد، پیک، پذیرایی، لوازم التحریر و… می‌شود. اینگونه هزینه‌ها به طور مستقیم در تولید و عرضه کالا یا خدمات ارائه شده توسط شرکت نقشی ندارند و هزینه‌های غیر مستقیم مرتبط با اداره کسب و کار هستند.

سایر هزینه‌ها

سایر هزینه‌ها به هزینه‌هایی اشاره دارد که در دسته هزینه‌ها به آن‌ها اشاره نشده است. هزینه‌های مربوط به تحقیق و توسعه (R&D)، توسعه فناوری، سود یا زیان ناشی از فروش سرمایه‌گذاری‌ها و بسیاری از هزینه‌های دیگری که ممکن است مخصوص یک شرکت یا صنعت باشد، در این دسته قرار می‌گیرند.

هزینه‌های مالی

بهره وام‌های دریافتی، هزینه‌های حسابداری و حسابرسی، جرایم مالیاتی، هزینه مشاوره‌های مالی و موارد این چنینی، جزو هزینه‌های مالی به شمار می‌روند.

مالیات بر درآمد

هزینه مالیات بر درآمد برای هر دوره از اجزای زیر تشکیل می‌شود:

• مالیات برآوردی دوره فعلی
• مالیات دوره قبل
• هزینه مالیات معوقه

هزینه استهلاک

دارایی‌های بلندمدت مانند تجهیزات و ماشین آلات، ساختمان و اثاثیه و وسایل نقلیه، در طول زمان مستهلک می‌شود و ارزش و کارایی خود را از دست می‌دهد. از همین رو، برای این موارد هزینه استهلاک محاسبه می‌شود و در صورت‌های مالی مانند صورت سود و زیان به آن‌ها اشاره می‌شود. هزینه استهلاک از سود خالص شرکت کسر می‌شود و در نتیجه مالیات را نیز کاهش می‌دهد.

صورت سود و زیان جامع

صورت سود و زیان جامع یکی از انواع صورت‌های مالی شرکت‌ها است. این صورت مالی شامل تمامی درآمدها و هزینه‌های مرتبط با تولید محصول یا ارائه خدمات در یک دوره مالی مشخص است، چه این درآمدها و هزینه‌ها تحقق یافته باشند یا خیر. در این صورت مالی، شرکت باید تمام جزئیات درآمدها و هزینه‌ها را گزارش کند. تحلیلگران بنیادی از صورت سود و زیان جامع استفاده می‌کنند تا وضعیت کلی درآمدها و هزینه‌های شرکت را در یک دوره زمانی با دوره‌های قبلی مقایسه و ارزیابی کنند. صورت سود و زیان جامع شرکت را می‌توان تکمیل کننده صورت سود و زیان در نظر گرفت.

نمونه صورت سود و زیان

به مراجعه به سایت کدال می‌توان به کلیه صورت‌های مالی شرکت‌های بازار سرمایه دسترسی پیدا کرد. به عنوان مثال، صورت سود و زیان میان‌دوره‌ای ۶ ماهه گروه دارویی سبحان (دسبحا) منتهی به ۱۳۹۹/۰۶/۳۱ به شرح زیر است:

تفاوت صورت سود و زیان با ترازنامه

صورت سود و زیان، تمام وقایع مربوط به یک دوره مالی و وضعیت مالی شرکت طی یک بازه زمانی را نشان می‌دهد. اما ترازنامه شبیه به یک عکس فوری، تصویر لحظه‌ای از عملکرد شرکت را در یک تاریخ مشخص نشان می‌دهد و میزان دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام شرکت را مشخص می‌کند.

نمونه ای از ترازنامه

سوالات متداول