نگاهی به روش های طبقه بندی صنعت

تجزیه و تحلیل صنعت دومین مرحله از رویکردهای بالا به پایین یا پایین به بالا در تحلیل بنیادی است. برای داشتن درک کاملی از صنعت مورد بررسی، باید جوانب مختلفی مانند عوامل بیرونی، قانون گذاری های پیرامون صنعت، ساختار رقابتی صنعت، عرضه و تقاضا و طبقه بندی صنعت را مورد بررسی قرار داد.

در این نوشتار به بررسی جنبه طبقه بندی صنایع و روش‌های آن یعنی چرخه‌ عمر صنعت و چرخه‌های تجاری پرداخته می‌شود.

چرخه عمر صنعت

روش های مختلفی برای طبقه بندی صنعت وجود دارد. به‌عنوان مثال می‌توان صنایع را برحسب محصولات یا خدمات تولید شده توسط آن‌ها دسته‌بندی کرد. درحالی‌که یک تحلیلگر سهام لازم است علاوه بر این دسته‌بندی، صنایع را برحسب ویژگی‌های اقتصادی نیز طبقه بندی کند. صنایع در طول عمر خود چهار مرحله زیر را طی می‌کنند:

مرحله معرفی (Introduction)

مرحله معرفی یا Introduction مرحله‌ای است در چرخه عمر یک محصول یا خدمات که در آن، محصول یا خدمات جدید به بازار عرضه می‌شود. در این مرحله به دلیل نبود آشنایی کافی با ویژگی‌ها و عملکرد محصولات موجود در صنعت، تقاضای مشتری محدود است. این مرحله شامل فعالیت‌هایی مانند تولید، عرضه محصول و … به بازار است.

کانال‌های توزیع هنوز توسعه نیافته‌اند و فعالیت‌های تبلیغاتی بسیار کمی وجود دارد. در این فاز شرکت‌ها به دلیل صرف هزینه‌های زیاد در فن‌آوری و تجهیزات و سایر هزینه‌های ثابت و حجم فروش معمولا کم، درآمد بسیار کمی ایجاد می‌کنند. همچنین می‌توانند بر روی تبلیغات و بازاریابی بازار تمرکز کنند.

مرحله رشد (Growth)

زمانی که محصول به‌آرامی توجه بازار را به خود جلب می‌کند، صنعت به مرحله رشد می‌رسد، سودآوری شروع به افزایش می‌کند و بهبود ویژگی‌های محصول، منجر به سهولت در استفاده از آن می‌شود. در این مرحله تقاضای محصول و در نتیجه درآمد شرکت‌ها رو به افزایش است و به دلیل نبود رقابت شدید میان شرکت‌ها، صنایع از حاشیه سود قابل‌توجهی برخوردار می‌شوند.

مرحله بلوغ (Maturity)

در این مرحله اکثر شرکت‌های موجود در صنعت جایگاه خود را تثبیت کرده‌اند و با اتخاذ راهکارهایی برای جلوگیری از ورود رقبای جدید به صنعت، سعی در محافظت از جایگاه خود و حفظ سودآوری دارند. قابل‌ذکر است که حداکثر درآمد، سود و جریان نقدی شرکت‌ها در این مرحله محقق می‌شود.

مرحله افول (Decline)

آخرین مرحله از چرخه عمر صنعت، مرحله نزول یا افول است که تقاضای محصولات کاهش پیدا کرده و کاهش میزان تولید، هزینه‌ی تولید هر محصول را افزایش داده و به‌تبع آن حاشیه سود صنعت کاهش می‌یابد. در این مرحله برخی از شرکت‌ها در صورت عدم ایجاد نوآوری و خلاقیت در روند تولید خود، دچار ورشکستگی می‌شوند و به‌اجبار از صنعت خارج می‌شوند.

استفاده از طبقه بندی صنایع بر‌ اساس چرخه عمر صنعت

با استفاده از طبقه بندی صنایع بر‌اساس چرخه عمر صنعت، تحلیلگران به ارزیابی رشد صنایع می‌پردازند.

برای مثال صنایع در مرحله رشد ممکن است به همان میزان که بازده بالایی دارند، ریسک قابل‌توجهی نیز همراه داشته باشند. به همین منظور سرمایه‌ گذاران باید با توجه به درجات ریسک‌پذیری خود اقدام به ورود به این صنایع کنند. همچنین صنایع در مرحله بلوغ به دلیل ثبات سودآوری، برای سرمایه‌ گذاران با درجه ریسک‌پذیری پایین می‌تواند گزینه مناسبی باشد.

چرخه‌های تجاری

همان‌طور که ذکر شد یکی دیگر از روش های طبقه بندی صنعت، دسته‌بندی بر‌اساس میزان حساسیت به چرخه‌های تجاری است. منظور از چرخه‌های تجاری دوره‌های رکود و رونق در اقتصاد است. با توجه به این موضوع می‌توان صنایع را به سه دسته طبقه بندی کرد:

۱- صنایع رشدی

صنایعی که در این گروه طبقه بندی می‌شوند، صرف‌نظر از چرخه‌های تجاری، با نرخی بالاتر از نرخ رشد اقتصادی در حال گسترش هستند و حتی در شرایط رکود اقتصادی نیز به دلیل ارائه فن‌آوری یا محصولات جدید توان رشد بالایی دارند.

۲- صنایع تدافعی

این صنایع با نرخی ملایم اما پایدار در حال رشد هستند و کمتر تحت تاثیر رکود و تغییرات اقتصادی قرار می‌گیرند. صنایع تدافعی معمولاً از نظر چرخه عمر در فاز بلوغ قرار دارند. از جمله صنایع تدافعی می‌توان به صنایع غذایی اشاره کرد، چرا که انسان تحت هر شرایطی به غذا نیاز دارد و نمی‌توان از آن چشم‌پوشی کرد.

۳- صنایع فصلی‌ (ادواری)

شرکت‌های موجود در این صنایع از نظر فروش و سودآوری تا حد زیادی از چرخه‌های تجاری پیروی می‌کنند و عمدتاً به تولید محصولات غیرضروری می‌پردازند. به‌عبارت‌دیگر، محصولاتی در این صنایع تولید می‌شود که مصرف‌کننده می‌تواند در صورت لزوم از مصرف آن‌ها صرف‌نظر کند یا آن را به تعویق اندازد. صنایع خودرو، تجهیزات و ماشین‌آلات تولیدی در این دسته قرار می‌گیرند. برای تحلیل و پیش‌بینی عملکرد یک صنعت سرمایه‌ گذاران نیاز به تحلیل چرخه‌های تجاری دارند. برای مثال، چنانچه اقتصاد دچار رکود شود، صنایع ادواری، بیشترین و صنایع تدافعی، کمترین تأثیرپذیری را خواهند داشت. بر این اساس، با داشتن یک پیش‌بینی و تجزیه ‌و تحلیل درست می‌توان تصمیم مناسبی برای سرمایه‌ گذاری گرفت.

سوالات متداول