حد سود و حد ضرر چیست؟

اگر به حوزه‌های مالی، خصوصا بورس علاقمند هستید ممکن است اصطلاحات حد سود و حد ضرر را شنیده باشید. حد سود و ضرر به شما کمک خواهد کرد تا نقاط مناسب برای ورود و خروج به معاملات را بیابید.

یکی از تفاوت‌های اصلی معامله‌گران حرفه‌ای با افراد مبتدی، مشخص کردن حد سود و ضر‌ر‌ برای هر معامله و پایبند بودن به آن است. موارد متعددی دیده شده که افراد مبتدی علی رغم تعیین حد سود و ضر‌ر‌، به آن پایبند نیستند که این موضوع گاهی موجب می‌شود با ضرر‌ و زیان بسیاری روبرو شوند.
 همینطور به کمک حد‌ سود و ضر‌ر‌ می‌توانید نسبت ریسک به ریوارد را محاسبه کرده و تا به کمک آن موقعیت‌های معاملاتی خود را بهتر اولویت‌بندی کنید. با توجه به اهمیت این موضوع، در ادامه به بررسی مفاهیم ذکر شده می‌پردازیم.

حد ضرر (Stop Loss)

همانطور که پیش‌تر اشاره شد، یکی از راه‌های موفقیت در بازارهای مالی، تعیین حد ضر‌ر در معاملات و پایبند بودن به آن است. در شرایطی که قیمت برخلاف پیش‌بینی‌های ما حرکت می‌کند، لازم است به وقت مناسب و با هدف جلوگیری از ضر‌ر‌ و زیان بیشتر، آن دارایی را بفروشیم. حد ضر‌ر که به اختصار SL نیز نامیده می‌شود، عددی است که در صورت رسیدن قیمت سهم به آن، با هدف جلوگیری از زیان بیشتر بهتر است آن دارایی را بفروشیم.

انواع حد ضرر

حد ضرر را معمولا می‌توان به یکی از دو حالت زیر تعیین کرد:

درصد ثابت

در این حالت معامله‌گر درصد ثابتی را مشخص می‌کند که در صورت کاهش قیمت سهم به آن میزان، سهم را بفروشد.

مثلا فرض کنید شخصی سهمی را به نرخ ۱۰۰۰ تومان می‌خرد و حد‌ ضرر‌ خود را ۱۰ درصد کمتر از قیمت خرید تعیین می‌کند. در این شرایط اگر قیمت سهم نسبت به زمان خرید ۱۰ درصد کاهش پیدا کند ( قیمت سهم ۹۰۰ تومان شود)، سهم را می‌فروشد.

حد ضرر متحرک

فرض کنید پس از خرید یک سهم، قیمت آن مدام افزایش پیدا کند. در این حالت بهتر است که حد ضرر نیز متناسب با افزایش قیمت سهم، افزایش پیدا کند تا در صورتی که قیمت سهم روند نزولی گرفت، سود کسب شده از دست نرود. به عنوان مثال تصور کنید قیمت سهمی ۱۰۰۰ تومان است. در هنگام خرید آن، عدد ۹۰۰ تومان را به عنوان حد‌‌ ضر‌ر‌ در نظر گرفتیم. حال اگر قیمت سهم رشد کرده و به عدد ۱۳۰۰ تومان برسد، بهتر است حد‌ ضر‌ر نیز بیشتر شده و عددی مثل ۱۲۰۰ شود. در اصطلاح به این نوع حد‌‌ ضرر‌ که متناسب با افزایش قیمت سهم، افزایش پیدا می‌کند، حد ضر‌ر متحرک (Trailing Stop Loss) گفته می‌شود.

حد ضرر بر اساس زمان

این نوع حد ضرر بر پایه یک بازه زمانی مشخص تعیین می‌گردد. در این روش، سرمایه‌گذار از قبل تعیین می‌کند که پس از گذشت چه مدت زمانی، دارایی خود را از بازار خارج کند. صرف نظر از اینکه قیمت سهم در آن بازه چگونه تغییر کرده باشد.

 حد ضرر بر اساس سطح حمایت و مقاومت

در این روش، سرمایه‌گذار حد ضرر را متناسب با سطوح قیمتی حمایت و مقاومت تعیین می‌کند. به این صورت که اگر قیمت به سطح حمایت یا مقاومت معینی برسد و از آن عبور کند، دارایی خود را با ضرر از بازار خارج می‌کند. 

چه عواملی در تعیین حد ضرر تاثیر گذار هستند؟

عوامل‌ مختلفی می‌تواند بر تعیین حد ضرر، تاثیرگذار باشد. به طور مثال میزان ریسک‌پذیری  هر سرمایه‌گذار و افق زمانی او در سرمایه‌گذاری برخی از این عوامل هستند. اما در مجموع، عوامل تاثیرگذار بر حد‌ ضرر شامل ‌خط حمایت با اهمیت، ‌فیبوناچی، ‌کف دوقلو، ‌امواج الیوت، ‌الگوهای نموداری، ‌الگوی سروشانه و… می‌شود.

مهم‌ترین نکات تعیین حد‌ ضرر‌ در بازار سرمایه ایران

• حد ضر‌ر باید به‌گونه‌ای تعیین شود که نوسانات عادی قیمت سهم موجب فعال شدن حد‌ ضر‌ر‌ نشود. به عبارت دیگر، حد‌‌ ضر‌ر نباید اختلاف خیلی کمی با قیمت خرید سهم داشته باشد.به عنوان مثال، در بازار بورس که دامنه نوسان یک سهم روزانه ۶ درصد است، تعیین حد‌‌ ضرر‌ ۳ درصدی منطقی نیست.
• حد ضر‌ر نباید اختلاف خیلی زیادی با قیمت خرید سهم داشته باشد. در این شرایط، سهم خیلی دیر و با ضرر هنگفتی فروخته می‌شود.
• از آنجا که کم شدن سود نیز نوعی ضرر محسوب می‌شود، بهتر است حد‌‌ ضرر‌، متحرک در نظر گرفته شود.
• حد‌‌ ضرر‌ باید متناسب با افق سرمایه‌گذاری تعیین شود.  در سامانه‌های معاملاتی جهانی قابلیت تنظیم حد‌ ضر‌ر خودکار وجود دارد اما در بازار سرمایه ایران خود شخص باید زمانی که قیمت سهم به حد‌ ضر‌ر رسید، سفارش فروش را ارسال کند. البته در سامانه معاملاتی مفید‌تریدر که نسخه فارسی شده متاتریدر است، امکان تنظیم حد‌ ضر‌ر خودکار وجود دارد.

حد سود (Take Profit)

اغلب معاملات سودآور به نقطه‌ای خواهند رسید که روند آن‌ها تغییر کرده و قیمت آن‌ها کاهش میابد. تعیین حد سود به شما کمک خواهد کرد در چنین مواقعی متضر‌ر نشوید. به عبارت دیگر تعیین حد سود به شما کمک می‌کند تا در نقطه مناسب از معامله خارج شوید. همینطور تعیین کردن حد سود در کنار حد ضر‌ر و پایبندی به آن به شما کمک خواهد کرد که از تصمیمات احساسی و طمع در امان باشید. 

چگونه می‌توان حد سود تعیین کرد؟

تعیین حد سود از فرمول ثابتی پیروی نمی‌کند و تا حد زیادی به استراتژی معاملاتی هر شخص بر می‌گردد. نحوه تعیین حد سود برای معامله‌گرانی که از تحلیل تکنیکال استفاده می‌کنند، متفاوت از اشخاصی است که از تحلیل بنیادی برای انجام معاملات کمک می‌گیرند. به عنوان مثال معامله‌گران تکنیکال از روندها و نمودارها برای تعیین حد سود استفاده می‌کنند. در مقابل افرادی که از تحلیل بنیادی برای معاملات خود کمک می‌گیرند بیشتر به ارزش ذاتی سهم توجه دارند.

فرض کنید سهامی دارید که به کمک روش‌های تحلیلی، ارزش آن را ۱۲۰۰ تومان تخمین می‌زنید. همان سهام در حال حاضر با قیمت ۹۰۰ تومان در بازار در حال معامله است. پس می‌توانید حد سود خود را بر روی ۱۲۰۰ تومان در نظر بگیرید. 

ارتباط بین حد سود و زیان با نسبت ریسک به ریوارد (Risk/Reward)

حال که با حد ضرر و حد سود آشنا شدید می‌توانید به کمک این دو مفهوم، نسبت ریسک یک دارایی به بازده مورد انتظار را بررسی کنید. در واقع نسبت ریسک به ریوارد به شما کمک می‌کند تا بازده مورد انتظار را با میزان ریسکی که باید برای بدست آوردن آن بازده متحمل شوید، قیاس کنید.

 بسیار مهم است که برای محاسبه نسبت ریسک به ریوارد، مقادیر ریسک و ریوارد را تصادفی انتخاب نکنید. برای محاسبه مقدار ریسک کافی است قیمت سهم را از حد ضر‌ر کم کنید. همینطور برای محاسبه ریوارد باید حد سود را از قیمت سهم کسر کرد.

در فرمول بالا P معادل قیمت سهم، SL معادل حدضرر و TP برابر حد سود است.

به عنوان مثال فرض کنید یک سهم را به قیمت ۳۵۰ تومان خریده‌اید. حد ضرر را برای این سهم ۳۳۰ تومان و و حد سود را ۴۴۰ تومان در نظر می‌گیرید. میزان ریسک برای این سهم ۲۰ تومان و ریوارد برابر ۹۰ تومان خواهد بود. حال برای محاسبه Risk/Reward کافی است میزان ریسک را به ریوارد تقسیم کرده و حاصل را در ۱۰۰ ضرب کنید. به طور مثال در این مثال نسبت ریسک به ریوارد برابر با ۲۲ درصد خواهد بود. اگرچه نظریه‌های بسیاری در این حوزه وجود دارد اما گفته می‌شود هر چه عدد حاصل شده کمتر از ۵۰ درصد باشد، می‌تواند نشانه بهتری برای خرید سهم مورد نظر باشد.

توجه داشته باشید که نسبت ریسک به ریوارد به تنهایی نباید ملاک معاملات قرار بگیرد. چرا که این نسبت یک پیش‌بینی احتمالی و بدست آمده از تعدادی پارامتر احتمالی است. پس به طور قطع نمی‌توان به آن تکیه کرد. مهمترین کاربرد نسبت ریسک به ریوارد کمک به اولویت بندی موقعیت‌های معاملاتی است.

اینطور می‌توان گفت که همه افراد در سرمایه گذاری خود به دنبال کسب سود هستند. بنابراین، طبیعی است که برای جلوگیری از زیان و ضرر، معیارهای مشخصی در نظر گرفته شود. با تعیین حد سود و زیان اصولی، می‌توان تا حدودی از سرمایه خود محافظت کرده و از ضررهای سنگین پیشگیری کرد. بنابراین، تعیین حد سود و زیان، یک استراتژی مهم برای مدیریت ریسک در سرمایه‌گذاری است.

بیشتر بخوانید: سود مرکب

سوالات متداول