عوامل مؤثر بر رفتار بازار بورس چیست و چگونه بر قیمت‌ها اثر می‌گذارد؟

درک رفتار بازار بورس و پیش‌بینی روندهای آن، یکی از دغدغه‌های اساسی سرمایه‌گذاران است؛ چرا که تصمیم‌گیری درست در این بازار مستقیماً به میزان شناخت از عوامل اثرگذار بستگی دارد. از رویدادهای کلان اقتصادی و سیاسی تا نوسانات قیمت کالاهای جهانی، همگی نقش مهمی در جهت‌گیری بازار ایفا می‌کنند. اما چون این عوامل بسیار گسترده و پیچیده‌اند، تحلیل و تفسیر آن‌ها نیازمند ابزارها و رویکردهای علمی است. تحلیل بنیادی، تحلیل تکنیکال و مالی رفتاری سه رویکرد مهمی هستند که سرمایه‌گذاران برای شناخت دقیق‌تر رفتار بازار به آن‌ها تکیه می‌کنند و هرکدام با دیدگاه منحصربه‌فرد خود، بخش‌هایی از واقعیت بازار را روشن می‌سازند.

عوامل مؤثر بر رفتار بازار بورس

بازار بورس، به عنوان یکی از اصلی‌ترین مکان‌ها برای سرمایه‌گذاری، تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار می‌گیرد که می‌توانند سود و زیان سرمایه‌گذاران را تعیین کنند. این عوامل شامل مسائل اقتصادی بین‌المللی، تحولات سیاسی منطقه‌ای، تغییرات در قیمت نفت و کالاهای جهانی، شاخص‌های اقتصاد کلان مانند نرخ ارز، سود بانکی و تعرفه‌های تجاری، و همچنین وضعیت صنایع و عملکرد اقتصادی شرکت‌ها می‌شود.

مناسبات اقتصاد بین‌الملل و تحولات سیاسی منطقه‌ای
تغییرات در سیاست‌ها و رویدادهای اقتصادی در کشورهای مختلف می‌تواند تأثیر زیادی بر روند بازار بورس داشته باشد. برای نمونه، بحران‌های سیاسی یا اقتصادی در یک منطقه می‌تواند منجر به نوسانات شدید در قیمت سهام و بازارهای مالی گردد.

قیمت نفت و کالاهای جهانی
قیمت نفت به عنوان یکی از ارکان اصلی اقتصاد جهانی، بر بازار بورس تأثیرات عمده‌ای دارد. علاوه بر آن، نوسانات در قیمت کالاهای دیگر نیز می‌تواند موجب تغییرات در وضعیت بازارهای مالی شود.

عوامل اقتصاد کلان
عواملی همچون نرخ ارز، سود بانکی و تعرفه‌های بازرگانی نقش مهمی در رفتار بازار بورس ایفا می‌کنند. به عنوان مثال، تغییرات در نرخ ارز می‌تواند باعث تغییرات در سودآوری شرکت‌ها شود و این تغییرات به طور مستقیم بر قیمت سهام آن‌ها تأثیرگذار خواهد بود.

تحولات در صنایع و اقتصاد شرکت‌ها
عملکرد مالی و سودآوری شرکت‌ها، همراه با رشد اقتصادی آن‌ها، به شدت بر بازار بورس تأثیر می‌گذارد. سرمایه‌گذاران معمولاً به دنبال شرکت‌هایی هستند که پتانسیل سودآوری پایدار و رشد مستمر دارند.

تحلیل بنیادی در بازار بورس

نخستین ابزاری که برای بررسی رفتار بازار بورس و عوامل تاثیرگذار بر آن باید مد نظر قرار دهید، تحلیل بنیادی است. در تحلیل بنیادی از اطلاعات وسیعی مانند اطلاعات اقتصاد جهانی، اقتصاد کلان داخلی، تحلیل صنایع، اطلاعات درون شرکت، طرح‌های توسعه و… استفاده می‌شود.

در این بین نخستین مسئله‌ای که هر سرمایه‌گذار در تحلیل بنیادی باید حل کند، انتخاب صنعت است.

برای درک بهتر موضوع به این مثال توجه کنید. اگر در بحران اقتصادی باشیم و میزان بیکاری نیز زیاد باشد و تمام سعی مردم تنها پرداخت بدهی‌هایشان باشد، احتمالاً صنایعی از قبیل صنایع غذایی و خرده‌فروشی مورد توجه قرار می‌گیرد و هرگاه که اوضاع اقتصادی کشور رونق داشته و نرخ بیکاری کاهش یابد، صنایعی تکنولوژیک که بر اوضاع کشور تأثیرگذار هستند، برای سرمایه‌گذاری بررسی می‌شوند. پس از انتخاب نوع صنعت، باید شرکت‌هایی را برای سرمایه‌گذاری انتخاب کرد که نسبت به رقبایشان سودآوری بیشتری دارند.

روش‌های دیگری مانند مدل‌های اقتصادسنجی مالی، مدل‌های دینامیکی با محوریت شبکه‌های عصبی و نظریه آشوب، مدل‌های نظری سقوط بازار سهام (نظریه رویدادهای ناگهانی) شاخص‌های پیشرو، روش‌های پیش‌بینی نقاط برگشت، مدل‌های نوسان، تحلیل روانشناسی بازار، تحلیل زیرساخت‌های بازار به‌طور کامل در دوطبقه قرار نگرفته‌اند و از جهت‌هایی شبیه به تحلیل بنیادی و از نظرهایی در گستره روش‌های تکنیکی قرار می‌گیرند.

توجه

لازم است بدانید هر چند در تحلیل بنیادی اقتصاد صنعت و شرکت کاملاً مورد مطالعه و بررسی قرار می‌گیرد. به‌طوری‌که سود سال‌های آتی نیز برای آن پیش‌بینی می‌شود، ولی درباره نتایج آن عدم قطعیت وجود دارد. به این صورت که ممکن است نرخ فروش و هزینه‌ها برای محصولات تغییر یابد. یا اینکه تغییرات نرخ دلار ممکن است بر روی درآمد و هزینه‌های سال‌های آتی شرکت‌ تأثیرات قابل‌توجهی داشته باشد. از همین رو هر چند به استفاده از تحلیل بنیادی توصیه می‌شود. اما به‌دلایل گفته شده، استناد به نتایج تحلیل بنیادی قطعیت کامل ندارد. بنابراین بررسی عوامل مؤثر بر رفتار بازار بورس نباید صرفاً به تحلیل بنیادی اتکا کنیم.

تحلیل تکنیکال در بازار بورس

تحلیل تکنیکال ابزاری است که به‌کرات توسط کارشناسان بازار سرمایه برای بررسی رفتار بازار بورس استفاده می‌شود. همان‌طور که می‌دانید در این تحلیل فقط از نمودار قیمت‌ها، حجم معاملات و مقادیر محاسبه‌ شده از قیمت‌ها استفاده می‌شود و محتوای اطلاعات فقط قیمت و حجم معاملات است.

پیدایش دانش ‌تحلیل تکنیکال براساس برخی منابع تاریخی برای اولین بار در ژاپن و در قرن ۱۸ بوده است. بنیانگذار نسخه ژاپنی تحلیل تکنیکال براساس نمودارهای شمعی یک تاجر برنج با نام Homma Munehisa  بوده است. همان روش، در طول زمان تبدیل به ابزاری بسیار محبوب در بین معامله‌گران شده است. تحلیل تکنیکال در قرن ۱۹ ‌ در آمریکا نیز شهرت یافت. شخصی که در این زمینه شروع به فعالیت کرد چارلز هنری داو بود که با نام پدر علم تحلیل تکنیکال نوین مشهور است.

لازم است بدانید تجزیه‌وتحلیل تکنیکی به‌هیچ‌وجه به بررسی نقاط ضعف یا قوت ساختار شرکت یا صنعت نمی‌پردازد. بلکه هدفش بررسی رفتار سرمایه‌گذار و روند تغییرات قیمت است. به‌عبارتی‌دیگر، تحلیل تکنیکال، مطالعه رفتار بازار بورس با استفاده از نمودارها و باهدف پیش‌بینی آینده روند قیمت‌ها است.

کاربرد تحلیل تکنیکال

تحلیل تكنیكال به شما این امكان را می‌دهد تا با استفاده از روش‌ها و تکنیک‌هایی كه شامل یكسری ابزار، نمودار، اندیكاتور و… است، به پیش‌بینی قیمت‌ها بپردازید و مهم‌تر از آن این است كه در این نوع تحلیل به این مرحله می‌رسید كه اگر این اتفاقی برای سهم یا شاخصی رخ بدهد، انتظار بازار برای آن سهم یا شاخص چه خواهد بود.

نکته‌ای كه اینجا مطرح می‌شود، این است كه تحلیل تکنیکال نه‌تنها در بازارهای مالی همچون بازار سرمایه به کار می‌رود، بلكه در سایر بازارها ازجمله بازار مسکن، بازار ارز و بازار‌های کالایی همچون فلزات رنگی و محصولات کشاورزی و… نیز استفاده می‌شود. بنابراین شما با تحلیل تكنیكال می‌توانید تنها با تکیه‌بر دانش تكنیكی و نموداری خود و بدون توجه به اخبار، شایعات و عوامل بنیادی به بررسی رفتار بازار بورس و خریدوفروش در آن بپردازید. یادآوری می‌شود که براساس آموزه‌های تحلیل تکنیکال همه اطلاعات مهم بازار در قیمت‌ها و حجم معاملات منعکس ‌شده است.

رویکرد مالی رفتاری

علوم رفتاری ازجمله دانش‌های کاربردی است که در قالب رشته تخصصی بنام روانشناسی به حوزه علم ورود پیداکرده است. زیربنای اساسی این دانش، انسان و پیچیدگی‌های ذاتی، رفتاری و شخصیتی است که مستلزم درك و شناخت آن در چارچوبی علمی تحت عنوان روانشناسی مورد پژوهش و بررسی قرار گرفته است. بررسی تاریخی دانش روانشناسی این واقعیت را آشکار کرده است که در تعامل با سایر علوم، ضمن پاسخ کاربردی به مسائل فرا روی انسان، موجب ارتقاء دانش روان‌شناسی ازیک‌طرف و زمینه تعامل با سایر علوم انسانی را نیز از طرف دیگر فراهم کرده است.

مالی رفتاری شاخه‌ای از علوم رفتاری است که به بررسی مسائل مالی از یک نگاه علمی اجتماعی وسیع‌تر، شامل توجه به روانشناسی و جامعه‌شناسی و نیز حذف چارچوب‌های عقلی و منطقی صرف می‌پردازد. بر همین اساس در دو دهه اخیر تمرکز بسیاری از مباحث مالی از تحلیل‌های آماری و اقتصادسنجی بر روی قیمت‌ها و سودها به سمت روانشناسی انسانی تغییر کرده و با نگاهی بازتر و با استفاده از مفروضات واقعی‌تر نسبت به مدیریت مالی نوین به تبیین و توضیح رفتار بازارهای مالی می‌پردازند. مکتب یا دیدگاه مالی رفتاری که از تلفیق روانشناسی و مالی به وجود آمده، اظهار می‌دارد که روانشناسی در تصمیم‌گیری مالی نقش ایفا می‌کند.

هدف رویکرد مالی رفتاری

ازآنجاکه خطاهای شناختی و انحرافات بر نظریات سرمایه‌گذاری اثر می‌گذارند، بنابراین بر گزینه‌های مالی نیز اثرگذارند. مالی رفتاری، مطالعه‌ی نحوه‌ی تحلیل و تفسیر افراد از اطلاعات برای اتخاذ تصمیم‌های سرمایه‌گذاری آگاهانه است. به‌عبارت‌دیگر مالی رفتاری به دنبال تأثیر فرآیندهای روان‌شناختی در تصمیم‌گیری است.

امروزه ایده‌ی رفتار کاملاً عقلایی سرمایه‌گذاران که همواره به دنبال حداکثر کردن مطلوبیتشان هستند، در راستای توجیه رفتار و واکنش بازارها کافی نیست. بنابراین مالی رفتاری را می‌توان پارادایمی دانست که با توجه به آن، بازارهای مالی با استفاده از مدل‌هایی مورد مطالعه قرار می‌گیرند که دو فرض اصلی و محدودکننده‌ی پارادایم سنتی یعنی بیشینه‌سازی مطلوبیت مورد انتظار و عقلانیت کامل را کنار می‌گذارد.

در مالی رفتاری این ادعا مطرح می‌شود که برخی اوقات به‌منظور یافتن پاسخی برای معماهای تجربی موجود در حوزه‌ی مالی، ضروری است تا این احتمال را بپذیریم که گاهی برخی از عوامل اقتصادی کاملاً منطقی رفتار نمی‌کنند.

طرفداران رویکرد مالی رفتاری اعتقاد راسخی دارند که آگاهی از تمایلات روان‌شناختی در عرصه سرمایه‌گذاری، کاملاً ضروری و نیازمند توسعه جدی دامنه مطالعاتی است و برای کسانی که نقش روانشناسی در دانش مالی را به‌عنوان عاملی اثرگذار بر بازارهای اوراق بهادار و تصمیمات سرمایه‌گذاران بدیهی می‌دانند، قبول وجود تردید در مورد اعتبار مالی رفتاری دشوار است.

برای ورود موفق به بازار بورس، آشنایی با عوامل مؤثر بر رفتار بازار و ابزارهای تحلیلی ضروری است. سه ابزار اصلی تحلیل، شامل تحلیل بنیادی (بررسی اقتصاد، صنعت و شرکت)، تحلیل تکنیکال (مطالعه روند قیمت‌ها و نمودارها) و رویکرد مالی رفتاری (تأثیر روان‌شناسی بر تصمیم‌گیری‌ها) هستند که هرکدام دیدگاه خاصی ارائه می‌دهند. ترکیب این روش‌ها به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا با درک عمیق‌تری از رفتار بازار، تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرند. این مسیر با آموزش و تمرین مستمر آغاز می‌شود.

بیشتر بخوانید: ۷ نکته طلایی برای خرید سهام

سوالات متداول