صندوق قابل معامله (ETF) چیست؟

صندوق قابل معامله که آن را با نام صندوق ETF نیز می‌شناسند، گونه‌ای از صندوق‌های سرمایه‌گذاری است که خرید و فروش آن‌ از طریق سامانه‌های معاملاتی آنلاین کارگزاری‌ها انجام می‌شود. به بیان ساده‌تر صندوق ETF را می‌توان همانند سهام بورسی خرید و فروش کرد. صندوق قابل معامله می‌تواند از نوع درآمد ثابت، سهامی، شاخصی، بخشی و… باشند. در ادامه با انواع، سازوکار و ویژگی‌های این صندوق‌ها آشنا خواهید شد.

ETF به چه معناست؟

ETF مخفف عبارت Exchange-traded fund و به معنی «صندوق قابل معامله» است. ETFها مانند سهام در بورس معامله می‌شوند و قیمت آن‌ها در طول روز معاملاتی تغییر می‌کند. این بدان معناست که سرمایه‌گذاران می‌توانند واحدهای این صندوق‌ها را همانند سهام خرید و فروش کنند. این موضوع برخلاف صندوق‌های صدور و ابطالی است که از محاسبه NAV صندوق، تعیین قیمت می‌شوند.

صندوق ‌ETF ساختاری شبیه صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک دارند، یعنی شما در طول ساعات و روزهایی که بازار معاملات سهام باز است می‌توانید یک یا چند واحد از یک صندوق ETF را خریده یا چند واحد از آن را بفروشید. شما با خرید واحدهای ETF، پول خود را در صندوقی سرمایه‌گذاری می‌کنید که با استفاده از یک تیم مدیریت حرفه‌ای سعی می‌کند تا با تشکیل پرتفویی از سهام و انواع اوراق بهادار ارزشمند، سود کسب کند.

تفاوت صندوق های ETF با صندوق های سرمایه‌گذاری مشترک در چیست؟

همان‌طور که ذکر شد صندوق قابل معامله ساختاری شبیه به صندوق های سرمایه‌گذاری مشترک دارد اما برخلاف صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک که فقط در پایان روز و پس از محاسبه NAV می‌توان آن‌ها را خریدوفروش کرد، سرمایه‌گذاران می‌توانند واحدهای صندوق ETF را همانند سهام در طول روز معامله کنند و از مزیت نقدشوندگی سریعتر آن نسبت به صندوق سرمایه‌گذاری مشترک بهره‌مند شوند. همچنین مزیت معافیت مالیاتی بالقوه سرمایه گذاری در این صندوق‌ها و به‌نوعی کم‌هزینه‌تر بودن از دیگر ویژگی‌های این مدل سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه است.

البته صندوق قابل معامله محدودیت‌هایی نیز دارد. همچنین به دلیل اینکه مانند سهام معامله می‌شوند، این امکان وجود دارد که سهام این صندوق‌ها قبل از ناپدیدی آربیتراژ و برقراری تعادل، به قیمت‌های متفاوت از NAV معامله شوند. سرمایه‌گذاری در صندوق های ETF شباهت بسیاری به سرمایه گذاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک دارد، اما تفاوت اصلی ساختار‌ این صندوق‌ها با دیگر صندوق‌های سرمایه‌گذاری دیگر، ایجاد نقدشوندگی با بهره‌گیری از پتانسیل بازار سهام است.

بازارگردان جایگزین ضامن نقدشوندگی

در صندوق های ETF رکن ضامن نقدشوندگی حذف شده‌ و رکن جدیدی به‌عنوان بازارگردان، زمینه نقدشوندگی واحدهای سرمایه‌گذاری ETF را در بازار فراهم می‌کند. بازارگردان در مواقعی که عرضه کننده یا خریدار دیگری وجود نداشته باشد، به فروش واحدهای تقاضا شده یا خرید واحد‌های عرضه شده مبادرت می‌ورزد. صندوق های قابل معامله در بورس یا ETF به دسته‌های سرمایه‌گذاری در سهام، سرمایه‌گذاری مختلط، سرمایه‌گذاری در طلا، سرمایه‌گذاری شاخصی، سرمایه‌گذاری بخشی و سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت تقسیم‌بندی می‌شوند. تفاوت این سه نوع صندوق علاوه بر استراتژی معاملاتی آن‌ها که از نام آن‌ها مشخص است، در کارمزد خرید و فروش آن‌ها است.

این نوع صندوق‌ها بیش از ۲۰ سال است که به بازار معرفی‌شده‌ و در طول دهه گذشته رشد چشمگیری را تجربه کرده‌اند. اولین ETF در سال ۱۹۹۳ با نام اسپایدر (SPDR) به بازار معرفی شد که به‌قصد پیروی از شاخص S&P500 طراحی‌ شده است.

مزایای صندوق‌ ETF

معافیت مالیاتی: خرید و فروش واحدهای ETF معاف از مالیات هستند، که این موضوع هزینه‌های سرمایه‌گذاری را برای سرمایه‌گذاران کاهش می‌دهد.

نقدشوندگی بالا: واحد صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله را می‌توان به راحتی در ساعت مجاز بازار بورس خرید و فروش کرد. علاوه بر این، تمامی صندوق‌های ETF دارای بازارگردان هستند که باعث افزایش نقدشوندگی آن‌ها می‌شود.

تخصیص بهینه‌ دارایی‌ها (متنوع‌سازی): صندوق‌های قابل معامله به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که با هزینه کم و در زمان کوتاه به سبدی متنوع از دارایی‌ها دست یابند، که این امر به کاهش ریسک در سرمایه‌گذاری کمک می‌کند. 

سادگی و سهولت در معامله: خرید و فروش واحدهای ETF به سادگی و با سرعت در سامانه‌های آنلاین انجام می‌شود و نیاز به فرآیند پیچیده‌ای ندارد. این امر به سهولت در دسترسی و مدیریت سرمایه کمک می‌کند.

کاهش زمان تسویه نسبت به صندوق‌های فعلی: در معاملات صندوق‌های قابل معامله ( ETF)، زمان تسویه کوتاه‌تر است و این ویژگی به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد تا نسبت به صندوق‌های صدور و ابطالی، سریع‌تر به وجه حاصل از فروش واحدهای صندوق دسترسی پیدا کنند.

نحوه سرمایه‌گذاری در صندوق قابل معامله

با توجه به اینکه صندوق قابل معامله همانند سهام در بورس معامله می‌شود، برای خرید یا فروش آن‌ها باید از طریق سامانه‌های معاملاتی آنلاین (مانند ایزی تریدر یا مفید آنلاین) استفاده کرد. در نظر داشته باشید که برای استفاده از سامانه‌های معاملاتی آنلاین ابتدا باید در سامانه سجام ثبت‌نام و احراز هویت خود را تکمیل کرده باشید. سپس تنها کافیست پس از ورود به حساب کاربری خود در سامانه معاملاتی آنلاین، نام صندوق ETF مورد نظر خود را جستجو کرده و ثبت سفارش کنید.

ساعت معاملات صندوق‌های قابل معامله در بورس، فرابورس و بورس کالا به شرح زیر است:

انواع صندوق‌هایETF

صندوق های قابل معامله یا ETF در بورس به چند دسته تقسیم می‌شوند که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت:

صندوق ETF درآمد ثابت

صندوق‌ درآمد ثابت قابل معامله بر دو نوع اول و دوم است. صندوق های با درآمد ثابت نوع اول دارای تقسیم سود به صورت ماهانه هستند. صندوق های با درآمد ثابت نوع دوم دارای تقسیم سود به صورت ماهانه یا دوره‌ای نبوده و از سود آن‌ها از اختلاف قیمت خرید و فروش حاصل می‌شود. هدف اصلی این صندوق‌ها کسب بازدهی تقریبا ثابت و بدون ریسک است. بنابراین بیشتر پرتفوی این صندوق را سپرده‌های بانکی و اوراق درآمد ثابت بورسی و فرابورسی مانند اوراق مشارکت، اوراق اجاره، اسناد خزانه اسلامی و… تشکیل می‌دهد.

صندوق ETF طلا

صندوق طلا یکی از انواع صندوق‌ قابل معامله (ETF) در بورس کالا است. این صندوق‌ها عمده سرمایه خود را روی گواهی سپرده سکه طلا سرمایه‌گذاری می‌کنند. صندوق‌ طلا حداقل ۷۰ درصد از دارایی خود را در خرید سکه طلا و مابقی را در اوراق با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری می‌کند.

صندوق ETF سهامی

صندوق قابل معامله سهامی ۷۰ الی ۹۵ درصد از سرمایه جمع‌آوری شده را در سهام و حق‌تقدم سهام پذیرفته شده در بورس و مابقی سرمایه به میزان ۵ الی ۳۰ درصد را در اوراق با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری می‌کند. واحدهای ممتاز صندوق‌های اهرمی نیز یکی از انواع صندوق‌های سهامی هستند که ساختار آن‌ها به دلیل وجود مکانیزم اهرم کمی متفاوت است.

صندوق ETF مختلط

صندوق قابل معامله مختلط هم بر روی سهام شرکت‌های فعال در بورس و هم بر روی اوراق درآمد ثابت سرمایه‌گذاری می‌کند. در صندوق مختلط ترکیب دارایی به این صورت است؛ ۶۰ درصد سهام و ۴۰ درصد اوراق درآمد ثابت یا ۴۰ درصد سهام و ۶۰ درصد اوراق درآمد ثابت.

صندوق ETF شاخصی

صندوق سرمایه گذاری شاخصی (Index fund) نوعی صندوق است که هدف آن انطباق بالای پرتفوی صندوق با یکی از شاخص‌های بازار سهام که می‌تواند شاخص‌ کل، شاخص کل هم‌وزن یا یکی دیگر از شاخص‌های بازار سهام باشد خواهد بود. این صندوق‌ها باید حداقل ۸۵ درصد از کل دارایی‌های خود را به سهام و حق تقدم شرکت‌هایی که در شاخصی که از آن تبعیت می‌کنند، اختصاص دهند.

صندوق ETF بخشی

صندوق سرمایه‌گذاری بخشی (Sector Funds) یکی از انواع صندوق‌های مشترک یا قابل معامله (ETF) است که به‌جای سرمایه‌گذاری در صنایع مختلف، روی یک صنعت خاص تمرکز کرده و به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهند تا از بازدهی یک صنعت به صورت کامل بهره‌مند شوند. این نوع از صندوق‌ها می‌توانند در همه صنایع از جمله فلزات اساسی، پتروشیمی، تکنولوژی، غذایی، املاک و… سرمایه‌گذاری کنند.

صندوق‌های ETF کارگزاری مفید

سبدگردان مفید با تاسیس انواع مختلفی از صندوق‌های قابل معامله ETF، در تلاش است خواسته‌های طیف وسیعی از سرمایه‌گذاران را پوشش دهد. صندوق‌های قابل معامله مفید به شرح زیر است:

صندوق درآمد ثابت آوند

آوند‌ یک صندوق درآمد ثابت قابل معامله از نوع دوم است. مهم‌ترین تفاوت صندوق درآمد ثابت نوع اول و صندوق درآمد ثابت نوع دوم در ترکیب دارایی آن‌هاست. با توجه به درآمد ثابت بودن این صندوق، حتی در شرایط منفی بازار بورس و روزهای تعطیل نیز سود خواهید کرد.

آشنایی بیشتر با «صندوق درآمد ثابت آوند»

صندوق اهرمی توان

واحدهای ممتاز صندوق اهرمی توان، از نوع اهرمی هستند که به صورت ETF عرضه شده و از طریق سامانه‌های معاملاتی آنلاین خرید و فروش می‌شوند. این واحدها از توان مالی ایجاد شده از محل دارایی‌های واحدهای عادی بهره‌مند شده و می‌توانند سود یا زیان بیشتری داشته باشند.

آشنایی بیشتر با «صندوق اهرمی توان»

صندوق سهامی اطلس

اگر فرصت یا مهارت کافی برای تحلیل و بررسی بازار بورس ندارید و ترجیح می‌دهید تیمی از متخصصین بازار سرمایه این کار را به جای شما انجام دهند، در صندوق «اطلس» مفید سرمایه‌گذاری کنید. صندوق قابل معامله اطلس از نوع سهامی بوده و همواره سبدی از سهام ارزشمند بورس را در اختیار دارد.

آشنایی بیشتر با «صندوق سهامی اطلس»

صندوق شاخصی آرام

صندوق شاخصی آرام تشکیل شده از یک پرتفوی متناسب با شاخص کل بورس است تا بتواند بازدهی مشابه با آن را کسب کند. سبد دارایی صندوق شاخصی آرام، به گونه‌ای مدیریت می‌شود که عملکردی شبیه به شاخص ۵۰ شرکت بزرگ رقم بزند. البته بنا به صلاحدید مدیر صندوق، تا ۲۰ درصد ترکیب این دارایی‌ها می‌تواند متفاوت باشد.

آشنایی بیشتر با «صندوق شاخصی آرام»

صندوق مبتنی بر طلا عیار

عمده وجوه سرمایه‌گذاری شده در این صندوق به خرید اوراق سکه طلا و شمش طلا اختصاص داده می‌شود و در واقع ارزش واحدهای این صندوق بر اساس قیمت سکه طلا، شمش طلا و گواهی سپرده کالایی سکه طلا در بورس کالا مشخص می‌شود.

آشنایی بیشتر با «صندوق عیار مفید»

صندوق بخشی استیل

فلزات اساسی در چرخه تجاری صنعت، در رده صنایع رشدی قرار می‌گیرند در همین راستا صندوق استیل مفید با تشکیل سبدی متنوع از سهام شرکت‌های گروه فلزات اساسی، سرمایه‌گذاری با مدیریت حرفه‌ای و فعال در این صنعت را فراهم کرده و می‌تواند پتانسیل کسب بازدهی بالاتر نسبت به بازار را افزایش دهد.

آشنایی بیشتر با «صندوق بخشی استیل»

صندوق بخشی خودران

صنعت خودرو به عنوان یکی از بخش‌های مهم و شناخته‌شده بازار سرمایه به شمار می‌رود. به همین منظور صندوق خودران با تشکیل سبدی از سهام برترین شرکت‌های فعال در صنعت خودرویی، امکان کسب بازدهی از این بخش را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند.

آشنایی بیشتر با «صندوق بخشی خودران»

صندوق بخشی سیمانو

صندوق سیمانی یکی از انواع صندوق‌های بخشی با مجوز فعالیت در بازار سرمایه است. این صندوق حداقل ۷۰ درصد از ترکیب دارایی‌های خود را به سهام شرکت‌های فعال در حوزه سیمان، آهک و گچ اختصاص می‌دهد. صندوق بخشی «سیمانو» مفید، با تشکیل سبدی متنوع از سهام برترین شرکت‌های سیمانی امکان کسب بازدهی از این بخش را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند.

آشنایی بیشتر با «صندوق بخشی سیمانو»

صندوق بخشی اکتان

صندوق اکتان مفید، یکی دیگر از انواع صندوق‌های بخشی کارگزاری مفید است که به سرمایه‌گذاری در صنعت پتروشیمی اختصاص دارد. حداقل ۷۰ درصد دارایی این صندوق در سهام شرکت‌های پتروشیمی سرمایه‌گذاری می‌شود. بر اساس امیدنامه صندوق‌های بخشی، این امکان وجود دارد که تا ۱۰ درصد از دارایی‌های صندوق در سهام و حق تقدم سهام شرکت‌های دیگر صنایع، تا ۱۵ درصد در اوراق با درآمد ثابت و تا ۵ درصد در گواهی‌های سپرده کالایی سرمایه‌گذاری شود.

آشنایی بیشتر با «صندوق بخشی اکتان»

صندوق‌های قابل معامله (ETF) فرصتی را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کنند تا با هزینه کمتر و آسان‌تر، به مجموعه‌ای متنوع از دارایی‌ها دسترسی داشته باشند. صندوق‌های ETF همچون سهام، به راحتی در ساعات مجاز بازار بورس قابل معامله‌اند و به دلیل وجود انواع مختلف ETF (سهامی، مبتنی بر طلا و …) گزینه‌ای مناسب برای سرمایه‌گذارانی با اهداف و سطوح ریسک گوناگون محسوب می‌شوند.

همچنین، این صندوق‌ها به دلیل تنوع‌بخشی بالا، شفافیت و نقدشوندگی مناسب، گزینه‌ای جذاب برای تازه‌کاران و سرمایه‌گذاران باتجربه هستند. با انتخاب ETF مناسب و متناسب با اهداف مالی و سطح ریسک‌پذیری، سرمایه‌گذاران می‌توانند از مزایای این ابزار مالی بهره‌مند شده و به‌صورت کارآمد به مدیریت سبد دارایی خود بپردازند.

سوالات متداول