چقدر درباره نهادهای مالی فعال در بورس می‌دانید؟

نهادهای مالی شخصیت‌های حقوقی هستند که از طریق جذب و تخصیص بهینه منابع مالی، نقش اساسی در ایجاد ارزش‌افزوده اقتصادی دارند و به‌عنوان نماینده یا واسطه‌ی معاملات بین ناشران و سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه فعالیت می‌کنند. در واقع این نهادها در تسهیل جریان پول از واحدهای دارای مازاد به واحدهای دارای کسری نقش مهمی دارند.

ارکان اصلی بازار سرمایه در ایران شامل سازمان بورس و اوراق بهادار، شرکت‌های بورس اوراق بهادار تهران، فرابورس ایران، شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه و مدیریت فناوری بورس تهران است که علاوه بر آن‌ها، از جمله نهادهای مالی فعال در بازار سرمایه می‌توان به کارگزاران، بازارگردانان، شرکت‌های سبدگردانی، مشاوران سرمایه‌گذاری، مؤسسات رتبه‌بندی، صندوق های سرمایه گذاری، شرکت‌های سرمایه‌گذاری، شرکت‌های پردازش اطلاعات مالی، شرکت‌های تامین سرمایه و هلدینگ‌ها اشاره کرد که در ادامه مطلب به توضیح مختصری از هرکدام می‌پردازیم.

کارگزار

کارگزاران همان اشخاص حقیقی یا حقوقی می‌باشند که به عنوان واسطه در قبال دریافت کارمزدهای معاملاتی بین خریدار و فروشنده ایفای نقش می‌کنند. در واقع کارگزاری‌ها عامل تطابق عرضه و تقاضا در بازار سرمایه می‌باشند.

بازارگردان

 بازارگردانان یکی از نهادهای مالی مهم فعال در بازار سرمایه هستند که با داشتن توان مالی و تخصص لازم، مسئولیت حفظ بازاری منظم برای سهام خاصی را به عهده می‌گیرند. در واقع بازارگردان با خرید و فروش سهام، به مقابله با عدم تعادل‌های موقت می‌پردازد و می‌کوشد تا عرضه و تقاضا را متعادل سازد.

به‌عبارت‌دیگر بازارگردان گاهی در نقش خریدار، در مواردی که سهم خاص و مورد نظر خریدار ندارد و گاهی در نقش فروشنده، چنانچه سهم خاصی فروشنده نداشته ولی خریداران بالقوه‌ای دارد، در بازار فعالیت می‌کند.

صندوق سرمایه‌گذاری مشترک

صندوق سرمایه‌گذاری مشترک نهاد مالی است که منابع مالی حاصل از انتشار گواهی سرمایه‌گذاری را در موضوع فعالیت مصوب خود سرمایه‌گذاری می‌کند و مالکان آن به نسبت سرمایه‌گذاری خود، در سود و زیان صندوق شریک‌اند. 

صندوق‌های سرمایه‌گذاری ممکن است وجوه جمع‌آوری‌ شده را در انواع اوراق بهادار با درآمد ثابت، سهام و حق تقدم سهام، پروژه ساختمانی، سکه، ارز و… که مشخصات آن‌ها در امیدنامه صندوق ذکر شده است، سرمایه‌گذاری کنند. صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌توانند قابلیت معامله در بورس را داشته یا مبتنی بر صدور و ابطال واحدها باشند.

از مزایای این صندوق‌ها می‌توان به مدیریت حرفه‌ای صندوق توسط کارشناسان خبره، تنوع در سرمایه گذاری و سهولت در نقد شوندگی اشاره کرد. این صندوق‌ها انوع مختلفی از جمله صندوق درآمد ثابت، مختلط، سهامی و… دارند و هر شخص با توجه به افق زمانی مد نظر و میزان ریسک پذیری و مقدار نقدینگی خود می‌تواند یک یا تعدادی از آن‌ها را انتخاب کرده و در آن سرمایه گذاری نماید.

شرکت سبدگردان

سبدگردان شخص حقوقی است که در قالب قراردادی مشخص و به‌منظور کسب انتفاع، به خرید و فروش اوراق بهادار برای سرمایه‌گذار می‌پردازد. 

مهمترین تفاوت سبدگردانی با صندوق‌های سرمایه‌گذاری این است که در سبدگردانی خود سرمایه‌گذار مالک سهام و اوراق بهادار خریداری شده در سبد سهامش است و سبدگردان به وکالت از او عملیات خرید و فروش را انجام می‌دهد، در حالیکه در صندوق های سرمایه‌گذاری، سرمایه‌گذار به صورت غیرمستقیم مالک سهام و اوراق بهادار خریداری شده توسط صندوق است و مدیر صندوق با جمع‌آوری سرمایه‌های سرمایه‌گذاران، خرید و فروش انجام می‌دهد.

براساس مقررات، سبدگردان موظف است قبل از تشکیل سبد سرمایه‌گذاری، میزان ریسک‌پذیری فرد را ارزیابی کند و ترکیب سبد را متناسب با ریسک‌پذیری سرمایه‌گذار تشکیل دهد. در صورتیکه می‌خواهید بدانید سبدگردانی چیست و اطلاعات بیشتری در این خصوص کسب کنید، مقاله «هرآنچه باید در خصوص سبدگردانی بدانید» می‌تواند منبع مناسبی برای شما باشد.

شرکت مشاور سرمایه‌گذاری 

مشاور سرمایه‌گذاری یکی از نهادهای مالی است که درباره خرید و فروش اوراق بهادار و سایر حوزه های سرمایه‌گذاری به سرمایه‌گذار مشاوره می‌دهد. این مشاوره می‌تواند به شکل توصیه به خرید، فروش یا نگهداری اوراق بهادار، اظهار نظر در رابطه با روند قیمت یا عرضه و تقاضای اوراق بهادار در آینده باشد.

مؤسسه رتبه‌بندی اعتباری

 مؤسسات رتبه‌بندی اعتباری به رتبه‌بندی اوراق بدهی شرکت‌ها با توجه به ریسک عدم بازپرداخت یا ورشکستگی آن‌ها می‌پردازند. حضور این مؤسسات، فضای تأمین مالی را شفاف‌تر می‌کند. سرمایه‌گذاران در ابزار بدهی به اطلاعات شرکت‌ها دسترسی ندارند و احتمالاً در صورت دسترسی، تخصص تحلیل آن را ندارند و نگران بازپرداخت اصل اوراق در سررسید و پرداخت سود اوراق در موعدهای مشخص هستند.

 این مؤسسات توانایی بازپرداخت شرکت‌ها را براساس تحلیل‌های خود انجام می‌دهند. بدون وجود رتبه اعتباری، شرکت‌های تأمین سرمایه نمی‌توانند به بازاریابی اوراق یا تعهد پذیره‌نویسی این اوراق بپردازند.

شرکت‌ سرمایه‌گذاری

شرکت‌های سرمایه‌گذاری نوع دیگری از واسطه‌های مالی هستند که وظیفه اصلی آن‌ها مدیریت تخصصی سرمایه‌گذاری در بازار اوراق بهادار است، اگرچه انواع متعددی از شرکت‌های سرمایه‌گذاری با کارکردهای مختلف وجود دارند اما شرکت‌های فعال در بازار اوراق بهادار به‌طور معمول با هدف مدیریت پرتفوی وارد بازار می‌شوند.

این شرکت‌ها با فروش اوراق سرمایه‌گذاری خود به عموم، وجوه به دست آمده را در ترکیب متنوعی از اوراق بهادار سرمایه‌گذاری می‌کنند و به نمایندگی از دارندگان اوراق به اداره آن می‌پردازند.

هلدینگ‌ مالی

هلدینگ در حقیقت یک شرکت مادر بوده که در زیرمجموعه خود شرکت های کوچکتری داشته و نظارت بر این شرکت ها بر عهده مدیران و هیئت مدیره هلدینگ است.

یک هلدینگ با خرید سهام شرکت‌های دیگر سعی می‌کند حق رای عمده‌ای در آن شرکت‌ها پیدا نماید و در این میان، شرکت موردبحث به یک شرکت فرعی تبدیل می‌شود. اگرچه شرکت‌های فرعی هویت مستقلی دارند اما نظارت و کنترل آنها توسط هلدینگ انجام می‌گیرد. در حقیقت هلدینگ نمی‌خواهد به تولید کالا یا خدمات بپردازد و هدف آن خرید سهام شرکت های مختلف و ایجاد یک زیرمجموعه گسترده شرکتی است. با تمامی این اوصاف هلدینگ نقش شرکت مادر را ایفا می‌کند و کنترل و نظارت روی شرکت‌های زیر مجموعه خود دارد.

مهمترین تفاوت هلدینگ‌ها و شرکت‌های سرمایه‌گذاری در این است که هلدینگ‌ها به قصد اداره مستقیم شرکت‌های زیرمجموعه به خرید یا سرمایه‌گذاری در سهام آن‌ها اقدام می‌کنند اما شرکت‌های سرمایه‌گذاری بنا بر قاعده رایج خود علاقه‌ای به حضور در اداره شرکت‌های زیرمجموعه ندارند و با دادوستد سهام شرکت‌های حاضر (بورسی یا غیر بورسی) در سبد دارایی خود سعی می‌کنند که برای سهامداران خود سودسازی کنند.

شرکت‌ پردازش اطلاعات مالی 

فعالیت عمده شرکت‌های پردازش اطلاعات مالی، جمع‌آوری و پردازش اطلاعات مالی شرکت‌ها و بازار هدف برای تصمیم‌گیری بهتر در سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار است. هر ساله شرکت‌ها اطلاعات مالی زیادی را تهیه و افشا می‌کنند که در بسیاری از موارد نیاز به پردازش دارد.

 نمونه‌ای از این پردازش‌ مانند محاسبه نسبت‌های مالی، میانگین صنعت، محاسبه بتا و مواردی از این ‌دست می‌باشد. ارائه اطلاعات پردازش‌ شده به سرمایه‌گذاران باعث سرعت در تصمیم‌گیری آن‌ها می‌شود در غیر این صورت سرمایه‌گذاران باید خود به پردازش این اطلاعات اقدام ورزند که ممکن است به علت زمان‌بر بودن، این کار را انجام ندهند. 

به‌هرحال در دسترس بودن اطلاعات پردازش‌ شده برای تحلیلگران و سرمایه‌گذاران بسیار با اهمیت بوده و به تخصصی شدن بازار سرمایه کمک شایانی می‌کند.

شرکت تأمین سرمایه

شرکت تأمین سرمایه شرکتی است که به‌عنوان واسطه بین ناشر اوراق بهادار و عموم سرمایه‌گذاران در بازار اولیه فعالیت می‌کند و قیمت‌گذاری، بازاریابی و فروش اوراق بهادار شرکت‌ها را در انتشار اولیه از طریق عرضه عمومی یا خصوصی بر عهده‌ دارد. همچنین این مؤسسات گاهی براساس قرارداد متعهد می‌شوند که بخشی از اوراق بهادار شرکت را که فروش نرفته است، خریداری کنند.

سوالات متداول