محدودیت‌های تجزیه و تحلیل نسبت‌های مالی
تجزیه و تحلیل نسبت‌های مالی همواره اطلاعات مفیدی درباره وضعیت کلی شرکت ارائه می‌کند. اطلاعات مفیدی که برای تصمیم‌گیری درست به کمک سرمایه‌گذاران و مدیران و اعتباردهندگان می‌آید و یک شمای کلی نیز از ساختار مالی و ویژگی‌های شرکت ارائه می‌کند. با این وجود، تجزیه و تحلیل نسبت‌های مالی محدودیت‌هایی نیز به همراه دارد.
آنچه در این مطلب می‌خوانیم:
- داده‌های تاریخی
- عدم وجود معیار مقایسه‌ای مناسب
- تغییر موقعیت‌های شرکت
- برآوردها
- حساب‌آرایی
- نامفهوم بودن نسبت خوب یا بد
- عدم انعکاس آثار غیرمالی
- چرخه عمر شرکت
- روابط ریاضی و خواص کسرها
- استاندارد‌های مقایسه‌ای
- سوالات متداول
از جمله محدودیت‌های تجزیه و تحلیل نسبت‌های مالی می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
داده‌های تاریخی
نسبت‌های مالی با استفاده از اطلاعات صورت‌های مالی به دست می‌آیند و صورت‌های مالی نیز با توجه به اصل بهای تمام شده تاریخی، بر اساس داده‌های گذشته تهیه می‌شوند. به همین دلیل، تغییرات در سطح قیمت‌ها و تورم در صورت‌های مالی خصوصاً ترازنامه مورد توجه قرار نمی‌گیرد. برای مثال ارزش دارایی‌هایی مانند ماشین‌آلات و تجهیزات، ساختمان و زمین به دلیل عمر مفید بالا، براساس داده‌های تاریخی گزارش می‌شوند.
بر همین اساس، نسبت‌های مالی نشان دهنده وضعیت گذشته شرکت هستند؛ در حالی که تحلیلگران مالی و سرمایه‌گذاران به دنبال پیش‌بینی رویدادهای آینده هستند.
عدم وجود معیار مقایسه‌ای مناسب
نسبت‌های مالی یک شرکت باید بر اساس یک معیار یا استاندارد مشخصی سنجیده شوند تا بتوان با توجه به آن، درباره وضعیت هر شرکت نتیجه‌گیری نمود. پیدا کردن این معیار ممکن است کار ساده‌ای نباشد.
معمولا از شرکت‌های موجود در آن صنعت یا میانگین آن صنعت، به‌عنوان یک معیار ارزیابی استفاده می‌شود. اما نکته قابل‌توجه این است که دسته‌بندی شرکت‌های مختلف در یک صنعت لزوماً به معنای شباهت کامل آن‌ها نیست. از طرفی مقایسه با میانگین آن صنعت، ممکن است مشکلاتی به همراه داشته باشد؛ از جمله:
- اگر شرکت در صنعتی ناموفق باشد، تشابه نسبت‌های مالی شرکت با نسبت‌های متوسط آن صنعت، به معنای عملکرد قابل قبول شرکت نخواهد بود.
- شرکت‌های مختلف یک صنعت، از لحاظ ریسک و شرایط عملیاتی معمولا متفاوت هستند. از همین رو، نسبت‌های متوسط صنعت، با ریسک و شرایط عملیاتی بعضی از شرکت‌ها تناسبی ندارد.
- روش‌های حسابداری بر نسبت‌های مالی تاثیر می‌گذارد و ممکن است روش حسابداری شرکت‌های یک صنعت، متفاوت باشد.
تغییر موقعیت‌های شرکت
با توجه به امکان تغییرموقعیت‌های شرکت، نسبت‌های محاسبه شده در یک تاریخ مشخص، ممکن است دچار تغییراتی موقتی شوند و خوب یا بد جلوه داده شوند. با محاسبه این نسبت‌ها برای چند سال و بررسی روند آن‌ها طی چند سال، می‌توان از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری نمود.
برآوردها
برخی از اطلاعات موجود در صورت‌های مالی مانند ذخیره مطالبات مشکوک‌الوصول ممکن است بر مبنای برداشت‌های ذهنی افراد، قضاوت و برآورد شوند. بنابراین هر اندازه این برآوردها نادرست یا جانبدارانه باشند، نسبت‌های مالی را نیز بیشتر تحت تأثیر قرار می‌دهد.
حساب‌آرایی
شرکت‌ها می‌توانند با استفاده از روش‌های مختلف قانونی یا غیرقانونی، صورت‌های مالی خود را به نحوی ارائه کنند که بیانگر واقعیت‌های اقتصادی موجود در شرکت نباشد. هر چند این اعمال، رایج نیست و وجود حسابرسین، مانع این کار می‌شود. در چنین حالتی، اتکا به نسبت‌های مالی نمی‌تواند تحلیلگران را به درک درستی از وضعیت مالی و عملکرد شرکت برساند.
بیشتر بخوانید: راهنمای استفاده از سایت TSETMC
نامفهوم بودن نسبت خوب یا بد
تشخیص خوب یا بد بودن یک نسبت در برخی از موارد دشوار است. به عنوان مثال، بالا بودن نسبت آنی نشان‌دهنده وضعیت نقدینگی قوی یک شرکت است. از طرفی، ممکن است به این معنی باشد که مدیریت شرکت نتوانسته برای سودآوری شرکت به خوبی از وجه نقد استفاده کند و همین موضوع، موجب راکد شدن وجوه نقد شده است.
عدم انعکاس آثار غیرمالی
نسبت‌های مالی براساس صورت‌های مالی تهیه می‌شوند و از طرفی، همه اطلاعات مهم در خصوص وضعیت شرکت در صورت‌های مالی ارائه نمی‌شود. به‌عنوان‌مثال آثار فناوری‌های جدید، پیشرفت‌های علمی، تنوع محصولات، کیفیت محصولات، وفاداری مشتریان، تغییر سلیقه مشتریان و کارایی کارکنان و… در نسبت‌های مالی منعکس نمی‌شوند. این مسئله، یکی از اساسی‌ترین نقاط ضعف نسبت‌های مالی است.
چرخه عمر شرکت
در بررسی نسبت‌های مالی تحلیلگران همواره باید به چرخه عمر شرکت توجه کنند و از متفاوت بودن این نسبت‌ها در زمان‌های مختلف چرخه عملیاتی آگاه باشند.
برای مثال، نقدینگی، سودآوری و گردش موجودی در طول چرخه عملیاتی متغیر است. زمانی که یک واحد تجاری در مسیر رشد قرار دارد، سطح نقدینگی ایده‌آل است و در دوران رکود، نقدینگی و سودآوری تضعیف خواهد شد.
روابط ریاضی و خواص کسرها
هر نسبت مالی عملا یک کسر است و تغییر کوچکی در صورت یا مخرج، ممکن است اثر بزرگی روی نسبت به دست آمده ایجاد کند. بنابراین اثر تغییر در صورت یا مخرج را باید روی نسبت درنظر گرفت و در استفاده از نسبت‌ها، با دقت بیشتری رفتار کرد.
استاندارد‌های مقایسه‌ای
نسبت هاي يك شركت تنها در صورتي معني و مفهوم پيدا مي كنند كه با بعضي استانداردها مقايسه شوند. پيدا كردن مبناي مقايسه صحيح بسيار مشكل است. معمولا توصيه مي شود كه نسبت‌های شركت با نسبت‌های متوسط صنعت يا نسبت‌های شركت‌های رقيب مقايسه شوند، اما بايد توجه داشت كه دسترسی به نسبت‌های شركت‌های رقيب چندان آسان نيست. حتی در صورت وجود نسبت‌های متوسط صنعت نیز باید موارد دیگری را برای تحلیل بهتر شرکت، مدنظر خود قرار دهید.
بیشتر بخوانید: هدف صورت های مالی و بررسی انواع آن‌ها
سوالات متداول
برخی از اطلاعات صورت‌های مالی مانند ذخیره مطالبات مشکوک‌الوصول ممکن است بر مبنای برداشت‌های ذهنی افراد، قضاوت و برآورد شوند. بنابراین هر اندازه این برآوردها نادرست یا جانبدارانه باشند، نسبت‌های مالی را نیز بیشتر تحت تأثیر قرار می‌دهد.
خیر همه اطلاعات مهم در خصوص وضعیت شرکت در صورت‌های مالی ارائه نمی‌شود. به‌عنوان‌مثال آثار فناوری‌های جدید، پیشرفت‌های علمی، تنوع محصولات، کیفیت محصولات، وفاداری مشتریان، تغییر سلیقه مشتریان و کارایی کارکنان و… در نسبت‌های مالی منعکس نمی‌شوند. این مسئله، یکی از اساسی‌ترین نقاط ضعف نسبت‌های مالی است.
برای مثال، نقدینگی، سودآوری و گردش موجودی در طول چرخه عملیاتی متغیر است. زمانی که یک واحد تجاری در مسیر رشد قرار دارد، سطح نقدینگی ایده‌آل است و در دوران رکود، نقدینگی و سودآوری تضعیف خواهد شد.
شرکت‌های مختلف یک صنعت، از لحاظ ریسک و شرایط عملیاتی معمولا متفاوت هستند. از همین رو، نسبت‌های متوسط صنعت، با ریسک و شرایط عملیاتی بعضی از شرکت‌ها تناسبی ندارد.
